Çocuk Gelişimi Çalışma ve Uygulama Alanları I: Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Kurum ve Kuruluşlar

Eğitim sistemimize ilişkin ilk yasal düzenleme 1869 yılında çıkarılan Maarif-i Umu­miye Nizamnamesidir (Genel Eğitim Tüzüğü).

Millî Eğitim Bakanlığının günümüzdeki teşkilat yapısı 14.9.2011 tarihinde yürürlüğe giren 652 sayılı Millî Eğitim Ba­kanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile belirlenmiştir.

Millî Eğitim Bakanlığı’nın hizmet birimlerinden bünyesinde çocuk gelişimi me­zunlarına çalışma alanları oluşturanlar şöyle sıralanabilir:

• Temel Eğitim Genel Müdürlüğü
• Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
• Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü
• Din Öğretimi Genel Müdürlüğü
• Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü
• Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü
• Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğü
• Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü
• Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü
• Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü
• Strateji Geliştirme Başkanlığı
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı
• Ölçme Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü
• Yükseköğretim ve Yurt Dışı Eğitim Genel Müdürlüğü

Temel Eğitim Genel Müdürlüğünün görevleri incelendiğinde okul öncesi ve ilköğretim kurumlarının yönetiminin yanı sıra öğrencilerin eğitim ve öğretimine yönelik politikalar belirleme ve uygulamanın ilk görevi olduğu görülmektedir. Ayrıca, bu kurumların eğitim ve öğretim programlarını, ders kitaplarını, eğitim araç-gereçlerini hazırlamak ya da hazır­latmak ve Talim ve Terbiye Kuruluna sunmak da genel müdürlüğün bir başka görevidir. Bununla birlikte ilköğretim öğrencilerinin barınma ihtiyaçlarının giderilmesi ve maddi yönden desteklenmesi ile ilgili iş ve işlemleri yürütmek ve bakan tarafından verilen ben­zeri görevleri yapmak da genel müdürlüğün diğer görevleri olarak karşımıza çıkmaktadır.

Ortaöğretim Genel Müdürlüğünün görevleri; ortaöğretim kurumlarının yönetimine ve öğrencilerinin eğitim ve öğretimine yönelik politikalar belirlemek ve uygulamak, ortaöğ­retim kurumlarının eğitim ve öğretim programlarını, ders kitaplarını, eğitim araç-gereç­lerini hazırlamak veya hazırlatmak ve Talim ve Terbiye Kuruluna sunmak, ortaöğretim öğrencilerinin barınma ihtiyaçlarının giderilmesi ve maddi yönden desteklenmesi ile ilgili iş ve işlemleri yürütmektir. Ayrıca, her kademedeki öğrencilere yönelik dernek ve vakıflar ile gerçek ve diğer tüzel kişilerce açılacak veya işletilecek yurt, pansiyon ve benzeri kurum­ların açılması, devri, nakli ve kapatılmasıyla ilgili esasları belirlemek ve denetlemek, yük­seköğretim politikasının, strateji ve amaçlarının belirlenmesi, geliştirilmesi ve etkili bir şekilde yürütülmesi için gerekli tedbirleri almak, yükseköğretime giriş sistemine ilişkin usul ve esasların belirlenmesinde ilgili birim, kurum ve kuruluşlarla iş birliği yapmakta bu genel müdürlüğün görevleri arasındadır. Son olarak, 2547 sayılı Kanun ile Bakanlığa ve­rilmiş olan görevleri yerine getirmek, ülkemizin hizmete ihtiyaç duyduğu alanları belirle­yerek yurt dışına yükseköğrenim görmek amacıyla gönderileceklerde aranacak nitelikler, bunların sayıları, burs durumları, yurt dışındaki öğrenim aşamaları, öğrenim planları ve dönüşlerinde istihdamlarının sağlanması ile ilgili işleri yürütmek ve koordinasyonu sağ­lamak, bakan tarafından verilen benzeri görevleri yapmak da genel müdürlüğün görevleri olarak sıralanmaktadır.

Meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğünün görevleri;

• Meslekî ve teknik eğitim ve öğretim veren kurumların yönetimine ve öğrencileri­nin eğitim ve öğretimine yönelik politikalar belirlemek ve uygulamak,
• Meslekî ve teknik eğitim ve öğretim veren kurumların eğitim ve öğretim prog­ramlarını, ders kitaplarını, eğitim araç-gereçlerini hazırlamak veya hazırlatmak ve Talim ve Terbiye Kuruluna sunmak,
• Eğitim-istihdam ilişkisini güçlendirecek, meslekî eğitimi yaygınlaştıracak politika ve stratejiler geliştirmek, uygulamak ve uygulanmasını koordine etmek,
• Bakan tarafından verilen benzeri görevleri yapmak olarak belirlenmiştir.

