KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİM

Ülke imajı denilen ve “kişinin, ülke hakkındaki izlenim, duygu, düşünce, inanç ve çağrışımlar bütünü” olarak tanımlanan, bir ülke hakkında zihinde oluşturulan resim, çoğunlukla bireyin karşılaştığı ve o ülkenin temsilcileri olarak kabul ettiği insanlardan edindiği izlenimlere dayanır.

İnsanlar çocukluk dönemlerinden itibaren sağlıkla ilgili inanç, düşünce, tutum ve davranışları öğrenir ve içselleştirirler. Her kültürde ilaç, doktor ve hastaneyle ilgili tutum ve davranışlar geliştirilmiştir. Sağlık personelinin eğitiminden, devlet tarafından yürütülen sağlık kampanyalarına kadar, sağlık sektörünün her alanında kültürün ilgili niteliklerini öğrenmek ve ilgili topluluğa ona göre davranmak gerekir. Aksi takdirde, başka kültürlere göre hazırlanmış sağlık duyuruları, eğitimleri ve ikna yöntemleri ile olumlu sonuç almak mümkün değildir.

Öğretmenlerin kültürel farklılıkların farkında olmadıkları durumlarda, bazı öğrenciler yerel kültürden ayrılan kültürel özellikleri yüzünden dezavantajlı duruma düşerler.
Kendi kültürlerinde olmayan bir durum ya da kavramı anlamakta zorluk çeker, çoğu durumda anlamazlar. Kültürlerarası iletişim yeterliğine sahip olmayan öğretmenler böyle durumlarla karşılaştıklarında, karşılarındaki öğrencinin anlama ve düşünüp yorum yapma yetisine sahip olmadığı kanısına varır.

Zihinsel olarak hiçbir sorunları olmadığı hâlde, Geert Hofstede’nin adlandırmasıyla, “işletim sistemleri”, yani kültürleri, düşünme biçemleri, algı çerçeveleri farklı olduğu için, bazı kavramları anlamakta zorluk çekerler. Alman öğretmenler de açıklamakta güçlük çektikleri bu sorunun çözümünü “anlayamıyor”, “öğrenme güçlüğü çekiyor” ya da “zekâ sorunu var” gerekçesiyle öğrenciyi Sonderschule’ye göndermekte bulurlar.

Yasaların yorumlanması ve uygulanması da hukuk çerçevesi içinde ele alınır. Bu nedenle yasaların toplum tarafından nasıl algılandığı, yorumlandığı ve onlarla ilgili olarak geliştirilen tutumlar ve gözlenen davranışlar hukukla kültür arasında bir bağlantı oluşturur.

Yazılı yasalar hazırlanırken, uygulama sırasında ortaya çıkacak sorunlar yüzünden kısa aralıklarla yasayı değiştirmek zorunda kalınmaması için, yasa koyucu yargıçlara “takdir hakkı” verir. Yargıçın takdir hakkını kullanarak, yasanın çerçevesini çizip tanımladığı suç ve karşılığında alt, üst sınırları ile türünü belirlediği ceza arasında kendi yorumuna göre bir ilişki kurar ve suçun niteliğine ve ona uygun gördüğü cezanın miktarına karar verir. Yargıcın “vicdanı”na dayanarak verdiği bu kararların arkasında, kültürün anılan suç ve suçluya ve ona verilen cezanın miktarı ve türüne atfettiği anlam yatmaktadır.

Sanat eseri, sanatçının, çevresi ile ilgili algılama ve anlamlandırmalarının somutlaşmış hâlidir. Sanatçılar, nesne ve olayları toplumun diğer üyelerinden daha farklı algılayabilen ve anlamlandırabilen kişilerdir. Çevrelerini sorgulayan, kendilerine öğretilen kalıpların dışında bakıp görebilen, düşünebilen insanlardır. Bu nedenle her toplum kendi sanatçılarına diğer bireylerden farklı bir statü verir, onları korur ve aykırılıklarına anlayış gösterir. Burada “aykırılık” terimi, alışılmışın dışında davranış sergilemek, alışılmış kalıpların dışında düşünmek, genel kabul görmüş fikir, hareket ve diğer kalıplara eleştirel gözle bakıp seçenekler ileri sürmek anlamında kullanılmaktadır.

