0-36 Aylık Çocuklar İçin Eğitim Programı

Erken eğitim programları, çocukların doğumla getirdikleri gelişimsel potansiyellerini maksimum ölçüde gerçekleştirebilmelerine aracı olacak tüm müdahaleler olarak görülebilir.

Erken müdahale çocukların gelişim alanlarını (bilişsel, fiziksel, dil ve sosyal ve duygusal) olumlu ve olumsuz yönde etkileyebilecek etmenlerin belirlenmesi, önlenmesi, erken tanısı ve sağaltımı amacıyla 0-6/8 yaş döneminde normal gelişim gösteren, gelişimsel geriliği olan ya da gelişimsel olarak risk altında olan çocuklara ve ailelerine sunulan bakım ve destek hizmetlerini kapsamaktadır (Erken Çocuklukta Müdahale Derneği, 2013).

0-36 aylık çocuklar için güncellenen eğitim programı, Millî Eğitim Temel Kanunu’ nda yer alan Türk Millî Eğitimin Genel Amaçları, Okul Öncesi Eğitimin Genel Amaçları ve Temel İlkeleri (MEB Mevzuat, 2015) dikkate alınarak hazırlanmıştır. Bu programın geliştirilme amacı; 0-36 aylık çocukların zengin öğrenme deneyimleri aracılığıyla sağlıklı büyümelerini; motor, sosyal-duygusal, dil ve bilişsel alanlarda gelişimlerinin en üst düzeyine ulaşmalarını; sağlık, bakım ve beslenmelerinin uygun şekilde desteklenmesini sağlamaktır.

MEB Temel Eğitim Genel Müdürlüğü tarafından 2013 yılında hazırlanan 0-36 aylık Çocuklar İçin Eğitim Programı'nın özellikleri:

• Gelişimseldir.
• Sarmaldır.
• Dengelidir.
• Esnektir.
• Bütüncüldür.
• Oyun temellidir.
• Güvenli ve çocuk dostu ortamların düzenlenmesi önemlidir.
• Etkileşim temellidir.
• Keşfederek öğrenme önceliklidir.
• Bireysel ve küçük grup etkinliklerine yer verilmesini gerektirir.
• Duyuların geliştirilmesi ön plandadır.
• Eğitimciye özgürlük tanır.
• Değerlendirme süreci çok yönlüdür.
• Ailenin eğitime katılımı önemlidir.
• Uyarlanabilir.

Evrensel tasarım, erken öğrenmede özel bir program oluşturmak yerine programı
tüm çocukların bireysel gereksinimlerini karşılayacak şekilde uyarlamayı ifade etmektedir.

Evrensel tasarıma göre öğrenme ortamında sunum, ifade ve katılım olmak üzere üç tür çeşitlilik yaratılması gerekmektedir. 

MEB tarafından hazırlanan 0-36 Aylık Çocuklar İçin Eğitim Programı’nda uygulama esasları planlama (öğrenme ortamı, günlük akış, etkinlik planı), uygulama ve değerlendirme aşamalarını içerecek şekilde ele alınmıştır.

Öğrenme süreci planlanırken programda yer alan bilişsel, dil, sosyal / duygusal ve motor gelişim(kaba motor-ince motor) alanlarına yönelik gelişimsel özelliklere uygun şekilde geliştirilen göstergelerden yararlanılır.

0-36 Aylık Çocuklar İçin Eğitim Programı’nın planlanması üç aşamada gerçekleşmektedir. Bunlar; öğrenme ortamının hazırlanması, günlük akışın oluşturulması ve yapılacak etkinliklerin planlanmasıdır.

Günlük akış, yapılacak etkinlikler ile rutinleri gösteren çizelgedir. Günlük akışın planlanması 0-24 ay ve 24-36 ay çocukları için ayrı ayrı yapılır.

0-24 aylık çocuklar için günlük akış geliş,;

• Etkinlik zamanı,
• Bahçe/açık alan zamanı,
• Öğle,
• Etkinlik zamanı,
• Bahçe/açık alan,
• Ayrılış,

kısımlarını içermektedir.

24-36 aylık çocuklar için bir günlük akış ise kuruma geliş, grup zamanı (güne başlangıç), etkinlik zamanı, öğle, etkinlik zamanı, grup zamanı (günü değerlendirme) ve kurumdan ayrılış kısımlarını içermektedir.

24-36 aylık çocuklar için günlük akış etkinlik zaman dilimi serbest oyun, planlı oyun, sabah ve öğleden sonra ara öğün ile bahçe zamanlarını kapsamaktadır.

Etkinlik planında; etkinliğin adı, gelişim göstergeleri, materyal, öğrenme süreci, güvenlik önlemleri, uyarlama ve değerlendirme bölümleri yer almaktadır.