Din Öğretimi Genel Müdürlüğünün görevleri; imam-hatip liselerinin yönetimine ve öğrenci­lerinin eğitim ve öğretimine yönelik politikalar belirlemek ve uygulamak, ilköğretim, ortaöğre­tim ve yaygın eğitim kurumlarında din kültürü ve ahlak eğitim ve öğretimine ait programlar ile ders kitaplarını, eğitim araç-gereçlerini hazırlamak veya hazırlatmak ve Talim ve Terbiye Ku­ruluna sunmak ve Bakan tarafından verilen benzeri görevleri yapmak olarak sıralanmaktadır.

Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğünün görevleri şöyle sıralanabilir:

• Zorunlu eğitim dışında, eğitim ve öğretimi hayat boyu devam edecek şekilde yay­gınlaştırmak amacıyla politikalar oluşturmak, bunları uygulamak, izlemek ve değerlendirmek;
• Yaygın eğitim ve öğretim ile açık öğretim hizmetlerini yürütmek,
• Örgün eğitim sistemine girmemiş, herhangi bir eğitim kademesinden ayrılmış veya bitirmiş vatandaşlara yaygın eğitim yoluyla genel veya meslekî ve teknik öğre­tim alanlarında eğitim ve öğretim vermek,
• Yaygın eğitim ve öğretim okul ve kurumlarının eğitim ve öğretim programlarını, ders kitaplarını, eğitim araç-gereçlerini hazırlamak veya hazırlatmak ve Talim ve Terbiye Kuruluna sunmak,
• Yaygın özel öğretim kurumlarıyla ilgili hizmetleri yürütmek,
• 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununa göre aday çırak, çırak, kalfa ve ustaların genel ve meslekî eğitimlerini sağlamak,
• Bakan tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.

Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğünün görevleri; ilgili bakanlıklarla iş birliği içinde, özel eğitim sınıfları, özel eğitim okulları, rehberlik ve araştırma merkez­leri, iş okulları ve iş eğitim merkezleri ile aynı seviye ve türdeki benzeri okul ve kurum­ların yönetimine ve öğrencilerin eğitim ve öğretimine yönelik politikalar belirlemek ve uygulamaktır. Ayrıca, ilgili bakanlıklarla iş birliği içinde, özel eğitim okul ve kurumlarının eğitim ve öğretim programlarını, ders kitaplarını, eğitim araç-gereçlerini hazırlamak veya hazırlatmak ve Talim ve Terbiye Kuruluna sunmak ve Bakan tarafından verilen benzeri görevleri yapmak olarak belirlenmiştir.

Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğü Bakanlığın ilgili birimleriyle iş birliği için­de, yükseköğretim dışındaki her kademedeki özel öğretim kurumlarının açılmasına izin vermek ve bunları denetlemekten sorumludur. Öte yandan, her kademedeki öğrencile­re yönelik dernek ve vakıflar ile gerçek ve diğer tüzel kişilerce açılacak ya da işletilecek yurt, pansiyon ve benzeri kurumların açılması, devri, nakli ve kapatılmasıyla ilgili esasları belirlemek ve denetleme yetkisi de vardır. 8/2/2007 tarihli ve 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunuyla Bakanlığa verilen görevleri yerine getirmek ve Bakan tarafından verilen benzeri görevleri yapmaktan da sorumludur.

Yenilik ve Eğitim Teknoloji Genel Müdürlüğü’nün görevleri incelendiğinde, eğitim ve öğretimin teknoloji ile desteklenmesine yönelik işleri yürüttüğü, eğitim ve öğretim faa­liyetlerinde bilişim teknolojileri ile bilişim ürünlerinin kullanılmasına yönelik çalışmalar yaptığı görülmektedir. Öte yandan; merkezî sistemle yürütülen resmî ve özel yerleştirme, bitirme, karşılaştırma sınavlarını planlamak, uygulamak ve değerlendirmek; yaygın eği­tim ve öğretime yönelik olarak bilgi ve iletişim teknolojilerine dayalı program, film ve benzeri yayınları hazırlamak veya hazırlatmak, yayınlamak veya yayınlatmak sorumlulu­ğu vardır. Eğitim ve öğretimde uygulanan yeni teknoloji ve gelişmeleri izlemek ve değerlendirmek; eğitim ve öğretimde teknolojik imkânların tüm yurt çapında etkin ve yaygın biçimde kullanılmasını ve her öğrencinin bilgi teknolojilerinden yararlanmasını sağlamak ve bakan tarafından verilen benzeri görevleri yapmak gibi pek çok sorumluluk alanı ol­duğu görülmektedir.

Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü öğretmenlerin nitelikleri ve yeter­liklerinin belirlenmesi ve geliştirilmesine yönelik politikaları oluşturmanın yanı sıra ilgi­li birim, kurum ve kuruluşlarla iş birliği yapmaktadır. Öğretmenler ile istekleri halinde özel öğretim kurumları eğitim personeline yönelik meslek öncesi ve meslek içi eğitim­ler düzenler. Bunun yanı sıra kurslar açar, uzmanlık programları, seminer, sempozyum, konferans ve benzeri etkinlikler düzenler. Öğretmenlere yönelik verilecek eğitime ilişkin konularda inceleme ve araştırmalar yapmak, görev alanına giren konularda kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler ve sivil toplum kuruluşları ile iş birliği yapmak, bunlarla or­tak çalışma, araştırma, eğitim programları düzenlemek, danışma kurulları ve komisyonlar oluşturmak ve bakan tarafından verilen benzeri görevleri yapmak da genel müdürlüğün sorumlulukları arasındadır.

Avrupa Birliği ve Dış ilişkiler Genel Müdürlüğünün görevlerinden biri, Bakanlığın Avrupa Birliği ve diğer uluslararası kuruluşlarla iş birliği yapmasına yönelik çalışmaları yürütmektir. Ay­rıca Bakanlığın diğer birimleri tarafından yürütülen ve uluslararası iş birliğine dayanan projelerin koordinasyonunu sağlamak, ülkemize gelen yabancı uyruklu öğrencilere ilişkin görev ve hizmetleri yerine getirme genel müdürlüğün görevleri arasında yer almaktadır. Bununla birlikte yurt dışında bulunan vatandaşlarımızın ve çocuklarının bulundukları ülkede eğitim olanaklarından yararlanabilmeleri için gerekli tedbirleri almak ve yurda dö­nüşlerinde eğitim sistemimize uyumlarını sağlamak ve diğer ülkelerle iş birliğine yönelik işleri yürütmekte aynı genel müdürlüğün görevlerindendir.

Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile 22/12/2005 tarihli ve 5436 sayılı Kanunun 15 inci maddesi ve diğer mevzuatla strateji geliştirme ve mali hizmetler birimlerine verilen görevleri yapmak, bakanlık hizmet birimleri, taşra teşkilatı ile okul ve kurumlar için performans ölçütlerinin oluşturulmasına yönelik çalışmalar yapmak ve bakan tarafından verilen benzeri görevleri yapmakla so­rumludur.

Talim Terbiye Kurulu, evrensel değer ve standartları göz önünde bulundurarak kalite, eşitlik ve etkililik ilkeleri ile millî ve toplumsal değerlere dayalı bir eğitim sistemi oluşturmak amacıyla aşağıdaki görevleri yerine getirir:

• Eğitim sistemini, eğitim ve öğretim plan ve programlarını, ders kitaplarını hazırla­tır. Hazırlanan materyalleri inceler veya inceletir. Araştırma, geliştirme ve uygula­ma kararlarını Bakan onayına sunar.
• Bakanlık birimlerince hazırlanan eğitim ve öğretim programları, ders kitapları, yardımcı kitaplar ile öğretmen kılavuz kitaplarını inceler veya inceletir ve Bakanın onayına sunar.
• Yurt dışı eğitim ve öğretim kurumlarından alınmış, ilköğretim ve ortaöğretim dip­loma ve öğrenim belgelerinin derece ve denkliklerine ilişkin ilke kararlarını Baka­nın onayına sunar.
• Eğitim ve öğretimle ilgili konularda Bakanlığın diğer birimleri tarafından oluştu­rulacak politika ve stratejilerin belirlenmesinde iş birliği yapar.
• Millî Eğitim Şurasının sekretarya hizmetlerini yürütür.

