KURUMSAL İLETİŞİM

Kurumsal sosyal sorumluluk, sosyal amaçları desteklemek ve kurumsal sosyal sorumluluk yükümlülüklerini tamamlamak için bir kurum tarafından üstlenilmiş büyük çaplı faaliyetlerdir. Bir başka tanıma göre sosyal sorumluluk, kurumsal kaynakların yardımıyla ve isteğe bağlı iş uygulamalarıyla toplumun refahını genişletmek için verilen bir taahhüttür. Sosyal sorumluluk uygulamaları, kurumun benimsediği ve yürüttüğü toplumun refahını iyileştirme ve çevreyi koruma, sosyal konularını destekleyen isteğe bağlı iş uygulamaları ve yatırımları olup, toplum kavramı içerisinde kurum çalışanlarını, tedarikçileri, dağıtıcıları, kâr amacı gütmeyenler ve kamu sektör ortaklarının yanı sıra genel toplum üyelerini içermektedir. Aynı zaman da sosyal sorumluluk uygulamaları refah, sağlık ve emniyetin yanı sıra psikolojik ve duygusal ihtiyaçlara da gönderme yapmaktadır

Kurumsal sosyal sorumluluğun başlıca odaklandığı noktalardan biri çevredir. Büyüklüğü ne olursa olsun her işletmenin oldukça büyük karbon ayak izleri bulunur. Bu izleri azaltma adına atılan her adım hem şirketlerin hem de toplumun bütününün yararınadır.

Kurumsal sosyal sorumluluk kavramı ilk kez 1953’te yayınlanan HowardBowen’in “Social- Responsibility of the Business” adlı kitabında yer almıştır. Kitapta geçen tanımlamaya göre iş adamının sorumlulukları bazı yükümlülüklerden oluşmaktadır. Bu yükümlülüklerin arasında halk için arzu edilebilir politikaları takip etmek, kararları almak ve eylemleri gerçekleştirmek sayılabilir.

Bir bütün olarak ele alındığında 1970’li yıllarda yaşanan ekonomik oluşumlar, verimlilik artışının sınırına dayandığının ve yeni stratejilerin gerekliliğinin habercisi olmuşlar; bu amaçla sorunun çözümü, sitemin katılığı ve doygunluğunu harekete geçirmek için yeni sosyoekonomik politikalar acilen devreye sokulmuştur.

Öncelikle bürokratik kirlilik yaratan devletin misyonu tartışmaya açılmış ve çeşitli özelleştirmelerle, devletin sosyal niteliği geriye itilerek piyasalardaki etkinliği törpülenmiştir. Özellikle global ölçekte genişlemeye ve mallarını tüm dünyaya iletme konusunda son derece cesur olan çok uluslu şirketlerin dayatması sonucunda yeni ve “esnek” bir yapılanma üretim ve tüketim biçimlerine damgasını vurmuştur.

Bugünkü formda kurumsal sosyal sorumluluk 1990’lı yıllarda ortaya çıkmıştır. Kurumsal sosyal sorumluluğun en önemli kaynağı çevre üzerine artan ilgidir. Çevre konusu 1980’li yılların sonlarında Brundthland Komisyonu tarafından geliştirilen ve 1992 yılında BM, Rio Yeryüzü Zirvesi’nde kabul edilen sürdürülebilir gelişme kavramıyla yakından ilişkilidir. Bu dönemde sendikacılar, çevreyle toplum arasında bağ kurulmasında önemli bir rol oynamıştır. Yine sendikacılar, sürdürülebilir kalkınmanın aynı zamanda bir sosyal boyutu olduğunun kabul edilmesinde etkili olmuşlardır. Çevre ve sosyal boyut, sürdürülebilir kalkınma konseptinin ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir.

Türk şirketleri ağırlıklı olarak aile şirketi hüviyetinde olduğu için Batı’daki tarzda yatırımcı baskısından çok şirket gelenekleri daha baskın bir görünüm sergilemektedir. Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda çok uluslu şirketler geleneksel Türk şirketlerinden daha farklı bakışa sahiptir, bu da uygulanan kampanyalarda kendini göstermektedir. Çok uluslu şirketler sosyal sorumluluğu genellikle stratejik halkla ilişkilerin bir parçası olarak algılayıp paydaş̧ memnuniyetini ve kurumsal itibarı hedeflerken pek çok şirket ise geçmişten kalan alışkanlıklar ekseninde “hayırseverlik” odaklı hareket etmektedir. Ayrıca çok uluslu şirketlerin kurumsal yönetişim yapıları, insan kaynakları ve diğer stk’ları ile ilişkileri daha gelişkin olduğu için kurumsal sosyal sorumluluk uygulamaları ve deneyimleri genellikle daha gelişkin ve temel iş alanıyla daha entegredir.

