KURUM UYGULAMALARI - Deneme Sınavı - 17

Ülkemizde okul öncesi eğitime yönelik eğitim programı geliştirme çalışmaları ilk kez 1994 yılında yapılmıştır. Daha sonra bu program 2002 yılında tekrar gözden geçirilerek geliştirilmiş, uygulamalar sonrası 2006 yılında denenip geliştirilmek üzere bir kez daha revize edilmiştir. Bu program ulusal ve uluslararası alan araştırmaları, uygulamadan gelen dönütler ve Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitiminin Güçlendirilmesi Projesi kapsamında yapılan analizler doğrultusunda 2012 yılında yeniden güncellenmiştir. Pilot uygulamaların ardından Okul Öncesi Eğitim Programı 2013 yılında tüm Türkiye’de uygulanmaya başlamıştır. Uygulanan bu programda 36-72 aylık çocukların eğitimi hedeflenmektedir.

Program, çocukların gelişim düzeylerine ve özelliklerine dayanan, tüm gelişim alanlarının geliştirilmesini amaçlayan “gelişimsel” bir programdır. Yaklaşım olarak “sarmal” özellik gösteren bu program, model olarak “eklektik”tir (MEB, 2013).

Programın esnek olması, fiziksel çevrenin ve ailenin değişen özelliklerine göre bireyselleştirilmeye ve uyarlanmaya açık olduğu anlamına gelir. Esnek bir program, eğitimciye günlük ve anlık değişimlere göre eğitim sürecinde düzenleme yapma fırsatı verir. Eğitimci planlamalarını kendisi yapar, uygular ve değerlendirir. Programın esnek olması sayesinde eğitimci kazanım ve göstergeler ile kavramları farklı biçimlerde bir araya getirebilir, bütünleştirilmiş ya da ayrı ayrı etkinlikler planlayabilir. Aynı zamanda, farklı konulardan, etkinlik, ortam ve materyallerden yararlanarak öğrenme süreçlerini zenginleştirme esnekliğine de sahiptir.

Okul Öncesi Eğitim Programı’nın bu bölümünde, her bir gelişim alanına ilişkin normal gelişim gösteren çocuklardan beklenen davranışlar yer almaktadır. Gelişim özellikleri bilişsel, dil, sosyal ve duygusal, motor gelişim ve öz bakım becerileri başlıkları ile beş grupta toplanmıştır.

Okul Öncesi Eğitim Programı’nda bilişsel gelişimle ilgili 21, dil gelişimiyle ilgili 12, sosyal ve duygusal gelişimle ilgili 17, motor gelişimle ilgili 5, öz bakım becerileriyle ilgili 6 olmak üzere toplam 61 kazanım yer almaktadır.

Okul Öncesi Eğitim Programı’nda eğitim ortamında bulunması önerilen öğrenme merkezleri şunlardır: 1. Blok merkezi 2. Kitap merkezi 3. Müzik merkezi 4. Sanat merkezi 5. Fen merkezi 6. Dramatik oyun merkezi.

Blok merkezi, çocukların yaratıcı düşünce yoluyla hayal güçlerini ortaya çıkaran, çeşitli deneme-yanılma çalışmalarıyla zihinlerinde oluşturdukları özgün fikirleri somutlaştırdıkları bir merkezdir. Çocuklar bu merkezde, gözlemlerinden ve hayal dünyalarından yola çıkarak farklı renk, şekil, boyut ve malzemeden yapılmış blokları kullanarak yapı-inşa oyunları kurarlar. Böylece hayal ettiklerini ve yaratıcı düşüncelerini somutlaştırma şansı bulurlar (Dombro, Colker ve Dodge, 1999; Gould ve Sullivan, 2005).

Sanat merkezi, çocukların geçmiş deneyimleri ve öğrendiklerini temel alarak yeni fikirler ve özgün ürünler ortaya koymalarını destekleyen, farklı malzemelerle etkileşime girerek keşifler yapabileceği ve farklı deneyimler yaşayabileceği bir merkezdir. Bu çalışmalar ile çocukların sanat ve estetik algısının yanı sıra küçük kas becerileri de desteklenmektedir (MEB, 2013; Fox ve Schirrmacher, 2014).

