LABORATUVAR HAYVANLARINI YETİŞTİRME VE SAĞLIĞI

Sıçanların üst dudaklarında bulunan yarık “philtrum” olarak isimlendirilir. Vibrassae, yüzlerinin çeşitli bölgelerinde bulunan uzun kıllardır. Harder bezi, göz kürelerinde C şeklinde bulunan bezdir. Çekum, sindirim sisteminin bir elemanıdır ve selülozu sindirebilen bir mikrofloraya sahiptir. Papilla, dillerinde bulnan tat alma reseptörleridir.

Bir kafeste çok sayıda yaşayan dişi farelerde östral siklus görülmez ve bu etkiye Lee-Boot Etkisi denir.

Farklı kolonilerde yetişen aynı cins erkek ve dişi bireylerin çiftleştirilmesi ile elde edilen farelere “Random Bred Fare” denilir. İki farklı inbred tipteki ilk bireylerin çiftleştirilmesi ile oluşan fareler, “hibrit fare”; en az 20 nesil boyunca kız kardeş X erkek kardeş veya yakın ebeveyn çiftleştirilmesi yapılarak elde edilen fareler “İnbred Fare”; kendi DNA’larına eklenmiş yabancı bir DNA parçası taşıyan fareler “Transgenik fare”; bir geni çeşitli yöntemlerle işlevsiz hale getirilen fareler ise “Knockout fare” ismini alır.

Taşıma sırasında taşıma kutularında çok sayıda deney hayvanının barındırılması mikro çevredeki ısıyı arttırır, bu nedenle sayıya dikkat edilmelidir

Laboratuvar sıçanlarında sıcaklığın 20-22C ve nem oranının %50 civarında olması gerekir. Nem oranının %30’un altına düşmesi durumunda genç sıçanlarda halka kuyruk hastalığına sebep olur.

Farelerde apandis, çekuma bağlı kapalı tüp şeklinde bir yapı olup bağırsak florasını düzenlediği düşünülmektedir.

Kafesin yapıldığı malzemeler farelerin kemiremeyeceği, kimyasal ajanlara, deterjanlara, suya ve ısıya dayanıklı olmalıdır. Dezenfekte edilebilen, hatta otoklavlanabilen özellikte olması idealdir.

Ad libitum, Latince bir ifade olup, hayvanın beslenmesinde serbestçe, istediği kadar beslenmesini ifade eder.

Laboratuvar sıçanları için sıcaklığın 20-22°C ve nem oranının %50 civarında olması gerekir.

Diyabetik fareler fazla miktarda amonyak ürettiğinden kafesleri çabuk kirleneceği için daha sık değiştirilmelidir.

Fare ve sıçanın deneysel çalışmalarda daha çok tercih edilmesinde;

• Bir seferde çok sayıda yavru elde edilmesi

• Üretiminin kolay ve ekonomik olması

• Küçük olması

• Bakımının ve yetiştirilmesinin kolay olması

• Besin seçenekleri

• Yaşam sürelerinin kısa olması

• Anatomik olarak insana yakın olmaları gibi

faktörler etkili olmuştur.

Hibrit Fare: İki farklı inbred tipteki ilk bireylerin çiftleştirilmesi ile oluşan fareleredir.

Genel Özellikleri

Fare memeliler sınıfından kemirgenler takımına girmektedir. Yetişkin dönemde ağırlıkları 20-40 gr kadardır. Boyları kuyruk dâhil 12-15 cm dir. Kuyruk, kulaklar ve ayak tabanları tüysüzdür. Ter bezleri yoktur ve vücut ısılarını tüysüz kuyruklarıyla düzenleyebilirler. 37° C’nin üzerindeki sıcaklıkları tolere edemeyebilirler. Bıyıkları sayesinde yüzeyleri hissedebilir ve hava hareketlerini algılayabilirler. Koku alma ve işitme duyuları iyi gelişmesine rağmen; insanlardaki gibi çok sayıda rengi ayırt edemezler. Dişleri kalıcı olarak çıkar ve toplam 16 diş vardır. Yaşam boyu kemirici dişleri uzar; ancak sürekli kemirme işlevi yaptığından kısalaşır. Feromonları aracılığı ile iletişim kurabilirler. Yavruların gelişimi anne bireyin rahminde başlar ve tamamlanır. Doğum sonrası yavru bakımı ve emzirme vardır ve bu özellikleri bakımından insana benzerdir. Fareler, insanların yaşadığı çoğu yere yakın ve tarlalarda yaşayabilirler. Çoğu kemirgen gibi nokturnal hayvanlardır ve omnivor olduklarından besin sıkıntısı çekmezler. Yaşam süreleri ortalama iki yıl olmakla birlikte ırklar arasında farklılık gösterebilmektedir.

