KURUM UYGULAMALARI

Doğumdan sonraki ilk aylarda refleksif (istemsiz) hareketler yoğun biçimde görülür. Sinir sisteminin ve duyu organlarının gelişmesi ile birlikte çevreden gelen uyaranlar giderek işlevsel hale gelir. Zamanla refleksler yerini amaçlı hareketlere bırakır. Bebeğin dokunarak, hissederek ve deneyerek nesneleri algılama, tanıma, nesnelerle ilgili neden-sonuç ilişkileri kurma gibi becerileri gelişir ve yaşama hazırlanır. Yaptığı davranışların sonuçlarını görüp haz aldıkça keşfetmek için daha çok güdülenir, deneme yanılma yoluyla ve uygun eğitimsel fırsatlarla deneyimlerini artırır.

0-3 yaşta beyin gelişimi de çok hızlıdır ve bu dönemde sağlanan nitelikli çevresel koşullar beyin gelişiminin ve işlevlerinin daha iyi olmasını sağlar. Beyin gelişimi için kritik dönem olarak isimlendirilen yaşamın ilk iki yılında bebeğe sağlanacak zenginleştirilmiş uyarıcı ortam, onun yaşama daha şanslı bir başlangıç yapmasını olanaklı kılacaktır.

0-36 aylık çocukların temel bakım gereksinimlerinin karşılanması, ailelerin ve bakım verenlerin görevidir. Bebek ve küçük çocukların uyku, beslenme ve tuvalet gereksiniminin karşılanması ile beden temizliğinin sağlanması öncelikli gereksinimleri arasında yer almaktadır. Eğitimi temel bakım gereksinimi olarak düşünmek doğru değildir.

0-36 aylar arasında gelişim bütün alanlarda hep birlikte gerçekleşmektedir yani bütüncüldür. Bilişsel, dil, motor ve sosyal-duygusal gelişimi birbirinden ayırmanın mümkün olmayacağından hareketle program tüm gelişim alanlarını desteklemek üzere birbirleriyle etkileşimli ve çok yönlü olacak şekilde geliştirilmiştir. Gelişimin bütünlüğü yaşanılan çevre ile doğrudan bağlantılı olduğundan çocuklar sadece eğitim ortamı boyutunda değil aile ve çevre boyutuyla da ele alınmıştır.

Geliştirilen bu programda değerlendirme çok boyutlu bir süreç olarak ele alınmaktadır. Bunlar; bebeğin / çocuğun gelişimsel olarak değerlendirilmesi, programın değerlendirilmesi ve eğitimcinin kendi kendini değerlendirmesi ile 25-36 ay arasında günlük akışta ele alınan günü değerlendirme zamanıdır. Programın nitelikli bir şekilde uygulanabilmesi için değerlendirmenin çok yönlü yapılması, tarafsız olması ve değerlendirme sonuçlarının sonraki uygulamalarda dikkate alınması gerekmektedir.

0-36 Aylık Çocuklar İçin Eğitim Programı’nın planlanması üç aşamada gerçekleşmektedir. Bunlar; öğrenme ortamının hazırlanması, günlük akışın oluşturulması ve yapılacak etkinliklerin planlanmasıdır.

MEB tarafından hazırlanan 0-36 Aylık Çocuklar İçin Eğitim Programı’nda uygulama esasları planlama (öğrenme ortamı, günlük akış, etkinlik planı alt başlıklarından oluşur), uygulama ve değerlendirme aşamalarını içerecek şekilde ele alınmıştır.

Biliş; duyular, algılama, hatırlama, sembolleri kullanma, düşünme ve imgelem gibi süreçlerin olduğu zihinsel tüm etkinlikleri kapsamaktadır. Bilişsel gelişim ise bu zihinsel süreçlerdeki aktif faaliyetlerin doğumdan yaşlılığa kadar olan gelişimi olarak açıklanmaktadır. Bebeklerin bilişsel gelişimi ile ilgili bilinen en iyi tanımlardan biri Piaget tarafından yapılmıştır. Piaget, doğumdan iki yaşa kadar olan gelişimsel süreci duyusal motor dönem olarak adlandırmış ve çocukları, çevreyle etkileşimleri sonucunda düşüncelerini geliştiren, meşgul ve güdülenmiş kâşifler gibi ele alan bir bakış açısı geliştirmiştir.