Erken çocukluk döneminde değerlendirmenin amacı; çocukları tanıma, onların bireysel gereksinimlerine uygun materyalleri seçme, etkinliklerin yapısını ve yapılış şeklini belirlemektir.

Biliş; duyular, algılama, hatırlama, sembolleri kullanma, düşünme ve imgelem gibi süreçlerin olduğu zihinsel tüm etkinlikleri kapsamaktadır (Avcı, 2010).

Motor gelişim, fiziksel büyüme ve merkezî sinir sisteminin gelişimine paralel olarak vücudun isteme bağlı hareketlilik kazanmasıdır (Avcı, 2010).

Fiziksel büyüme nicel olarak beden ölçülerini temsil ederken olgunlaşma, bireyin vücut sistemlerinin fonksiyonel olarak en üst düzeyde gelişmesini ifade etmektedir. Gelişim ise zaman içerisinde bireyin yaşadığı nitel ve nicel değişimlerin tümünü içermektedir.

Genel olarak etkinlik planlanırken dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır;

• Bebek / çocuğun kronolojik yaşından çok, gelişim gözlem formuna göre belirlenen gelişimsel yaşı dikkate alınarak hazırlanmalıdır.
• Basitten karmaşığa doğru ilerleyen biçimde planlanmalıdır.
• Günlük yaşam deneyimlerini zenginleştirecek nitelikte olmalıdır.
• Bebek / çocuğun gereksinimlerinin giderildiği beslenme, tuvalet ve uyku gibi rutin zamanların da eğitim amaçlı kullanılmasına yönelik planlama yapılmalıdır.
• Ortam, bebek / çocuğun sağlığı ve güvenliği açısından tehlikelerden arındırılmalıdır.
• Güvenli olan her tür nesne veya oyun materyalini içermelidir.
• Bebek / çocukla etkili zaman geçirilmesi ön planda tutulmalıdır.

Uygulama sırasında eğitimcilerin dikkat etmesi gereken noktalar şunlardır:
1. Günlük eğitim akışı ve etkinlik planına göre gerekli materyaller hazırlanmalı ve ortam düzenlenmesi yapılmalıdır. Etkinliklerin sadece kapalı alanlarda değil açık alanlarda da yapılması sağlanmalıdır. Etkinlik planında belirtilen güvenlik önlemleri gözden geçirilmelidir.
2. Eğitimci, tutum ve davranışları ile çocuğa güvende olduğunu hissettirmeli, tedirgin ve kaygılı davranışlardan uzak durmaya özen göstermelidir. Çocuklar için rol modeli olduğunu dikkate alarak jest ve mimiklerine, ses tonuna, vücut diline hâkim olmalıdır.
3. Eğitimci çocukların birbirinden farklı özellikleri olduğunu unutmamalı ve bu durumu göz önüne alarak çocukları birbiri ile karşılaştırmaktan kaçınmalıdır.
4. Günlük akışta etkinlik bölümüne eğitimcinin o gün için planladığı etkinliklerinin tamamı başlık hâlinde yazılmalıdır. Gruptaki çocukların yaş aralıklarında belirgin farklılıklar olması söz konusu olduğunda tüm çocukların gelişimsel gereksinimlerini karşılamak üzere birden çok etkinlik planlaması gerekli olacaktır. Aynı grupta hem 6 aylık hem 13 aylık çocuklar olması doğaldır. Bu durumda çocukların gelişimsel gereksinimleri saptanarak farklı planlamalara gidilmelidir.

Değerlendirme sürecinde göz önünde bulundurulması gereken ilkeler genel olarak şöyle özetlenebilir:

• Değerlendirme çocukların yararına, amaca uygun, geçerli ve güvenilir olmalıdır.
• Değerlendirmede kullanılan veri toplama metotları ve içerik, çocukların yaşlarına ve gelişim özelliklerine uygun olmalıdır.
• Aileler tanıma ve değerlendirme bilgisi için değerli bir kaynak olarak görülmelidir.
• Değerlendirme ve program birleştirilmelidir.
• Çocuklar birbiriyle kıyaslanmak yerine bildikleri ve yapabildikleri şeylerle değerlendirilmelidir.
• Çocuğu bütün olarak tanımak için bütün gelişim alanları değerlendirilmelidir.
• Değerlendirme zaman içinde ve sürekli olmalıdır. Bunun için farklı yöntem ve araçlar kullanılmalıdır.
• Değerlendirme çocuğun yardımla ve tek başına yapabileceği şeyleri göstermelidir.
• Eğitimciler ailelere bilgi vermek için değerlendirmelerini rapor etmelidir.