Sıcaklık ve Nem

Farelerin yaşamsal faaliyetlerinin devamlılığı ve refahları için optimum koşulların sağlanması gereklidir. Bulundukları ortamın sıcaklığı 18-26 °C ve nispi nem oranı ise %40-70 olmalıdır ve bu değerler sabit tutulmalı iniş çıkışlar olmamalıdır. Kemirgenler yüksek sıcaklığa adaptasyon göstermezler ve 29.4 ° C’nin üzerindeki sıcaklık kemirgenler için ölümcül olabilir. Grup halinde barınan fare kafeslerinde sıcaklık birkaç derece fazla olabilmektedir. Yüksek sıcaklık, idrar kaynaklı amonyak kokusunu dolayısıyla bakteri oluşumunu hastalık oluşumu riskini artırır. Ortamın uygun sıcaklık ve nem aralığında devamlı tutulmalıdır.

Albino farelerin gözünde pigment bulunmadığı için ışığı daha hassastır ve ortamdaki ışık miktarının 325 lüxü geçmemesi önerilir. Gözlerinde pigment bulunan fareler için bu miktar 800-1000 lüx tür.

Sıçanların ırkları inbred veya outbred olabilir. Irkları outbred olan sıçanlar genellikle stok, ırkları saf olan inbred ırklar ise strain olarak adlandırılır. Bunlar Amerika’da bulunan Wistar Enstitüsü’nde Rattus norvegicus’den köken almıştır.

En çok kullanılanları Wistar albino, Spraque-Dawley albino, Long-Evans ırklarıdır.

Wistar albino: Bu strain 1906 yılında Wistar enstitüsünde geliştirilmiştir. Dünya genelinde çeşitli varyeteleri kullanılmaktadır.

Spraque-Dawley albino: 1925 yılında Dawley tarafından üretilmiştir. Üretiminde dişi Wistar sıçanlar kullanılmıştır.

Long-Evans: 1910 yılında California Berkeley’de dişi Wistar sıçanlar ile yabani sıçanların çiftleştirilmesi ile oluşturulmuştur.

Yaşam süreleri strainlerine göre ve diyetlerine göre farklılık göstermekle birlikte 2-4 yıl olarak kabul edilir. Yarı doğal ortamdaki yabani sıçanların en uzun yaşam süreleri dişilerde yaklaşık 700 gün erkeklerde ise 600 gün olarak tespit edilmiştir. Wistar sıçanlarda ise bu süreler erkekler için 3,2 yıl ve dişiler için 3,8 yıl olarak belirtilmiştir.

Sıcaklık ve Nem

Makro çevrenin sıcaklık ve nem dengesi sıçanların termoregülasyonunu sağlayabilmeleri açısından önemlidir. Laboratuvar sıçanları için sıcaklığın 20-22° C ve nem oranının %50 civarında olması gerekir. Nem oranının %30’un altına düşmesi durumunda genç sıçanlarda halka kuyruk hastalığına sebep olabilir. Nem oranının yüksek olması ise ortamdaki amonyak oluşumunu arttırır.

Sıçanlarda gebelik süresi 21-23 gündür. Doğum yapan anne sıçan yavrularına bakmaya başlar. Yavruların arasında zayıf ya da gelişimini tam tamamlamamış bireyler varsa onları yiyebilir. Yeterince büyümemiş yavruların çalışanlar tarafından ellenmesi de anne tarafından yavruların yenmesine sebep olur. Bu nedenle hem anne sıçan hem de yavrular rahatsız edilmemelidir.

Kafeslere konulacak sıçan sayısında standartlara uyulmalıdır. Bu değerler, grup halinde barındırılan sıçanlar için birey başına 250 cm2 , tek başına barındırılanlar için 350 cm2 olarak belirtilmiştir. Çok sayıda sıçanın bir kafeste barındırılması ani ölümlere sebebiyet verebilir ve sosyal davranış gelişmeyebilir.