MEB tarafından geliştirilen 0-36 Aylık Çocuklar İçin Eğitim Programı’nda gelişimsel özellikler dört temel alanda ele alınmıştır. Bunlar bilişsel gelişim alanı özellikleri, dil gelişim alanı özellikleri, sosyal-duygusal gelişim alanı özellikleri ve motor gelişim alanı özellikleridir.

Değerlendirme sürecinde göz önünde bulundurulması gereken ilkeler genel olarak şöyle özetlenebilir: • Değerlendirme çocukların yararına, amaca uygun, geçerli ve güvenilir olmalıdır. • Değerlendirmede kullanılan veri toplama metotları ve içerik, çocukların yaşlarına ve gelişim özelliklerine uygun olmalıdır. • Aileler tanıma ve değerlendirme bilgisi için değerli bir kaynak olarak görülmelidir. • Değerlendirme ve program birleştirilmelidir. • Çocuklar birbiriyle kıyaslanmak yerine bildikleri ve yapabildikleri şeylerle değerlendirilmelidir. • Çocuğu bütün olarak tanımak için bütün gelişim alanları değerlendirilmelidir. • Değerlendirme zaman içinde ve sürekli olmalıdır. Bunun için farklı yöntem ve araçlar kullanılmalıdır. • Değerlendirme çocuğun yardımla ve tek başına yapabileceği şeyleri göstermelidir. • Eğitimciler ailelere bilgi vermek için değerlendirmelerini rapor etmelidir.

Ülkemizde de Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) Temel Eğitim Genel Müdürlüğü tarafından üç yaş altı çocukların erken eğitimi amacıyla hazırlanan “0-36 Aylık Çocuklar İçin Eğitim Programı” 2013-2014 eğitim-öğretim yılından itibaren kullanılmaya başlanmıştır.
Programın 0-3 yaş grubu çocuklarına hizmet veren tüm kurumlarda kullanılması, ailelere ise bu materyalden yararlanmalarının önerilmesi MEB Temel Eğitim Genel Müdürlüğü ve Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından vurgulanmaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Kritik dönem; bireylerin bir beceriyi kazanabilmek için her anlamda en açık oldukları zamanı ifade eder. Bebekler için de ilk iki yıl beyin gelişimi açısından kritik dönemdir bu yüzden uyarıcı ortamını zenginleştirmek onların ilerde daha rahat etmelerini sağlayacaktır. Dolayısıyla doğru cevap B seçeneğidir.

İnsan gelişimi her zaman aynı seyirle devam etmez. Bazı dönemlerde daha hızlı bazı dönemlerde daha yavaştır. Gelişimin en hızlı olduğu üç evre: Doğum öncesi, bebeklik ve ergenlik dönemleridir. Soruda bize ilk evreyi sormaktadır. Bütünsel olarak baktığımızda ilk evre Doğum öncesi olmaktadır. Bebeklik ve erken yıllar insan gelişiminin anne karnındaki (intrauterin) süreçten sonra ikinci hızlı dönemini oluşturmaktadır. Yani birinci dönem doğum öncesidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Sarmal olması:Tüm bireyler için en iyi öğrenmeler var olan bilgi ve becerilerin üzerine inşa edilerek mümkün olabilmektedir. Bu doğrultuda 0-36 aylık çocuklara yönelik geliştirilen bu programın; yeni öğrenmelerin ve ön öğrenmelerin üzerine inşa edilmesi esastır. Buna göre, programın içeriği belirlenirken gelişimsel özelliklerin birbiriyle ilişkili olması ve ardışıklığına dikkat edilmiştir. Programın içeriğinde bilişsel, dil, sosyal-duygusal ve motor gelişim alanlarına yönelik gelişim göstergelerinin yeri ve zamanı geldikçe (beceri kazanılana kadar) tekrarlanması vurgulanmaktadır. Ayrıca beceriler kazanıldıkça her kazanılan becerinin üzerine bir üst seviye beceri (gösterge) gelişimsel hedef olarak alınmalıdır. Dolayısıyla doğru cevap B seçeneğidir.

