KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK - Deneme Sınavı - 10

Sosyal sorumluluk terimi ilk kez 1953’te yayımlanan Bowen’in “İşadamlarının Sosyal Sorumlulukları” (Social Responsibilities of the Businessman) adlı makalede yer almıştır. Bowen bu makalesinde, işadamlarının, toplumun değer ve amaçlarıyla örtüşen sosyal sorumluluk faaliyetlerle ilgilenmelerini savunmuştur.

Kurumsal sosyal sorumluluk, kurumların, çeşitli etkinlikler ve uygulamalarla, kurumun bu eylemlerinden etkilenecek olan tüm hedef kitlesine yönelik, çevresel, ekonomik ve sosyal açıdan yarattığı olumsuz etkileri azaltacak, hem kurumun hem de toplumun gelişimine katkı sağlayacak işlemlerin planlaması, yürütmesi ve sonuçlarını paylaşması olarak tanımlanabilir.

Carroll’un piramit çalışmasından yola çıkan Lantos (2001) KSS’u üç bölümde sınıflandırılır. Etik, fedakar ve stratejik: Etik kurumsal sosyal sorumluluk, kurumun kendi hedef kitlesi için ekonomik, yasal ve etik sorumlulukları en alt düzeyde zorunlu olarak yerine getirmesidir.

2000’li yıllarda kurumsal sosyal sorumluluk alanındaki en önemli gelişmelerden birisi Birleşmiş Milletler tarafından imzaya açılan Küresel İşbirliği Anlaşması (Global Compact) dır.

Türkiye’de kurumların sosyal sorumluluğu uygulamalarına Osmanlı Devleti döneminde rastlanmaktadır. Ahilik Teşkilatı, Lonca Teşkilat ve Vakıfların faaliyetleri bu kavram kapsamında ele alınabilir.

Kurumsal sosyal sorumluluk ile bağlantılı kavramlar, iş etiği, sürdürülebilir kalkınma, kurumsal vatandaşlık, kurumsal hesap verme sorumluluğu ve kurumsal yönetişim şeklindedir.

Şeffaflık, ticari sır niteliğinde olan bilgiler hariç olmak üzere, şirket ile ilgili bilgilerin zamanında, tam, doğru ve açık bir şekilde kamuya duyurulmasını ifade eder.

Kurumsal sosyal sorumluluk modelleri; Carroll’un Sosyal Sorumluluk Modeli,  Frederick’in Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modeli,  Davis’in Sosyal Sorumluluk Modeli,  Wartick ve Cochran Sosyal Sorumluluk Modeli,  Wood’un Sosyal Performans Modeli şeklindedir.

Klasik yaklaşıma göre, kurum temel alınmakta ve kurum yöneticisi ve ortakların menfaati ön planda tutulmakta iken modern yaklaşımda müşteriler ön plana çıkmaktadır.

1970’li yıllarda Fredreick’in kurumsal sosyal sorumluluk kavramının performans yerine motivasyona odaklanmasını öneren kurumsal sosyal tepkisellik kavramının ortaya atmıştır.

KSS kavramının, akademik çalışmalarda ve uygulamalarda farklı terimlerle ele alındığı da görülmektedir. Kurumlar kendilerine yakın ya da uygun buldukları terimi kullanarak, sosyal sorumluluk çalışmalarını yürütmekte ve bu çalışmaları hedef kitlesi ile paylaşmaktadır. Kurumsal sosyal sorumluluk yerine sadece sosyal sorumluluk, kurum sorumluluğu gibi terimler de kullanılmaktadır. Bunların yanı sıra KSS kavramını ile doğrudan bağlantılı ama içerik açısından bir takım farklılıklar bulunan terimlere de rastlanmaktadır. KSS kavramı altında pek çok fikir, kavram ve uygulamanın yer aldığını görülmektedir: İş etiği/ahlakı, kurumsal vatandaşlık, küresel vatandaşlık, sürdürülebilir kalkınma, kurumsal yönetişim, kurumsal hesapverebilirlik gibi. Doğru yanıt E’dir.

Sosyal sorumluluğun daha iyi anlaşılması için Caroll’un (1991), ekonomik, yasal, etik ve hayırsever sorumlulukları kapsadığını açıkladığı stratejik tanıma bakmak yerinde olur: "Sosyal sorumluluk kavramı, kurumun iyi bir vatandaş olarak hareket ettiği anlamına gelir.” Carroll'un oluşturduğu KSS piramidi, sosyal açıdan sorumlu bir kurumun aynı zamanda “kar elde etmesi, kanunlara uyması, etik olması ve iyi bir kurumsal vatandaş olması için çalıştığını göstermektedir. Ekonomik performansı en temel fonksiyon olarak kabul edilmekte ve (piramidin altındaki yer alır) ve yasal, etik ve hayırsever sorumluluklar (en üstteki uç kısım) yukarıya doğru hareket ederek bir piramit şeklini oluşturmaktadır. Doğru yanıt A’dır.

Carroll’un piramit çalışmasından yola çıkan Lantos (2001) KSS’u üç bölümde sınıflandırılır. Etik, fedakar ve stratejik: Etik KSS, kurumun kendi hedef kitlesi için ekonomik, yasal ve etik sorumlulukları en alt düzeyde zorunlu olarak yerine getirmesidir. Lantos kurumların sadece finansal açıdan faydalı olacak olumlu tanıtım ve iyi niyet oluşturma çabası içerisinde hayırseverlik faaliyetlerine katılmasını, stratejik KSS, hissedarların hayırsever katkılar için yaptıkları harcamaları fedakar KSS uygulaması olarak ele almaktadır. Hayırsever sorumlulukların iyi bir kurumsal vatandaş olma konusunda varlığı hep bir tartışma konusu olmuştur. Kurumların sosyal sorumluluklarını yerine getirirken karlarından fedakarlık etmeleri sorunu sosyal sorumluluğa eleştirel bakışı da beraberinde getirmiştir. Doğru yanıt A’dır.

