LABORATUVAR HAYVANLARINI YETİŞTİRME VE SAĞLIĞI - Deneme Sınavı - 6

Genlere müdahale, o genin ürününün özellikle davranış üzerine olan etkilerinin belirlenmesinde en etkili yoldur.

Bir canlının genetik kodlarının tamamıdır.

Steril neşter, tıraş bıçağı veya makasla, kuyruk ucundan 2mm (maksimum 5 mm) kesilir. Doğru prosedür izlenirse, 5 mm kuyruktan elde edilecek DNA miktarı birden
çok analiz için yeterli olacaktır. 5 mm’den büyük kuyruk parçası kullanıldığında ise
elde edilecek DNA miktarı aynı oranda artmayacaktır.

Bazı knockout farelerde duyusal testlerin yapılarak duyusal veya algılama bozuklukları belirlenebilir. Akustik ürkme testi, bu farelerin işitsel yeteneklerini belirlemede kullanılır.

Mutant hayvanlar için mümkün olduğunca destek ve konfor sağlamak önemlidir. Genetiği değiştirilmiş hayvanlarda idrar yapma düzensizliği önemli sorunlardan biridir. Nöronal nitrik oksit sentaz (NOS-1-/-) için knockout farelerin erkek ve dişilerinin %10-15’ini etkileyebilen nedeni bilinmeyen bir işeme bozukluğu gelişebilir. Bu hayvanların mesaneleri olması gerekenden daha dilate (gergin olmayan), üriner çıkışları işlevsiz ve işeme sıklıkları düzensizdir.

“Alel genler, aynı karakterleri denetleyen fakat farklı etkileri olan genlerdir” ifadesi doğru verilmiştir, çünkü, biri anneden diğeri babadan gelen ve bireyin bir gen çiftini oluşturan genlerdir. “Genotip, canlının çevre ile etkileşimi sonucunda ortaya çıkan fiziksel görüntüsü ve özellikleridir” ifadesi yanlış verilmiştir, çünkü genotip, bir canlının genetik kodlarının tamamıdır. “Polimeraz zincir reaksiyonu ile az miktardaki DNA’yı analiz etmek mümkündür” ifadesi doğrudur ve PCR analizi en çok tercih edilen DNA analiz yöntemidir.

Aynı genotipteki homozigot hayvanların çiftleştirilmesi “incross” teriminin açıklamasıdır.

Embriyonak kök hücrelere gen transferinde, bir başka hayvandan elde edilen kök hücrelere istenilen gen (transgen) aktarılarak, ilgili geni başarılı bir şekilde taşıyan kök hücrelerden bazılarının seçilerek taşıyıcı annenin embriyosuna aktarma işlemi ile yavru gen elde edilir.

DNA analizi veya genotiplendirmede kuyruk biyopsisi yapmak uygun bir yöntemdir. İdeal olarak, fareler ve sıçanlar 10-21 günlük olmalıdır. Bu yaşta, DNA’dan elde edilecek verim yüksektir.

Genetiği değiştirilmiş hayvanlar, duygusal tepkilerinde normal hayvanlara göre farklılıklar sergileyebilirler. Kapalı bir ortam içerisinde oluşturulmuş açık ve aydınlatılmış alanı bulma/araştırma isteğinin düşük ya da hiç olmaması anksiyete olarak değerlendirilir.

Genetiği değiştirilmiş farelerde genel sağlık durumunu belirlemek için farenin kafes dışına çıkmasını gerektiren kontroller, dokunmaya verilen tepki, ülserasyonlar, kitleler, dokunma esnasında algılanan vücut sıcaklığındaki düşüklük/yükseklik, gözler, burun, kulaklar ve ağızdaki anormalliklerdir. Ancak kürk görünümünün değerlendirilmesi, hayvan kafeste iken de yapılabilir.

Eğer farelerde, belirli bir gen fonksiyonunu yitirmişse “knockout”, belirlenen bir gen aktif hale getirilmişse “knockin” ismini alırlar.

Teknik açıdan sağladığı avantajlardan dolayı hedeflenmiş mutasyonlarda kullanılan kök hücreler genellikle 129/SV koduyla adlandırılan özel bir fare soyundan elde edilir.

Hayvan çalışmalarında amaç; hücre, doku, organ ve sistem bağlamında fizyolojik ve patolojik mekanizmaları anlamak, sistem ve sistemler arası ilişkiyi öğrenmek, hastalıklara karşı tedavi yolları bulmak ve hastalık veya hasarın tanısı için yöntemler geliştirmektir.

Kök hücre, işlevsel (görev) olarak farklılaşmamış, yani vücudun herhangi bir organ ya da dokusunda özel bir görev yapabilmek için tam olarak  değişmemiş olan öncül hücrelerdir. Bu öncül hücreler bedenin başka hücrelerine dönüşebilme yeteneğine sahiptir. Kök hücreleri, gerek embriyodan gerekse yetişkin canlı bedeninden elde edilebilirler.

Pronüklear-DNA Mikroenjeksiyon Tekniği: Transgenik hayvan  üretiminde yukarda açıklanan çeşitli teknikler geliştirilmiş olmasına rağmen pratikte en yaygın kullanılanı tek hücreli embriyonun (zigot) bir pronükleusuna rekombinant DNA’nın doğrudan mikroenjeksiyon ile verilmesi işlemidir.

Mutasyonlu kök hücrelerden köken alan tüm hücreler mutasyonlu gen taşırken, orijinal embriyo hücrelerinden köken alan hücreler ise normal genlere sahip olacaktır. Sonuçta elde edilen yavrunun bazı hücreleri mutasyonlu gen taşırken diğer kısmı normal genlere sahip olacaklardır. Bu hayvanlara kimerik hayvanlar denir.

10-21 günlük fareler ve sıçanlar için: Fizyolojik etki ve kemirgen ağrısı ontojenezi çalışmalarına dayanarak, araştırmacıların kuyruğa lokal anestezi uygulamak ve bu yaş aralığında olabildiğince erken kuyruk biyopsisi yapılması önerilir. Lokal anestezi, kuyruk buz soğukluğunda etil alkole 10 saniye süreyle daldırılarak, etil klorür sprey (soğutucu sprey) uygulamasıyla veya yetkili veteriner tarafından önerilen başka bir uygun anestezik maddenin kullanılmasıyla gerçekleştirilebilir.

Cross: Farklı genotipteki homozigot hayvanların çiftleştirilmesi olarak açıklanabilir.

M/+ : Dominant mutant bir gen için heterozigot hayvanı belirtir