Programın bütüncül olması: 0-36 aylar arasında gelişim bütün alanlarda hep birlikte gerçekleşmektedir. Bilişsel, dil, motor
ve sosyal-duygusal gelişimi birbirinden ayırmanın mümkün olmayacağından hareketle program tüm gelişim alanlarını desteklemek üzere birbirleriyle etkileşimli ve çok yönlü olacak şekilde geliştirilmiştir. Gelişimin bütünlüğü yaşanılan çevre ile doğrudan bağlantılı olduğundan çocuklar sadece eğitim ortamı boyutunda değil aile ve çevre boyutuyla da ele alınmıştır. 

C seçeneği ise programın"dengeli" olmasını ifade etmektedir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Etkinlik zamanı:Eğitimci o gün çocukların gelişimini desteklemek için planladığı etkinliği uygular. Çocukları bahçeye veya açık alana çıkarır. Çocuklara serbest oyun oynamaları için fırsat verir, ara öğün yapılmasını sağlar.Bu bölüme planlı etkinliğin adı yazılmalıdır. Dolayısıyla doğru cevap C seçeneğidir.

A seçeneği; Esneklik ile güvenli ve çocuk dostu uygulamaların göz ardı edilmemesi önemli bir önceliktir

B seçeneği; Eğitimcinin yaratıcı ve gelişime açık, eğitim ortamının ise nitelikli olması gerekmektedir. 

C seçeneği; Etkinlikler kapalı ve açık alanlarda gerçekleşmelidir

D seçeneği; Eğitimciler bireysel farklılıkları göz ardı demez

E doğru cevaptır

Chomsky’e göre çocuk dil kalıplarını öğrenmeye doğuştan eğilimlidir. Normal gelişim gösteren çocuklar, dünyanın her yerinde dil ediniminde kendi ana dillerini kullanmada benzer aşamalardan geçerler. Doğumu izleyen ilk haftalarda bebekler ağlama, gülme
hıçkırma, bağırma gibi kendiliğinden sesler çıkarırlar. Bebekler; ses çıkarma, ses taklitleri, hece tekrarları ve ilk sözcüğün söylenmesi ile evrensel dil edinim aşamalarını takip ederler. Yeni doğan bir bebek bile ağlayarak çevresiyle bir şekilde iletişim kurmaktadır. Çocuklar yaşamlarının ilk iki yılında çevresiyle etkileşimde sırasıyla sesleri, heceleri ve sözcükleri kullanmakta, üçüncü yılın sonunda dili oldukça rahat bir şekilde kullanabilen bir birey haline gelmektedirler. Çocuklar yaşamlarının yaklaşık ilk bir yılında, ilk anlamlı sözcüğünü söyleme ile son bulan, seslendirmelerin ve ses alıştırmalarının belirgin olarak öne çıktığı dil öncesi dönemi yaşamaktadırlar. Doğru cevap D seçeneğidir.

Doğumdan önceki süreçte baş, vücudun diğer parçalarına oranla çok daha hızlı gelişir. Doğumda, baş tüm vücut uzunluğunun dörtte birine sahipken bacaklar sadece üçte birini oluşturmaktadır. Bu durum gelişimin baştan ayağa olduğunun bir göstergesidir. Diğer taraftan büyüme gövdenin merkezinden dışarı doğru gerçekleşir. Doğum öncesinde ilk olarak baş, göğüs ve gövde, daha sonra kollar ve son olarak da eller ve ayaklar gelişir. Bu durum da gelişimin yakından uzağa doğru olduğunu kanıtlamaktadır. Dolayısıyla doğru cevap C seçeneğidir.