KURUMSAL İLETİŞİM

Dünya İş Konseyi kurumsal sosyal sorumluluğu sürdürülebilir kalkınmaya işletmelerin desteği, yardımı olarak  nitelendirmektedir. Bu bağlamda yapılan tanım, işletmelerin karlılığından, çevreye, doğaya saygı ve birlikte yönetime kadar çeşitli içerimleri kapsamaktadır. Sürdürülebilir Kalkınma Dünya İş Konseyi kurumsal sosyal sorumluluk kapsamındaki alanları şöyle sıralamıştır:

hakları

bağlılık

raporlama

2006, s.8’den aktaran Ersöz, 2007, s.22)

Kurumsal Sosyal sorumluluk etik sınırlar dahilinde hem işletmenin çıkarları hem de toplumsal beklentileri karşılayacak politikalar geliştirmektir. Böylelikle sorumlu bir kurumsallaşma gerçekleşirken, tüm paydaşların beklentileri belli ölçüde karşılanmakta ve sonuçta maddi ve manevi kazanımlar hedeflenmektedir.

1943 yılında Robert Wood Johnson tarafından “Credo” olarak adlandırılan ve Johnson&Johnson Şirketi’nin  paydaşlarına sunulan bildiri sosyal sorumluluğun ilk örneklerinden sayılabilmektedir. Bu bildiride şöyle denilmektedir;

  Bu sorumluluklar arasında çalışanların kendilerini ifade etmeleri ve kendilerine değer verilmesine özellikle önem verilmiştir. Çalışanların öneri ve şikayette bulunmak için kendilerini özgür hissetmeleri önemlidir, bunun engellenmesi ve kendisi veya başka bir kişi veya birim aracılığla denetlenmesi söz konusu değildir.

Kurumsal sosyal sorumluluk kavramı ilk kez 1953’te yayınlanan HowardBowen’in “Social- Responsibility of the Business” adlı kitabında yer almıştır. Kitapta geçen tanımlamaya göre iş adamının sorumlulukları bazı yükümlülüklerden oluşmaktadır. Bu yükümlülüklerin arasında halk için arzu edilebilir politikaları takip etmek, kararları almak ve eylemleri gerçekleştirmek sayılabilir

Kotler ve Lee’ye göre kurumsal sosyal sorumluluk, sosyal amaçları desteklemek ve kurumsal sosyal sorumluluk yükümlülüklerini tamamlamak için bir kurum tarafından üstlenilmiş büyük çaplı faaliyetlerdir.

Kurumsal Sosyal sorumluluk etik sınırlar dahilinde hem işletmenin çıkarları hem de toplumsal beklentileri karşılayacak politikalar geliştirmektir. Böylelikle sorumlu bir kurumsallaşma gerçekleşirken, tüm paydaşların beklentileri belli ölçüde karşılanmakta ve sonuçta maddi ve manevi kazanımlar hedeflenmektedir.

1943 yılında Robert Wood Johnson tarafından “Credo” olarak adlandırılan ve Johnson&Johnson Şirketi’nin  paydaşlarına sunulan bildiri sosyal sorumluluğun ilk örneklerinden sayılabilmektedir. Bu bildiride şöyle denilmektedir;

 Diğer şıklarda yer alan bildirgeler ise farklı kurum ve kuruluşlara ait bildirgelerdir.

Küreselleşme: 80’li yıllardan itibaren tüm dünyayı etkisi altına çok uluslu güçlerin

yönlendiriciliğinde tek kültür ve tüketim alışkanlıklarını hedefleyen bir uluslararası bütünleşme sürecidir.

70’li yılların ortalarından itibaren, yaşanan bir dizi ekonomik ve siyasi gelişme küreselleşme politikalarının tüm dünyayı etkisi altına almasını sağlamış ve küresel politikaların şirketler tarafından benimsenmesini beraberinde getirmiştir. 70’li yıllarla birlikte kitlesel (standardize) mallara yönelik tüketim talebinin geçmişteki kadar tatminkâr olmaması, iç pazarların doygunluğa ulaşması ve özellikle 1970 Petrol Krizi gibi önemli ekonomik darboğazlar, kapitalizmin üretim ve tüketim biçimlerini yeniden gözden geçirmesine neden olmuştur. Gerçekten de ayrı ayrı ele alındıklarında hiçbir anlam ifade etmeyecek birçok gösterge, 70’lerin başında bir sistemin sona erdiğinin ve ciddi bir zihniyet değişimin zorunlu hale geldiğinin işaretleri hâline gelmişlerdir. Bu işaretlerden ilki enflasyon oranlarındaki aşırı artıştır. Aynı şekilde önde gelen sanayileşmiş ülkelerde bu dönemde işletmelerin karlılık oranı gerilemeye başlamıştır. Elektronik devrimin yükselen maliyetleri ve bilgi teknolojisinin pahalı yatırımları, bu alana dönük talep arzına olan ihtiyacı arttırmıştır. Dünya ticaretini değişen yapısı, bazı eski sanayi ürünleri –demir-çelik ve metalürji gibi- geriye doğru atarken, diğerlerinin –elektronik sanayi ürünleri gibi- gelişme trendi içine girmesini sağlamıştır. Tüm bu işaretler göz önünde bulundurulduğunda meydana gelen sonuçların ciddi bir iktisadi bunalıma yol açması kaçınılmazdır. Bir bütün olarak ele alındığında bu ekonomik oluşumlar, verimlilik artışının sınırına dayandığının ve yeni stratejilerin gerekliliğinin habercisi olmuşlar; bu amaçla sorunun çözümü, sitemin katılığı ve doygunluğunu harekete geçirmek için yeni sosyoekonomik