İş adamlarının sosyal sorumluluğu kavramının yerini kurumsal sosyal sorumluluk kavramına bıraktığı 1970’li yıllarda Ekonomik Gelişme Komitesinin üç eşmerkezli halka modelinden söz edilmektedir. Bu yaklaşıma göre, iç halka ekonomik sorumlulukları, orta halka çevre ve çalışan haklarına yönelik sorumlulukları ve dış halka toplumsal çevreyi geliştirme sorumluluklarını içermekteydi. Doğru yanıt D’dir.

1990’lara gelindiğinde kurumsal sosyal sorumluluk için pek çok uluslararası oluşumun ortaya çıktığını görmekteyiz:

1990’ların sonuna doğru kurumsal sosyal sorumluluk kavramının genişlediği görülmektedir. Bu dönemde ekonomik, yasal ve etik sorumlulukların zorunlu olarak yapılması gereken sorumluluklar olduğu vurgulanırken kurumun toplumda yaşanan sorunların çözümünde bir hayırsever gibi çalışması önerilmektedir. 2000’li yıllarda kurumsal sosyal sorumluluk alanındaki en önemli gelişmelerden birisi Birleşmiş Milletler tarafından imzaya açılan Küresel İşbirliği Anlaşması’dır. Doğru yanıt A’dır.

İş etiği konusunun önem kazanmasının nedenleri şöyle sıralanabilir:

Doğru yanıt C’dir.

Kurumların ekonomik sorumlulukları şu şekilde ifade edilmektedir:

Carroll’a göre yasal sorumluluklar şu başlıklardan oluşmaktadır.

Doğru yanıt A’dır.

Avrupa Birliği Komisyonuna göre ise kurumlar için KSS avantajları şöyle sıralanmaktadır:

Sosyal sorumluluğun dezavantajları ise şu şekilde sıralanabilir:

CSR1, işletmenin toplumu geliştirmek için çalışmak zorunda olduğunu savunan, felsefi bir yanı olan ve dolayısı ile içinde belirsizlik taşıyan ve uygulama güçlüğü bulunan bir kavram olarak tanımlanır. Kurumlar, ekonomik taleplerinin ötesinde, faaliyetlerinden etkilenen hedef kitlesinin ihtiyaç ve isteklerini göz önünde bulundurarak sosyal sorumluluklarını yerine getirir. 1970’li yılların ortalarında sosyal sorumluluğun ele alınışı, toplum – kurum ilişkisinin ötesine geçmiş ve kurumların toplumsal çevreleri üzerinde aktif belirleyici rol üstlenmesi biçimindedir. CSR2, işletmenin toplum ile ilişkisine yöneticilerin tarafından bakan bir yaklaşım olarak işletmenin toplumsal baskılara yanıt verebilme kapasitesi olarak tanımlanmaktadır. 1980’li yıllarda gelişen yaklaşımda, iş etiği ve kurum kararlarının birbirleriyle örtüşmesi gerekliliğine vurgu yapılmaktadır. Ekonomik çıkarların ötesine geçilmesi gerekliliği savunulmaktadır. CSR3 kavramı, geliştirilen faaliyetlerde ve benimsenen politikalarda ahlaki doğruluğun gözetilmesi temeline dayanmaktadır. Son yaklaşımda kurum odaklı bakış açısının yerine sosyal sorumluluk konusunu evren veya doğa, bilim ve din kavramları açısından ele almaktadır. CSR4 kavramı, kurumun evrendeki konumunun doğru belirlenebilmesi için bilime başvurmak gerektiği düşüncesine dayanmaktadır. Doğru yanıt D’dir.

CSR1, işletmenin toplumu geliştirmek için çalışmak zorunda olduğunu savunan, felsefi bir yanı olan ve dolayısı ile içinde belirsizlik taşıyan ve uygulama güçlüğü bulunan bir kavram olarak tanımlanır. Kurumlar, ekonomik taleplerinin ötesinde, faaliyetlerinden etkilenen hedef kitlesinin ihtiyaç ve isteklerini göz önünde bulundurarak sosyal sorumluluklarını yerine getirir. 1970’li yılların ortalarında sosyal sorumluluğun ele alınışı, toplum – kurum ilişkisinin ötesine geçmiş ve kurumların toplumsal çevreleri üzerinde aktif belirleyici rol üstlenmesi biçimindedir. CSR2, işletmenin toplum ile ilişkisine yöneticilerin tarafından bakan bir yaklaşım olarak işletmenin toplumsal baskılara yanıt verebilme kapasitesi olarak tanımlanmaktadır. 1980’li yıllarda gelişen yaklaşımda, iş etiği ve kurum kararlarının birbirleriyle örtüşmesi gerekliliğine vurgu yapılmaktadır. Ekonomik çıkarların ötesine geçilmesi gerekliliği savunulmaktadır. CSR3 kavramı, geliştirilen faaliyetlerde ve benimsenen politikalarda ahlaki doğruluğun gözetilmesi temeline dayanmaktadır. Son yaklaşımda kurum odaklı bakış açısının yerine sosyal sorumluluk konusunu evren veya doğa, bilim ve din kavramları açısından ele almaktadır. CSR4 kavramı, kurumun evrendeki konumunun doğru belirlenebilmesi için bilime başvurmak gerektiği düşüncesine dayanmaktadır. Doğru yanıt B’dir.