Archie Carroll 1979 yılında geliştirdiği modelinde sosyal sorumluluğu ekonomik, yasal, etik ve hayırseverlik boyutlarıyla ele almaktadır. İşletmelerden toplumun beklentisi toplumu ilgilendiren konularda inisiyatif alarak, eğitime, sanata ve sosyal olaylara yatırım yapmasıdır. Hayırseverlik zorunlu bir eylem değildir, gönüllü olarak emek, zaman ve kaynak aktarımını gerekli kılmaktadır. Hayırsever kurumlar diğerlerinden farklılaşır, ancak kurumlar bu yönde bir eğilim geliştirmezlerse de toplum tarafından olumsuz anlamda yargılanmazlar.

Keith Davis tarafından geliştirilen sosyal sorumluluk modeli, organizasyonun yanı sıra toplumun refahını koruyan ve iyileştiren işletmelerin niçin ve nasıl önlem aldıklarını ve neden yükümlülük sahibi olduklarını tanımlayan beş varsayım dizisinden oluşur. Keith Davis sosyal sorumluluğun belirsiz bir fikir olduğunu ancak bir yönetim bağlamında ele alınması gerektiğini savunmuştur. Ayrıca bazı sosyal sorumluluk sahibi iş kararlarının kuruma uzun vadede ekonomik kazanç getirebileceğini öngörmüştür.

Wood, bir sürecin somut bir gerçekliği ortaya koymasından yola çıkarak, kurumun çevresel değerlendirilmesini, hedef kitle yönetimini ve sosyal sorunlara cevap verme süreci olarak ele almıştır. Wood’un kurumların sosyal performansını değerlendirmek için ilkeler, süreçler ve sonuçlar açısından ele alınmasını önermektedir. O’na göre, sosyal sorumluluk ilkeleri Toplumun ekonomik açıdan tüm kurumlara yönelik beklentileri, toplumun kurumun faaliyetleri çerçevesinde oluşan beklentileri ve toplumun moral aktör olarak kurum yöneticisinden beklentileri şeklindeki üç unsurdan oluşmaktadır. Wood, kurumların sosyal değişime cevap verme süreçlerini yeniden tanımlamış̧ ve bunu Çevresel analiz, paydaş̧ yönetimi ve sosyal sorun yönetimi şeklinde üç temel alanda değerlendirmiştir.

Yapılan araştırmalar günümüzde müşterilerin ürün tercihinde fiyat, kalite, güvenlik, uygunluk gibi faktörlerin yanı sıra çevreye daha az olumsuz etki, ürün bileşenleri arasında genetik olarak değiştirilmiş̧ maddelerin bulunmaması gibi diğer faktörleri de dikkate almaya başladıklarını ortaya koymakta, bu durumda kurumsal sosyal sorumluluk anlayışıyla hareket eden işletmelere satış ve müşteri bağlılığını artırma faydası yaratmaktadır.

Küresel İlkeler Sözleşmesi: 26 Haziran
2000 tarihinde New York’da bulunan BM
Genel Merkezinde açıklananinsan hakları,
çalışma koşulları, çevre koruma ve yolsuzlukla mücadele

başlıklarında 10 temel
prensip dizisi.Çevresel ve sosyal kaygıların küreselleşmesiyle
kurumsal sosyal sorumluluk ulusal boyuttan küresel boyuta tırmanmıştır. Bu noktada 1992 yılında
Birleşmiş Milletler’in Rio İklim Değişikliği Zirvesi, 1996 yılında dönemin Birleşmiş Milletler Genel
sekreteri Kofi Annan tarafından açıklanan Kyoto
Protokolü ve 2000 yılında başlatılan Küresel İlkeler Sözleşmesi önemli dönüm noktalarıdır. Bu sözleşme insan hakları; çalışan; çevre ve yolsuzluk konularını içeren on prensipten meydana gelmiştir ve bu tarihten itibaren şirketlerin yönelimini belirleyen evrensel bir yol gösterici olmuştur. 26 Haziran
2000 tarihinde Küresel İlkeler Sözleşmesi Proje’si
New York’ta bulunan BM Genel Merkezinde hayat
bulmuştur. Bugün, dünyanın dört bir yanından
binlerce şirket, sendika ve sivil toplum örgütü, bu
evrensel ilkeleri; iş stratejilerinin, operasyonlarının
ve kültürlerinin bir parçası haline getireceklerini
ilan ederek Küresel İlkeler Sözleşmesi’ne katılmaktadır. Küresel İlkeler Sözleşmesi’nin 10 ilkesi, insan hakları, işçi hakları, çevre ve yolsuzlukla mücadele
alanında evrensel olarak kabul görmüş beyannamelerden alınmıştır. Küresel İlkeler Sözleşmesi şirketlerden bu ilkeleri kavramalarını, desteklemelerini
ve uygulamalarını beklemektedir.