politikalar acilen devreye sokulmuştur. Öncelikle bürokratik kirlilik yaratan devletin misyonu

tartışmaya açılmış ve çeşitli özelleştirmelerle, devletin sosyal niteliği geriye itilerek piyasalardaki etkinliği törpülenmiştir. Özellikle global ölçekte genişlemeye ve mallarını tüm dünyaya iletme konusunda son derece cesur olan çok uluslu şirketlerin dayatması sonucunda

yeni ve “esnek” bir yapılanma üretim ve tüketim biçimlerine damgasını vurmuştur. Bu dönemde çokuluslulaşma kural hâline gelmiş ve bütün üretim faktörleri –sermaye, çalışanlar, yönetim biçimi, görev tamını, vs.- global pazarlama stratejileri doğrultusunda yeniden tanımlanmıştır. Sınır tanımayan, ulusal yapıları zorlayan, dünyayı tek bir bütün olarak algılayan bu zihniyet değişimi, süre. içerisinde yaşanan ekonomik bunalımın üstesinden gelmeyi başarmış ve kendi gerçekliğini toplumun tüm kesimlerine dayatmıştır. Küresel dönemin en belirgin özelliği hem üretim düzeyinde hem de tüketim düzeyinde “esnek” bir anlayışın ekonominin merkezine oturmasıdır. Üretimde meydana gelen ve fordizmin aksine kitlesel ve standart olmak zorunda olmayan “mal üretimi” aynı şekilde çalışanlar adına da belirleyici olmuş; çalışmanın niteliği, sınırları ve disiplini daha geçişken bir yapıya bürünmüştür. 70’li ve 80’li yıllarda ekonomi merkezli bir yapılanmayla yerleşikleşen küreselleşmenin en temel özellikleri, yeni üretim sektörlerinin, finans hizmetlerinde yeni yöntemlerin, yeni piyasaların ortaya çıkması ve hepsinden önemlisi ticari, teknolojik ve örgütsel yeniliklerin temposunun büyük ölçüde hızlanmış olmasıdır.

70’li yıllarda temellenen ve 80’li yıllarla birlikte Batı’dan başlayarak tüm dünyayı etkisi altına alan küreselleşme, deregülasyon ve özelleştirme politikaları kurumsal sosyal sorumluluğun gelişmesinde ve yerleşikleşmesinde önemli rol oynamıştır. Yeni toplumsal düzen, devletin toplum üzerindeki etkinliğini azaltırken, geçmişte devletlerin doldurdukları birtakım faaliyet alanlarını özel sektöre devretmesini de beraberinde getirmiştir. Devletin sosyal alan üzerindeki etkinliği azalırken, kamuözel sektör iş birliği ve etkisini günbe gün arttıran

küresel sermayenin daha sempatik bir kodla sunumu ön plana çıkmış ve sosyal sorumluluk faaliyetleri de bu dönemde hiç olmadığı kadar önem kazanmıştır. Küreselleşmeyle birlikte, küresel hukuğa uygunluk, etik iş uygulamaları, iyi yönetişim, sağlık, güvenlik ve çevresel şartların korunması, farklı kültürlere saygı, insan hakları ve sürdürülebilir gelişme gibi kavramlar şirket literatürüne girmiş ve tüm paydaşlara yönelik daha “sosyal” faaliyetlerin

önemi artmıştır. Bu dönemde marka değeri ve itibar gibi soyut değerler önem kazanmış dolayısıyla şirketlerin sadece finansal verimliliğe odaklanmış, “açgözlü” ve “hırslı” kurumlar olarak değil, aynı zamanda sosyal konulara duyarlılık gösteren ve bu yolla da marka saygınlığını geliştiren yapılar olmaları hedeflenmiştir. Bu hedef, aynı zamanda insan kaynakları politikalarına da yön vermiş, dolaysısıyla nitelikli işgücünü işletmede tutma ve bu

iş gücünün eğitimini sürdürmede kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri kilit rol oynamıştır. İşletmelerin paydaşlarıyla olan ilişkilerinin gelişiminde de aynı şekilde sosyal sorumluluk faaliyetleri stratejik role sahip etkinliklere dönüşmüştür.

