KÜRESELLEŞME VE KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİM

A

C

d

E

A

d

B

b

c

a

Alt Kültür: Toplumdaki bir grubun toplumun geneliyle aynı kültürü paylaşması ama bunun yanında kendi aralarında farklı kültürel değerlere de sahip olması alt kültürü oluşturmaktadır. Buna etnik gruplar ya da yaş grupları örnek verilebilir.

Kültürün bir toplum içinde gelecek kuşaklara aktarılmasında aynı toplumdaki farklı kültürlerin ve farklı toplumların kültürlerinin arasındaki etkileşimde çeşitli süreçler etkili olmaktadır. Bunların öne çıkanları şunlardır:

Kültürleştirme: Kültürel yayılma süreciyle aktarılan ögelerin, başka kültürlerden gelen birey ve grupların belirli bir kültüre girmesi ve karşılıklı olarak değişmeleri.

En basit anlamıyla iletişim, bir kaynaktan çıkan bir mesajın, yani bir iletinin, belirli bir ortamdan geçerek bir hedefe ulaşmasıdır. Yani iletişimin en basit hâlinde dört temel ögesi vardır:

• Kaynak
• İleti
• Ortam
• Hedef

İlk oluştuğu şekliyle geleneksel kitle iletişiminin özelliklerini şöyle özetleyebiliriz:

Kaynak sıradan bir kişi değildir, örgütlenmiş bir kurumsal yapı ya da bu yapının sahibi kurumlaşmış bir kişidir.

Hedef durumunda kim olduğu belli olan bir kişi ya da grup yoktur. Bunun yerine hedef toplumun geneli ya da kim olduğu tek tek belli olmayan bir kitle, yığındır.

Mesaj yani ileti kişiler için tek tek hazırlanmaz. Hedefteki kitlenin hepsinin anlayacağı şekilde tek bir içerik hazırlanır.

İletinin geçtiği yol gazete, televizyon gibi teknolojik olarak geliştirilmiş bir araçtır.

Bireyler arasındaki iletişimden farklı olarak geleneksel kitle iletişimi tek yönlüdür. Yani kitle iletişim araçlarının iletisi hedefe ulaşınca hedefin iletiye verdiği tepki kaynağa aynı kanal üzerinden ulaşmaz. Bir gazeteyi hazırlayanlar o gazeteyi okuyanların tepkilerini ancak satış rakamları ya da okuyucu mektupları gibi başka kanallardan öğrenebilir.

Medyanın işlevleri konusunda olumlu ve olumsuz birçok tanımlama yapılmaktadır. Bu işlevlerle ilgili egemen görüşü McQuail şöyle özetlemektedir:

Enformasyon sağlama: Bir toplumda ve dünyanın genelinde olan olaylar hakkında bilgi sağlamak.

Karşılıklı bağ kurma: Verilen bilgilerin ve olayların anlamı hakkında açıklama ve yorum yapmak; toplumsal yapının kurulmasını ve güçlenmesini sağlamak; yerleşmiş kurallar ve egemenlik için destek sağlamak.

Devamlılık sağlama: Kültürü ifade etmek, yeni ve alt kültürlerin gelişimini tanımak; toplumsal değerlerin ortaklaşmasını sağlamak.

Eğlendirme: İyi ve hoş vakit geçirtmek, günlük sıkıntılardan uzaklaştırmak.

Harekete geçirme (seferber etme): Siyaset, savaş, ekonomik kalkınma gibi

amaçlar için kampanya yapmak.

Küreselleşme üzerine düşünce üreten bir grup, küreselleşmenin her alanda hissedilen, etkili bir durum olduğunu savunmaktadır. Bu gruba Aşırı Küreselleşmeciler denmektedir. Gidens’a göre (2008: 95), Aşırı Küreselleşmeciler küreselleşme sürecine ulus devletinin değişen rolü üzerinden bakmaktadır. Bu grubun yaptığı çözümlemelere göre dünyadaki ticari ilişkilerin çoğalıp eskiye göre çok fazla yayılması, ülkeleri tek başlarına kendi ekonomilerini denetleyemez hâle getirmiştir.

Eş zamansızlık, yeni medya ile kurulan ilişkide eş zamanlı olmanın gerekmediğini anlatan kavramdır. Yani insanların geleneksel medya ile kurdukları ilişkide olduğu gibi belli zaman sınırlamalarının olmadığını ifade etmektedir. Örnek olarak, sinemanın geleneksel kullanılışını düşünelim. İnsanların film izlemek için belirli bir sinemadaki, belirli saatte yapılan gösterime gitmeleri gerekmektedir. Eğer o anda film herhangi bir yerde gösterilmiyorsa beklemek zorunda kalacaklardır. Benzer şekilde gazetenin geleneksel kullanımında, o günün sabahında gazetesini alan ve dünün haberlerini okuyan kişi, o gün olan olayları okumak için yarının gazetesini beklemek zorundadır ya da televizyondan hava durumunu öğrenmek isteyen kişi, televizyonların hava durumunu yayınladığı saati takip etmelidir. 

Geleneksel medyanın aksine yeni medyada ise kullanıcı, izleyici için böyle zaman sınırlamaları yoktur. Örneğin bir film izlemek isteyen kişi sinemayı beklemek yerine internetteki ya da İnternet’e bağlı televizyonlardaki ödemeli sistemlerle istediği filmi istediği zaman izleyebilmektedir ya da gün içinde olan olayları veya hava durumunu öğrenmek isteyen kişi, beklemek yerine İnternet’teki sürekli güncellenen haber sitelerinden istediği bilgileri alabilmektedir.

Dikey Birleşme: Medyanın bir alanında faaliyet gösteren bir medya şirketinin, kendisine ham madde sağlayan bir şirket ile ya da kendi ürününün insanlara ulaşmasını sağlayan bir şirket ile birleşmesi ya da onu satın alması dikey birleşmedir. Örnek olarak bir gazeteye sahip olan şirketin kendisine kâğıt sağlayan şirketi satın alması verilebilir ya da yine bir gazete sahibi şirketin, gazetenin dağıtımını yapan şirket ile birleşmesi dikey birleşmedir.

Dünyadaki en etkili medya yapılanmalarından biri olan ABD medyası üzerinde araştırmalar yapan Chomsky’e göre medyadan kitleye, yani insanlara ulaşan haber ve bilgiler beş tane süzgeçten geçmektedir:

Medyanın sahiplerinin çıkarları

Medyanın gelirini sağlayan reklam verenlerin çıkarları

Medyaya haber kaynağı olan devlet ve şirketlerin çıkarları

Medyaya etki edebilecek güçlü grupların çıkarları

Kapitalizmin düşmanı olarak görülen komünizme karşı antikomünizm (komünizm karşıtlığı) propagandasıAlemdar ve Erdoğan, son madde olan komünizm karşıtlığı propagandasının, 1990’lardan sonra SSCB’nin yıkılması ile değişim geçirdiğini belirtmektedir. On- lara göre bu düşünce, Kaddafi ve Saddam gibi yöneticilere karşı “diktatör” karşıt- lığı ve Bin Ladin ve El Kaide gibi gruplara karşı “Müslüman terörist” karşıtlığına dönüşmüştür (2010: 293). Bu durum için ABD’nin Irak işgalinden önce ortaya attığı, Saddam Hüseyin’in kitle imha silahları olduğu iddiası gösterilebilir. ABD basını tarafından sürekli ülke ve dünya basınına duyurulan bu haberin daha sonra asılsız çıkması, belirgin bir propaganda örneğidir.