Ölçme Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğünün görev ve sorumlulukları şöyle sıralanabilir:

• Merkezî sistemle yürütülen resmî ve özel yerleştirme, bitirme, karşılaştırma sınav­larını planlamak, uygulamak ve değerlendirmek,
• Kamu kurum ve kuruluşları ile özel hukuk tüzel kişileri tarafından talep edilen mesleğe giriş, yeterlik, görevde yükselme ve benzeri sınav hizmetlerini yürütmek,
• Sınavlara ilişkin değerlendirme ve sonuç belgelerinin düzenlenmesi ile itirazların incelenmesi işlemlerini yürütmek,
• Genel müdürlük tarafından yapılan sınavlarda sorulacak soruları hazırlamak veya hazırlatmak, denetlemek ve güvenli bir şekilde saklanması için gerekli tedbirleri almak,
• Ölçme ve değerlendirme teknikleri üzerine araştırmalar yapmak veya yaptırmak,
• Gerekli durumlarda oluşturulacak başvuru merkezleri ve sınav koordinatörlükle­rinin koordinasyonunu sağlamak, sınavlarda görev alacak personeli belirlemek ve bu kişilere gerekli hizmet içi eğitimi vermek,
• Genel Müdürlükçe yürütülen sınav, ölçme, değerlendirme, yerleştirme ve diğer hizmet bedellerini belirlemek, tahsil etmek ve döner sermaye hesabında tutmak,
• Yapılan sınavların sonuçlarını değerlendirerek eğitim politikalarının oluşturulması ve geliştirilmesi amacıyla ilgili hizmet birimlerine veri desteği sağlamak,
• Bakan tarafından verilen benzeri görevleri yapmaktır.

Yüksek Öğretim ve Yurt Dışı Eğitim Genel Müdürlüğü; yükse­köğretime giriş sistemine ilişkin usul ve esasların belirlenmesinde ilgili birim, kurum ve kuruluşlarla iş birliği yapmak ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu ile Bakanlığa verilmiş olan görev ve sorumlulukları yerine getirmekle yükümlüdür. 8/4/1929 tarihli ve 1416 sa­yılı Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanun hükümlerine göre yurt dışına yükseköğrenim görmek amacıyla gönderileceklerin sayısı, eğitim alanları, gönde­rileceklerde aranacak nitelikler, yurt dışındaki öğrenim çalışmaları ve istihdamlarının sağlanması ile ilgili işleri yürütmek ve koordinasyonu sağlamaktan sorumludur. Öte yan­dan, yurt dışında bulunan vatandaşlarımızın eğitim ve öğretim hizmetlerini yürütmek, yurda dönüşlerinde eğitim sistemimize uyumlarını sağlamak amacıyla gerekli tedbirleri almak, bakanlığın yurt dışındaki okul ve kurumlarının eğitim ve öğretim programlarını, ders kitaplarını, eğitim araç ve gereçlerini hazırlamak veya hazırlatmak, Talim ve Terbi­ye Kurulunun görüşüne sunmak ve Bakan tarafından verilen benzeri görevleri yapmakla yükümlüdür.

Pedagojik formasyon sahibi Çocuk Gelişimciler ile Okul Öncesi Öğretmenliği mezunlarından öğretmen olarak görev yapanlar belirli koşullar dahilinde Talim Terbiye Kurulu üyesi, Eğitim Uzmanı, Uzman, Millî Eğitim Uzmanı, Millî Eğitim Uzman Yardımcısı, Eğitim Denetmeni ve Eğitim Denetmen Yardımcısı olarak Millî Eğitim Bakanlığı Merkez Teşkilatında görev yapabilirler.

Millî eğitim uzmanı ve millî eğitim uzman yardımcılarının görev ve sorumlulukları ise şunlardır:

• Bakanlığın görev alanına ilişkin olarak politika, strateji ve hedeflerin tespiti maksadıyla araştırma ve incelemeler yapmak.
• Uluslararası kurum ve kuruluşlar nezdinde yapılacak ve Bakanlıkça uygun görülecek top­lantı ve çalışmalara katılmak.
• Eğitim sistemleri ve uygulamaları konusunda çalışmalarda bulunmak, yeni stratejiler ge­liştirmek, Bakanlığın hizmet kapasite ve kalitelerinin artırılmasına yönelik çalışmalar yap­mak, hazırlanmakta olan çalışmalara katılmak, eğitim sistemleri ve uygulamaları konu­sunda ulusal ve uluslararası çalışmaları takip etmek ve Türkiye’de uygulanabilir metotlar üzerinde çalışmalarda bulunmak.
• Verilen görevleri mevzuat hükümleri çerçevesinde yerine getirmek.