80’li yıllarla birlikte küreselleşmenin etkisiyle işletmelerin tutum ve davranışları da değişime uğramıştır. Kârın maksimizasyonunu hedefleyen bir anlayış, yerini tüm dünyadaki paydaşları göz önünde bulunduran ve marka itibarının korunmasını önemseyen bir anlayışa bırakmıştır. Yeni ortamda kurumlar, ulusal ve uluslararası saygınlıklarını hiç olmadığı kadar önemsemişler, bu yüzden başta çevre olmak üzere doğrudan kendi alanlarına girmese bile pek çok sosyal konuda kendilerine rol biçmişlerdir.

Çevresel ve sosyal kaygıların küreselleşmesiyle kurumsal sosyal sorumluluk ulusal boyuttan küresel boyuta tırmanmıştır. Bu noktada 1992 yılında Birleşmiş Milletler’in Rio İklim Değişikliği Zirvesi, 1996 yılında dönemin Birleşmiş Milletler Genel sekreteri Kofi Annan tarafından açıklanan Kyoto Protokolü ve 2000 yılında başlatılan Küresel İlkeler

Sözleşmesi önemli dönüm noktalarıdır. Bu sözleşme insan hakları; çalışan; çevre ve yolsuzluk konularını içeren on prensipten meydana gelmiştir ve bu tarihten itibaren şirketlerin yönelimini belirleyen evrensel bir yol gösterici olmuştur. 26 Haziran 2000 tarihinde Küresel İlkeler Sözleşmesi Proje’si New York’ta bulunan BM Genel Merkezinde hayat bulmuştur. Bugün, dünyanın dört bir yanından binlerce şirket, sendika ve sivil toplum örgütü, bu evrensel ilkeleri; iş stratejilerinin, operasyonlarının ve kültürlerinin bir parçası haline getireceklerini ilan ederek Küresel İlkeler Sözleşmesi’ne katılmaktadır. Küresel İlkeler Sözleşmesi’nin 10 ilkesi, insan hakları, işçi hakları, çevre ve yolsuzlukla mücadele alanında evrensel olarak kabul görmüş beyannamelerden alınmıştır. Küresel İlkeler Sözleşmesi şirketlerden bu ilkeleri kavramalarını, desteklemelerini ve uygulamalarını beklemektedir. Küresel İlkeler Sözleşmesi’nin maddeleri şöyledir:

hakkını etkin biçimde tanımalı

Avrupa Komisyonu 2001 yılında yayınladığı yeşil kitapta KSS kavramını, şirketlerin sosyal ve çevresel duyarlılıkları yaptıkları işlere ve diğer kurumlarla ilişkilerine g.nüllü bir şekilde entegre etmeleri olarak tanımlamıştır. GreenPaper on CSR kitabına göre Kurumsal Sosyal Sorumluluk uygulamalarının kurumlara şu yönde katkılar sağlayabileceği dile getirilmiştir:

Bu kitapla birlikte Avrupa Komisyonu KSS ile ilgili bilgi düzeyinin arttırılması, en iyi uygulama örneklerinin yaygınlaştırılması, ILO ve OECD temel ilkelerine dayanarak kurumsal sosyal sorumluluk ilkelerinin ülkeler arasında yaygınlaştırılması ve uygulamasının sağlanması ve bu ilkelerin topluluk politikalarına entegrasyon görevlerini üstlenmiştir.

Türkiye’deki Kurumsal sosyal sorumluluk uygulamalarının geçmişi Osmanlı İmparatorluğu vakıf geleneğine kadar uzanır. Vakıflar sosyal barışın ve toplumsal sorumlulukları gerçekleşmesinde yaşamsal bir rol üstlenmişler ve imkanı olan kesimlerle ihtiyaç sahipleri arasında bir bağ kurarak günümüzde şirketlerin sosyal sorumluluk faaliyetlerinin benzerlerini yüzyıllarca önce hayata geçirmişlerdir. Vakıf kültürü Cumhuriyet tarihinde de varlığını sürdürmüş ve günümüze kadar halkla imkan sahipleri arasında köprü olarak sosyal ihtiyaçların karşılanmasına katkı sağlamıştır.

Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinde bulunan işletmeler, bu uygulamalarından birtakım faydalar elde etmektedirler. Bu faydalar şunlardır:

Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri kurumlara itibar, prestij ve piyasada daha saygın bir yer edinme imkânı sağlarken kurum yöneticilerine de daha iyi vatandaş olma hakkı sunmaktadır. Ayrıca sosyal konulara yapılan yatırımlar geleceğe dönük birtakım maliyetlerde de azalmaya neden olabilir; dolayısıyla sadece sosyal konularla sınırlı bir toplumsal ilgilenimden çok daha ötede kurumsal verimliliği yükselten bir halkla ilişkiler stratejisi olarak görülmektedir.

1972

1960-1970

Finans hizmetindeki esnekliğin daha da azalması

1990

İş dünyası, çocuk işçi çalıştırılmasına teşviki arttırmalı

80'li yıllar

Kardelenler- MEB

Temiz Tuvalet

Hayırseverlik Sorumlulukları- çevreye saygı, dürüst alışveriş

Sendikalar ile ilişkiler