LABORATUVAR HAYVANLARINI YETİŞTİRME VE SAĞLIĞI

Laboratuvar hayvanları bilimi, tıbbi, biyomedikal, ilaç, kozmetik gibi alanların ön araştırmalarında, hayvanların insanda kullanılabilir hale gelmesinden önce; verilerin toplanmasında, analiz edilmesinde, sonuçlara varılmasında kullanılan çok şubeli bir bilim dalıdır. Bu bilim hayvanların anatomik ve fizyolojik yapısı üzerine, yetiştirilmesi, çoğaltılması, çevresel ihtiyaçları, davranışları, genetik ve mikrobiyolojik yönlerden standartlaştırılması, hastalıklardan korunması, deneysel yöntemlerin geliştirilmesi ve iyileştirilmesi, farmakolojik ajanlara karşı gösterdiği etki ve ötanazi gibi konuları kapsar. Ancak laboratuvar hayvanları biliminin gönüllü insan araştırmalarında rolü yoktur.

Galen, anatomi üzerine çalışmalar yürüterek incelemelerini domuz, manda ve maymunlar üzerinde yürütmüştür. Alkemon’un hayvanlar üzerinde deneyler yaptığı bilinmektedir. Boyle, fare veya kuşun havasız yaşayamayacağını yaptığı deneylerle kanıtlamıştır. Vesalius, köpek ve fareler üzerine araştırmalar yapmıştır. Harvey ise kalp hareketlerinin kurbağa ve balık gibi soğukkanlı hayvanlarda kolaylıkla görülebileceğini gözlemiştir.

Hayvanlar üzerinde araştırma yapan bilim adamları incelendiğinde R. Boyle fare veya kuş ile ilgili çalışmalar yapmıştır. J. Bentham, hayvanlar deneyler sırasında hayvanların acıya katlanıp katlanamayacakları sorununu gündeme getiren eser yazmıştır. C. Bernard ve hocası F. Magende hayvanlar üzerinde cerrahi operasyonlar ve ilaç kullanımı konusunda deneyler yapmışlardır. P. Singer ise “Hayvanların Kurtuluşu” isimli eser hayvanların korunması konusunda çaba sarf etmiş, konunun öncülerinden biri olmuştur.

AWA ile yapılan düzenlemeler köpek, kedi, maymun, domuz, hamster, tavşan, deniz memelileri, vahşi hayvanlar gibi deney ve araştırmalarda kullanılacak sıcakkanlı hayvanları kapsamakta, ancak kuş, fare, sıçan, at ve diğer çiftlik hayvanlarını, gıda veya giyim için tüketilen hayvanları veya hayvan beslenmesi, yetiştirilmesi ve idaresi için kullanılacak hayvanları kapsamamaktadır.

Deneysel veya diğer bilimsel amaçlarla hayvanların kullanılması sırasında ortaya çıkabilecek uygulamalarda hayvanların ağrı duyması, acı çekmesi, zarar görmesi gibi konuların gündeme gelmesi, dünyada bu konuda yasal düzenleme zorunluluğunu gündeme getirmiştir. Bu noktada, çeşitli ülkelerde yasal düzenlemeler getirilerek birtakım kısıtlamalar getirilmiştir.

Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik, Resmi Gazete’de 28914 sayı ile 15.02.2014 tarihinde yayınlanmıştır.

Ülkemizde yapılan düzenlemelerin Resmi Gazeete’de yayınlanma tarihleri: 25.06.2002 tarihli İyi Laboratuvar Uygulamalarının Denetlenmesi ve Çalışmaların Kontrolüne Dair Yönetmelik, 01.07.2004 tarihli Hayvanları Koruma Kanunu, 23.05.2005 tarihli Kozmetik Yönetmeliği ve 12.05.2006 tarihli Hayvanların Korunmasına Dair Uygulama Yönetmeliği.