Okul Öncesi Eğitim Programı’ndaki etkinlikler: • Matematik etkinliği • Drama etkinliği • Okuma yazmaya hazırlık etkinliği • Sanat etkinliği • Türkçe etkinliği • Oyun etkinliği • Müzik etkinliği • Fen etkinliği • Hareket etkinliğidir. • Alan Gezileri

Fen Etkinliği Okul öncesi dönemde fen etkinliğinin amacı; çocukların bağımsız düşünmelerini, yaratıcılıklarını ve meraklarını desteklemek, kendi görüşlerini oluşturmalarını sağlamak, düşünme becerilerini geliştirmek, soru sormalarını ve sorgulamalarını sağlamaktır (Aral ve Can Yaşar, 2014). Bu temel becerilerin kazanılması sonucunda, çocukların bilimsel süreç becerilerini kazandığı ve bilime ilişkin olumlu tutumlar geliştirdiği bilinmektedir (MEB, 2013).

Örnek etkinlikler: Doğal ortamlara giderek yürüyüş yapma, doğayı, doğadaki canlı ve cansız varlıkları gözlemleme, varlıkların değeri ve korunmasına yönelik bilgilendirme, keşifler ve icatlar yapma, mutfakta besin hazırlama, koleksiyon yapma, mevsim ya da hava durumu panosu hazırlama, kitap ve dergi inceleme, fotoğraf çekme, fotoğraf inceleme, belgesel izleme, mıknatıs, büyüteç, pusula gibi basit araçları tanıma ve kullanma, doğal ve doğal olmayan malzemeleri inceleme ve ilgili bilim alanlarındaki kaynak kişileri konuk olarak çağırma etkinlikleri fen eğitimine destek veren etkinliklerdendir. Deney, kavram ağı ve analoji yöntemleri ile gerçekleştirilen kavram eğitimi çalışmaları da fen etkinlikleri arasında yer almaktadır (MEB, 2013).

Ülkemizde de Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) Temel Eğitim Genel Müdürlüğü tarafından üç yaş altı çocukların erken eğitimi amacıyla hazırlanan “0-36 Aylık Çocuklar İçin Eğitim Programı” 2013-2014 eğitim-öğretim yılından itibaren kullanılmaya başlanmıştır.
Programın 0-3 yaş grubu çocuklarına hizmet veren tüm kurumlarda kullanılması, ailelere ise bu materyalden yararlanmalarının önerilmesi MEB Temel Eğitim Genel Müdürlüğü ve Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından vurgulanmaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Kritik dönem; bireylerin bir beceriyi kazanabilmek için her anlamda en açık oldukları zamanı ifade eder. Bebekler için de ilk iki yıl beyin gelişimi açısından kritik dönemdir bu yüzden uyarıcı ortamını zenginleştirmek onların ilerde daha rahat etmelerini sağlayacaktır. Dolayısıyla doğru cevap B seçeneğidir.

İnsan gelişimi her zaman aynı seyirle devam etmez. Bazı dönemlerde daha hızlı bazı dönemlerde daha yavaştır. Gelişimin en hızlı olduğu üç evre: Doğum öncesi, bebeklik ve ergenlik dönemleridir. Soruda bize ilk evreyi sormaktadır. Bütünsel olarak baktığımızda ilk evre Doğum öncesi olmaktadır. Bebeklik ve erken yıllar insan gelişiminin anne karnındaki (intrauterin) süreçten sonra ikinci hızlı dönemini oluşturmaktadır. Yani birinci dönem doğum öncesidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Sarmal olması:Tüm bireyler için en iyi öğrenmeler var olan bilgi ve becerilerin üzerine inşa edilerek mümkün olabilmektedir. Bu doğrultuda 0-36 aylık çocuklara yönelik geliştirilen bu programın; yeni öğrenmelerin ve ön öğrenmelerin üzerine inşa edilmesi esastır. Buna göre, programın içeriği belirlenirken gelişimsel özelliklerin birbiriyle ilişkili olması ve ardışıklığına dikkat edilmiştir. Programın içeriğinde bilişsel, dil, sosyal-duygusal ve motor gelişim alanlarına yönelik gelişim göstergelerinin yeri ve zamanı geldikçe (beceri kazanılana kadar) tekrarlanması vurgulanmaktadır. Ayrıca beceriler kazanıldıkça her kazanılan becerinin üzerine bir üst seviye beceri (gösterge) gelişimsel hedef olarak alınmalıdır. Dolayısıyla doğru cevap B seçeneğidir.