Millî Eğitim Bakanlığına bağlı okul öncesi eğitim veren kurumlar resmî ve özel kurumlar olmak üzere ikiye ayrılırlar. Resmî okul öncesi eğitim kurumları; bağımsız anaokulları, ilkokullar bünyesindeki anasınıfları ve meslek liseleri bünyesindeki uygulama anaokulları ve anasınıfları ile adalet anaokuludur. Öte yandan okul öncesi eğitimi veren özel kurum­lar ise özel anaokulları ve özel okullar bünyesinde bulunan anasınıflarıdır.

Resmî bağımsız anaokulları ile özel anaokulları 36-66 aylık çocukların eğitimi amacıyla açılan okullardır.

Adalet Anaokulunun amacı, anneleri ceza evinde kalan çocukların ceza infaz kurumu dı­şındaki gerçek hayatla birlikte olmalarını, yaparak ve yaşayarak öğrenmelerini sağlamak, tüm çocukların nerede olurlarsa olsunlar akranları ile hayata aynı koşullarda başlamalarını sağlamaktır. Özellikle, yaşıtlarından daha fazla dezavantajla karşı karşıya gelen çocukların önündeki engelleri temizlemek ve onlara çocukluklarını yaşatmak, uygun ortamlar oluş­turmak için Adalet Bakanlığı personel çocuklarının da bu eğitim ortamından yararlanma­ları sağlanmaktır.

Resmî ya da özel ilkokullar bünyesinde bulunan ana sınıfları 48-66 aylık çocukların eğitimi amacıyla örgün ve yaygın eğitim kurumları bünyesinde açılan sınıflardır.

Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumları bünyesinde açılan uygulama anaokulları ya da anasınıfları 36-66 aylık çocuklara eğitim vermektedir.

Uygulama anaokulları ya da anasınıflarının temel amacı, meslek lisesi çocuk gelişimi eğitimi alanı öğrencilerin uygulama laboratuvarı oluşturmak, yeni model ve uygulamaları gözlemleme ve yaparak, yaşayarak öğrenme fırsatı sunmaktır. Öte yandan, uygulama anaokulları ya da sınıfları bulundukları yerlerde okul öncesi dönem çocuklarına ve ailelerine eğitim ve öğretim hizmeti de vermektedirler.

Resmî bir okul öncesi eğitim kurumunda öğretmen olarak çalışabilmek için, okul öncesi öğretmenliği lisans programı mezunu ya da çocuk gelişimi lisans mezunu olup formas­yon eğitimi almış olmak gerekmektedir.

Formasyon eğitimi almamış olan çocuk gelişimi lisans mezunları, çocuk gelişimi önlisans mezunları ya da kız meslek liselerinin çocuk gelişimi mezunları resmî devlet okullarında öğretmen olarak görev alamamaktadırlar. Ancak ülkemizin belirli bölgelerinde öğretmen açığını kapatmak için “ücretli öğretmen” uygulaması yapılmaktadır ve çocuk gelişimi önlisans mezunları ücretli öğretmen olarak çalışabilmektedirler. Çocuk gelişimi önlisans mezunları ücretli öğretmenlik dışında resmî ve özel okul ön­cesi eğitim kurumlarında destek eğitim personeli, uzman ve usta öğretici unvanlarında da çalışabilirler.

Okul öncesi eğitim ve ilköğretim kurumlarında velilerin istemeleri, personel ve fiziki ola­nakların yeterli olması durumunda çocukların eğitimlerinin ve sosyal gelişimlerinin des­teklenmesi amacıyla eğitim saatleri dışındaki zamanlarda faaliyet göstermek üzere çocuk kulüpleri kurulabilir. Çocuk kulübü; eğitim / ders saatleri dışında, çocuklarda güven, so­rumluluk duygusu ile mevcut ilgi alanlarını geliştirmeye ve yeni ilgi alanları oluşturmaya, beceriler kazandırmaya yönelik bilimsel, sosyal, kültürel, sanatsal ve sportif etkinliklerin yapılması amacıyla istekli velilerin çocukları için kurulan kulüp olarak tanımlanmaktadır.

Mesleki ve Teknik Liselerde Çocuk Gelişimi branş öğretmeni olarak görev yapabilmek için fakülte ya da yüksekokulların “Çocuk Gelişimi” bölümlerinden mezun olup, pedagojik formasyona sahip olmak şartı aranmaktadır.

Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çocuk gelişimi ve eğitimi öğretmenleri ile okul öncesi öğretmenleri “öğretmen” unvanı ile görev yapabilir. Ayrıca özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çocuk gelişimi önlisans mezunları “uzman öğretici” kız meslek lisesi çocuk gelişimi mezunları ise “usta öğretici” olarak görev yapabilirler.