Küreselleşme: 80’li yıllardan itibaren tüm
dünyayı etkisi altına çok uluslu güçlerin
yönlendiriciliğinde tek kültür ve tüketim
alışkanlıklarını hedefleyen bir uluslararası
bütünleşme sürecidir.

Carroll’un Sosyal Sorumluluk Modeli
Kurumsal sosyal sorumluluk üzerine farklı
modeller geliştirilmiş ve alana katkı sağlayan bazı
yaklaşımlar geliştirilmiştir. Bu modellerin ilki
ArchieCarroll’un 1979 yılında geliştirdiği modeldir. Carroll bu

modelinde sosyal sorumluluğu
ekonomik, yasal, etik ve hayırseverlik boyutlarıyla
ele almakta ve şu şekilde açıklanmaktadır (Carroll, 1991: http://www.cbe.wwu.edu/dunn/rprnts.
pyramidofcsr.pdf):
Ekonomik sorumluluklar: İşletmelerin birinci
amacı mal ve hizmet sağlayarak ekonomik karlılığı
sağlamaktır. Öncelikli amaçları ticaridir, diğer tüm
sorumluluklar bu amacın ardından gelir. Dolayısıyla sosyal

sorumluluk faaliyetleri öncelikle ekonomik sorumlulukların

yerine getirilmesinde aktif rol
oynamaktadır.
Yasal Sorumluluklar: İşletmelerden sadece kâr
elde etmeleri değil, aynı zamanda devlet ve yerel
yönetimler tarafından yürürlüğe konulan yasa ve
yönetmeliklere uyması beklenmektedir. Yasal sorumluluklar

kurumsal etiğin bir parçasıdır, dolayısıyla yasal yükümlülükleri

yerine getiremeyen
kuruluşlar toplum nezdinde itibar yitireceklerdir.
Bu yüzden yasal sorumlulular kurumların asla ihlal
etmemeleri gereken kırmızı çizgileridir.
Etik sorumluluklar: İşletmelerden beklenen sadece yasal düzlem

içinde kalmaları değil aynı zamanda yazılı olmasalar da toplumsal ve kurumsal
etik kurallara uyma sorumluluğu taşımalarıdır. Bu
etik kodlar dürüst alışveriş, çevreye saygı, paydaşlarla dürüst ilişki

geliştirmesi gibi konuları içermektedir. Etik sorumluluk kurumsal vatandaşlığın
temelini oluşturmaktadır.
Hayırseverlik sorumlulukları: İşletmelerden toplumun beklentisi

toplumu ilgilendiren konularda
insiyatif alarak, eğitime, sanata ve sosyal olaylara yatırım yapmasıdır.

Hayırseverlik zorunlu bir
eylem değildir, gönüllü olarak emek, zaman ve
kaynak aktarımını gerekli kılmaktadır. Hayırsever

kurumlar diğerlerinden farklılaşır, ancak kurumlar
bu yönde bir eğilim geliştirmezlerse de toplum tarafından olumsuz

anlamda yargılanmazlar.

Davis’in Sosyal Sorumluluk Modeli
KeithDavis tarafından geliştirilen bu model,
organizasyonun yanı sıra toplumun refahını koruyan ve

iyileştiren işletmelerin niçin ve nasıl önlem
aldıklarını ve neden yükümlülük sahibi olduklarını
tanımlayan beş varsayım dizisinden oluşur. KeithDavis

sosyal sorumluluğun belirsiz bir fikir olduğunu ancak bir

yönetim bağlamında ele alınması
gerektiğini savunmuştur. Ayrıca bazı sosyal sorumluluk sahibi

iş kararlarının kuruma uzun vadede
ekonomik kazanç getirebileceğini öngörmüştür.

Etik sorumluluklar: İşletmelerden beklenen sadece yasal

düzlem içinde kalmaları değil aynı zamanda yazılı olmasalar da

toplumsal ve kurumsal
etik kurallara uyma sorumluluğu taşımalarıdır. Bu
etik kodlar dürüst alışveriş, çevreye saygı, paydaşlarla dürüst

ilişki geliştirmesi gibi konuları içermektedir. Etik sorumluluk kurumsal vatandaşlığın
temelini oluşturmaktadır

Vakıf: Bir topluluk veya bir kimse tarafından bırakılan mülk ve paranın idare
edildiği yer; ya da birçok kişi tarafından kurulan ve toplum yararına çalışmayı ilke
edinen kuruluş.

