LABORATUVAR HAYVANLARINI YETİŞTİRME VE SAĞLIĞI

Heterozigot, bir karakteri kontrol eden gen- lerin birbirinden farklı olması durumudur.

Kalıcı mutasyona sahip canlıya ise mutant denir.

kimerik, kısmen mutant gen taşıyan canlıya denir.

Trangenik, kendi türü haricinde bir türden gen aktarılarak belirli özellikleri değiştirilmiş bitki, hayvan ya da mikroorganizmalara denilmektedir.

Homozigot ise bir karakteri kontrol eden anne ve babadan gelen alel genlerin aynı olması durumudur.

Knockout/Knockin fare oluşturulması aşamaları şu şekildedir; (EKH: Embriyonal kök hücre) 

2. Embriyodan EKH’ler elde edilir.

3. Mutant gen bir vektörle EKH’e aktarılır.

4. Sadece bazı EKH’ler mutant geni taşır.

5. Mutant geni taşıyan EKH’ler seçilir.

6. Mutant EKH’ler mikroenjeksiyonla bir embriyoya aktarılır.

7. Mutant EKH’leri taşıyan embriyo normal bir taşıyıcı anneye aktarılır, bu şekilde birkaç embriyo aktarılabilir.

8. Normal annenin kimerik (kısmen mutant gen taşıyan) yavruları elde edilir.

9. Kimerik fare normal bir fare ile çiftleştirilir.

10. Sonuçta Normal, Kimerik ve Knockout yavrular elde edilir. Knockout yavru daha sonra bir koloni oluşturmak üzere kullanılabilir.

Gerekli damızlık dişi sayısı: 40/(6×0,5×0,25) ×1,33 =71

Incross: Aynı genotipteki homozigot hayvanların çiftleştirilmesi

Cross: Farklı genotipteki homozigot hayvanların çiftleştirilmesi

Intercross: Heterozigot hayvanların çiftleştirilmesi

Backcross: Homozigot bir hayvanla heterozigot bir hayvanın çiftleştirilmesi

şeklinde tanımlanır.

knockout belirlenen geni fonksiyonunu yitirmiş, knockin ise belirlenen gen aktif hale getirilmiş olması durumudur. diğer seçenekler ise çiftlerştirme ile ilgili terimlerdir.

Biri anneden diğeri babadan gelen ve bi- reyin bir gen çiftini oluşturan genlere alel gen ya da alel genler denir. Alel genler aynı karakterleri denetleyen fakat farklı etkileri olan genlerdir.

DNA analizi için kuyruk biyopsisi ile bir fareden doku elde etmek güvenli, etkili ve daha insani bir prosedürdür. Kemirgenlerde kuyruk sıkıştırma ağrısı algısı 12-14 güne kadar tam gelişmediğinden farelerde daha erken yaşlarda kuyruk biyopsisi yapılması daha az ağrıya neden olabilir.

Farklı yaş grup- larındaki fareler için anestezi gerekliliği ise farklıdır.

10-21 günlük fareler ve sıçanlar için: Fizyolojik etki ve kemirgen ağrısı ontojenezi çalışmalarına dayanarak, araştırmacıların kuyruğa lokal anestezi uygulamak ve bu yaş aralığında olabildiğince erken kuyruk biyopsisi yapılması önerilir. Lokal anestezi, kuyruk buz soğukluğunda etil alkole 10 saniye süreyle daldırılarak, etil klorür sprey (soğutucu sprey) uygulamasıyla veya yetkili veteriner tarafından önerilen başka bir uygun anestezik maddenin kullanılmasıyla gerçekleştirilebilir.

21 günden daha büyük fareler ve sıçanlar için: Lokal veya genel anestetik kullanımı doku toplanmadan önce gereklidir. Genel bir anestetik kullanılacaksa, veteriner hekim tarafından uygun bir madde önerilmelidir.

35 günden daha büyük fareler için: Ge- nel bir anestezik kullanılması gerekir.

Genel anlamda farelerin sahip olması gereken tipik doğal gelişim ve davranışlarından belirgin sapmalar belirtilmelidir. Bu amaçla bakılması gere- ken parametreler:

Uyku

Dinlenme

Hareket

Çiftleşme

Çiğneme ve yutma

Yuva yapımı

Merak

Yiyecek arama

Korku

Anksiyete (kaygı)

Savunma davranışı

Gen: DNA zinciri üzerindeki işlevsel en küçük yapısal birim olup, canlı bireylerin kalıtsal
karakterlerini taşıyıp ortaya çıkışını sağlayan ve nesilden nesile aktaran kalıtım faktörleridir.