Programın bütüncül olması: 0-36 aylar arasında gelişim bütün alanlarda hep birlikte gerçekleşmektedir. Bilişsel, dil, motor
ve sosyal-duygusal gelişimi birbirinden ayırmanın mümkün olmayacağından hareketle program tüm gelişim alanlarını desteklemek üzere birbirleriyle etkileşimli ve çok yönlü olacak şekilde geliştirilmiştir. Gelişimin bütünlüğü yaşanılan çevre ile doğrudan bağlantılı olduğundan çocuklar sadece eğitim ortamı boyutunda değil aile ve çevre boyutuyla da ele alınmıştır. 

C seçeneği ise programın"dengeli" olmasını ifade etmektedir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Etkinlik zamanı:Eğitimci o gün çocukların gelişimini desteklemek için planladığı etkinliği uygular. Çocukları bahçeye veya açık alana çıkarır. Çocuklara serbest oyun oynamaları için fırsat verir, ara öğün yapılmasını sağlar.Bu bölüme planlı etkinliğin adı yazılmalıdır. Dolayısıyla doğru cevap C seçeneğidir.

A seçeneği; Esneklik ile güvenli ve çocuk dostu uygulamaların göz ardı edilmemesi önemli bir önceliktir

B seçeneği; Eğitimcinin yaratıcı ve gelişime açık, eğitim ortamının ise nitelikli olması gerekmektedir. 

C seçeneği; Etkinlikler kapalı ve açık alanlarda gerçekleşmelidir

D seçeneği; Eğitimciler bireysel farklılıkları göz ardı demez

E doğru cevaptır

Chomsky’e göre çocuk dil kalıplarını öğrenmeye doğuştan eğilimlidir. Normal gelişim gösteren çocuklar, dünyanın her yerinde dil ediniminde kendi ana dillerini kullanmada benzer aşamalardan geçerler. Doğumu izleyen ilk haftalarda bebekler ağlama, gülme
hıçkırma, bağırma gibi kendiliğinden sesler çıkarırlar. Bebekler; ses çıkarma, ses taklitleri, hece tekrarları ve ilk sözcüğün söylenmesi ile evrensel dil edinim aşamalarını takip ederler. Yeni doğan bir bebek bile ağlayarak çevresiyle bir şekilde iletişim kurmaktadır. Çocuklar yaşamlarının ilk iki yılında çevresiyle etkileşimde sırasıyla sesleri, heceleri ve sözcükleri kullanmakta, üçüncü yılın sonunda dili oldukça rahat bir şekilde kullanabilen bir birey haline gelmektedirler. Çocuklar yaşamlarının yaklaşık ilk bir yılında, ilk anlamlı sözcüğünü söyleme ile son bulan, seslendirmelerin ve ses alıştırmalarının belirgin olarak öne çıktığı dil öncesi dönemi yaşamaktadırlar. Doğru cevap D seçeneğidir.

Doğumdan önceki süreçte baş, vücudun diğer parçalarına oranla çok daha hızlı gelişir. Doğumda, baş tüm vücut uzunluğunun dörtte birine sahipken bacaklar sadece üçte birini oluşturmaktadır. Bu durum gelişimin baştan ayağa olduğunun bir göstergesidir. Diğer taraftan büyüme gövdenin merkezinden dışarı doğru gerçekleşir. Doğum öncesinde ilk olarak baş, göğüs ve gövde, daha sonra kollar ve son olarak da eller ve ayaklar gelişir. Bu durum da gelişimin yakından uzağa doğru olduğunu kanıtlamaktadır. Dolayısıyla doğru cevap C seçeneğidir.

Gelişim Gözlem formlarında bilişsel, dil, sosyal-duygusal ve motor gelişim alanlarına yönelik gelişim göstergeleri yer
almakla beraber bu formlar her çocuk için ayrı olacak şekilde tasarlanmalıdır. Gelişim Gözle Formunda bir alanda beklenen gelişme gerekli zamandan daha önce sağlandıysa aileyle görüşülmeli ve gelişim beklenen zamanda sağlanmadıysa not alınarak gelişim ortaya çıkana kadar beklenmelidir. Dolayısıyla seçeneklerde doğru olarak verilen tek şık D'dir.