Kurumsal itibar, bir kurumun paydaşları
tarafından paylaşılan ortak algı ve dğere
verilen isim. Günümüzde firmalar sadece
kar elde etmeye değil, kurumsal itibarlarını
geliştirmeye de büyük önem vermektedir.

Türkiye’de günümüzdeki anlamıyla kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin
başlangıcı, tüm dünyada olduğu gibi 80’li yıllara tekabül etmektedir.
Ekonomiyi serbestleştirmek ve gelişmiş ülkelerin ekonomisiyle rekabet edebilir bir seviyeye çıkarabilmek için 1980’lerden itibaren Türkiye ciddi ilerleme kaydetmiştir.

Sürdürülebilir Kalkınma
Dünya İş Konseyi kurumsal sosyal sorumluluk
kapsamındaki alanları şöyle sıralamıştır:
• Kurumsal yönetim ve ahlak
• Sağlık ve güvenlik
• Çevreye ait sorumluluklar
• Temel çalışma standartlarını içeren insan
hakları
• İnsan kaynakları yönetimi
• Toplumsal katılım, kalkınma ve yatırım

• Yerel halka saygı ve kaynaşma
• Kurumsal hayırseverlik ve çalışanların gönüllülüğü
• Müşteri tatmini ve adil rekabet prensiplerine bağlılık
• Rüşvet ve yozlaşmaya karşı önlemler
• Hesap verebilirlik, şeffaşık ve performans
raporlama
• Ulusal ve uluslararası tedarikçilerle ilişkiler (

Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinde bulunan işletmeler, bu uygulamalarından birtakım
faydalar elde etmektedirler. Bu faydalar şunlardır:
• Finansal performansta iyileşme: Kurumsal
sosyal sorumluluk alanında yapılan araştırmalarda, topluma karşı sorumluluk içinde
yerine getirilen ticari uygulamalarla pozitif
finansal performans arasında gerçek bir ilişki olduğu açık bir şekilde belirtilmektedir.
Diğer bir ifadeyle kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine yönelmekle finansal performansta iyileşme arasında doğru orantılı
bir ilişki mevcuttur.
• Operasyon Maliyetlerinde Azalma: Bir çok
işletme, çevre ve topluma olan etkilerini
azaltmak için ilave harcamalarda bulunmayı ve fakat aynı zamanda artan rekabetten
dolayı maliyetlerini azaltmayı amaçlamaktadır. Kurumsal sosyal sorumluluk çabaları
bağlamında insan kaynakları alanında hayata geçirilen esnek çalışma, çalışan rotasyonu ve diğer çalışma yaşamı programları
gibi uygulamalar ise devamsızlığı azaltan,
yüksek vasışı çalışanları işletmede tutmaya
yardımcı olan, verimliliği artıran ve istihdam ve eğitim maliyetlerini düşüren bir
etkiye sahiptir. Kısacası, kurumsal sosyal
sorumluluk, çalışan verimliliğini artırıcı etkisiyle operasyon maliyetlerinin azaltılmasına imkan vermektedir.
• Marka imaj ve itibarını Geliştirme: Sosyal
sorumluluklarını yerine getiren işletmelerin
kamuoyu ve iş dünyası içinde imaj ve tanınırlığı artar, yatırım ve ticari partner cezbetme kapasitesi genişler ve bu işletmeler
küresel piyasalarda büyük bir kurum olarak
tanınır.
• Satış ve Müşteri Bağlılığını Artırma: Yapılan
araştırmalar günümüzde müşterilerin ürün
tercihinde fiyat, kalite, güvenlik, uygunluk gibi faktörlerin yanı sıra çevreye daha
az olumsuz etki, ürün bileşenleri arasında
genetik olarak değiştirilmiş maddelerin bulunmaması gibi diğer faktörleri de dikkate
almaya başladıklarını ortaya koymaktadır.
• Verimlilik ve Kaliteyi Artırma: İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerine ve bu
alandaki karar alma süreçlerine çalışanlarını
katmaları, paydaşlarından olan çalışanların
çalışma koşullarını iyileştirmeleri, verimlilik ve kaliteyi artıracak, hata oranını düşürecektir.
• Vasıflı İş gücünü Tutma ve Cezbetme: Sosyal sorumluluklarına duyarlı işletmeler için
yüksek vasışı iş gücünü temin ve işletme
bünyesinde tutma daha kolaydır. Böylece,
istihdam ve eğitim maliyetleri de azalmaktadır. Diğer taraftan, sosyal sorumluluklarını yerine getiren işletmeler, kamu kesiminin kolaylaştırıcı desteğini kazanır, finansal
kaynaklara erişim imkan artar, kamu ve
özel sektör ile sivil toplumda işletmeye karşı
güçlü ve sürekli bir bağlılık oluşturur.