. Gen transferinde kullanılan
teknikler ise şu şekilde sıralanabilir:
a. Viral Vektörlerle Gen Transferi Tekniği:
Aktarılması planlanan genin viral vektörler
(taşıyıcılar) aracılığı ile deney hayvanının
embriyosuna nakledilmesidir. Böylelikle
embriyodan oluşan yavrunun ilgili transgeni taşıması sağlanır.
b. Embriyonal Kök Hücrelere Gen Transferi
Tekniği: Bir başka hayvandan elde edilen
kök hücrelere istenilen gen (transgen) aktarılır. İlgili geni başarılı şekilde taşıyabilen
kök hücrelerinden bazıları seçilerek taşıyıcı
annenin embriyosuna aktarılır ve embriyo dişi hayvanın (taşıyıcı anne) uterusuna
(rahmine) cerrahi yöntemle yerleştirilerek
transgenik yavru elde edilir.
c. Spermatozooitlere Gen Transferi Tekniği:
Transferi düşülen gen erkek fareden alınan
spermler ile beraber birkaç saat inkübe edilir. İnkübasyon sonunda gen transferi yapılan sperm ile dişiden elde edilen yumurta
hücresinin laboratuvar koşullarında döllenmesi sonucu transgenin yumurtanın içerisine girmesi sağlanır. Daha sonra ise bu zigot (döllenmiş yumurta) tekrar taşıyıcı dişi
hayvanın uterusuna aktarılarak transgenik
yavru elde edilir.
d. Testislere Gen Transferi Tekniği: Aktarılmak istenen gen özel bir formda hayvanın
testislerinin belli bir bölgesine (kapsulalarının altına) mikro enjeksiyon yardımıyla
verilir. Böylelikle testislerde olgunlaşmış
spermlerin bazılarına transgen aktarılmış
olur. Daha sonra bu spermler seçilerek laboratuvar koşullarında fertilize edilir ve elde edilen zigot
taşıyıcı anneye aktarılarak
transgenik yavru elde edilir.
e. Nükleer Transfer Teknolojisi İle Transgenik Hayvan
Elde Edilmesi: Son yıllarda
transgenik hayvanlarının
üretiminde klonlama teknolojisinden de yararlanılmaktadır. Bunun için aktarılacak gen somatik hücrelere
(hayvanın vücudundan elde
edilen) elektroporasyon ile
aktarılır. Gen transferi yapılmış vücut hücresi dişi
yumurta hücresine özel bir
yöntem ile transfer edilir.
Aktarım sonrası bu yumurtalar aktive edilerek belli bir
döneme kadar (blastositik
evre) laboratuvar koşullarında olgunlaştırılır. Sonrasında yumurta dişi hayvan
uterusuna aktarılarak hem
klon hem de transgenik yavru elde edilir.

f. Pronüklear-DNA Mikroenjeksiyon Tekniği: Transgenik hayvan üretiminde yukarda açıklanan çeşitli teknikler geliştirilmiş olmasına rağmen pratikte en yaygın

kullanılanı tek hücreli embriyonun (zigot)
bir pronükleusuna rekombinant DNA’nın
doğrudan mikroenjeksiyon ile verilmesi işlemidir.

Kök hücre, işlevsel (görev) olarak farklılaşmamış, yani vücudun herhangi bir organ
ya da dokusunda özel bir görev yapabilmek için tam olarak değişmemiş olan öncül hücrelerdir. Bu öncül hücreler bedenin
başka hücrelerine dönüşebilme yeteneğine
sahiptir. Kök hücreleri, gerek embriyodan
gerek se yetişkin canlı bedeninden elde
edilebilirler.

Elde edilen yavrulardan sadece
transgeni taşıyan yavrular seçilerek
transgenik koloni oluşturmak
için kullanılır.

Homozigot, bir karakteri kontrol eden anne ve babadan gelen alel genlerin aynı
olması durumudur (AA, bb gibi). Heterozigot ise, bir karakteri kontrol eden genlerin birbirinden farklı olması durumudur (Aa, Bb gibi).

Mutant:Mutasyonlar rasgele olabildiği gibi amaç doğrultusunda hedeflenip hariçten tetiklenerek de gerçekleştirilebilir. Kalıcı mutasyona sahip canlıya denir.

Mutant EKH’ler mikroenjeksiyonla bir embriyoya aktarılır.

Genlere müdahale, o genin ürününün özellikle davranış üzerine olan etkilerinin belirlenmesinde en etkili yoldur.

Bir canlının genetik kodlarının tamamıdır.

Steril neşter, tıraş bıçağı veya makasla, kuyruk ucundan 2mm (maksimum 5 mm) kesilir. Doğru prosedür izlenirse, 5 mm kuyruktan elde edilecek DNA miktarı birden
çok analiz için yeterli olacaktır. 5 mm’den büyük kuyruk parçası kullanıldığında ise
elde edilecek DNA miktarı aynı oranda artmayacaktır.