Kültür endüstrisi kavramı ilk kez 1947 yılında Theodor W. Adorno ile Max Horkheimer tarafından 1947 yılında yayınlanan “Aydınlanmanın Diyalektiği” adlı makalede kullanılmıştır. Adorno daha sonra yayınladığı “Kültür Endüstrisini Yeniden Düşünürken” başlıklı yazısında “Kültür endüstrisi eski olanla tanıdık olanı yeni bir nitelikte birleştirir. Kitlelerin tüketimine göre düzenlenen ve büyük ölçüde o tüketimin yapısını belirleyen ürünler, tüm sektörlerde az çok bir plana göre üretilir. Tüm sektörler yapısal olarak benzerdir ya da en azından birbirinin açıklarını kapatarak, neredeyse tamamen gediksiz bir sistem oluştururlar. Bunu olanaklı kılan sadece çağdaş teknik olanaklar değil, aynı zamanda ekonomik ve yönetsel yoğunlaşmadır. Kültür endüstrisi kasıtlı olarak tüketicileri kendisine uydurur” demektedir.

Kültür endüstrisinin kapsamı giderek genişlemiş ve günümüzde iletişimin hemen her alanını kapsamıştır. Küreselleşmenin önemli araçlarından biri olan medya bir kültürde üretilen sanat yapıtını diğer kültürlere ulaştırmaktadır. Sanatçılar, bir taraftan yarattıkları anlamları kendi kültürel kodlarıyla aktarırken diğer taraftan da bu yapıtların daha çok kültürce algılanabilmesini sağlamak için kültürlerarasılığı dikkate almak durumunda kalmaktadır.

Anadolu kültüründe iş yeri kutsaldır ve “ekmek teknesi” olarak adlandırılır. İş yerine zarar vermek kabul edilmez davranış olarak değerlendirilir ve böyle davrananlar toplumca hoş karşılanmaz. İş yerine bağlılık, sadakat erdem sayılır. Bu nedenle aynı iş yerinde uzun süre çalışmak olumlu bir davranış olarak görülür. “Kıdem” denilen, iş yerinde çalışma süresini ifade eden kavram önemsenir. Kıdemli olanlar diğerlerinden önce yüksek kademedeki görevlere seçilir. Kıdem, liyakatin önemli bileşenlerinden biri olarak görülür.

Devlet yönetimi ise kuralları belirleyen yasama, kuralları uygulayan yürütme ve kuralların uygulanmasını denetleyen yargıdan ibarettir. Bir devletin siyasal sınırları içinde yaşayan insanların tek bir kültüre mensup oldukları ileri sürülemez. Ancak, aynı devletin siyasal sınırları içinde aynı siyasal rejimde ve aynı ekonomik düzende yaşayan insanların tarihsel ve coğrafi bağları nedeniyle belirli konularda ortak norm, inanç, değer ve davranış örüntülerine sahip olması doğaldır. Bu tarihi, bölgesel ve kültürel ortaklıklar “ulusal kültür” kavramını ortaya çıkarır.

İşletme yönetimi de çalışanlarının ve tüketicilerinin kültürel niteliklerini tanımak ve işlemlerinde göz önüne almak zorundadır. Çalışma düzeninin kurulması, iş akışının belirlenmesi, verimliliğin sağlanması gibi işletme içi konuların yanında ürünün tüketici kültürüne uygunluğu bütün yönleriyle ele alınmalıdır.

Nedeni ne olursa olsun, dünya üzerindeki her göç, her yenilik, her savaş ve çevre koşullarında meydana gelen her değişiklik kültürel karşılaşmaları zorunlu hâle getirir. Hangi nedene dayanırsa dayansın; • göç yoluyla yerlerini değiştiren insanlar başka kültürlerle karşılaşırlar, • savaşlar genellikle farklı kültürlere sahip topluluklar arasında olur, • siyasal rejimler zamanla kendi kültürlerini oluşturur ya da • mevcut kültürde belirli değişmelere sebep olurlar, • ekonomik gelişmeler farklı kültürlerden insanları bir araya getirir, • eğitim kurumlarında öğrenmek, öğretmek ya da araştırmak amacıyla bir araya gelen insanların çoğu birbirinden farklı kültürlerin üyeleridir.

Ülke imajı denilen ve “kişinin, ülke hakkındaki izlenim, duygu, düşünce, inanç ve çağrışımlar bütünü” olarak tanımlanan, bir ülke hakkında zihinde oluşturulan
resim, çoğunlukla bireyin karşılaştığı ve o ülkenin temsilcileri olarak kabul ettiği insanlardan edindiği izlenimlere dayanır.

Her kültürde “hak” anlayışı diğerlerinden farklıdır. “Halk hukuku” adı verilen ve gündelik yaşamdaki sorunların çözümünde yararlanılan, üzerinde uzlaşmaya
varılmış, grubun çoğunluğu tarafından kabul edilmiş beklentiler, kurallar, kalıp davranışlar, iş yapma biçemleri, sınırlandırmalar, yasaklar ve tabular ile bunlar aykırılık durumunda uygulanacak yaptırımlar bütünüdür.

Kültür endüstrisi kavramı ilk kez 1947 yılında Theodor W. Adorno ile Max Horkheimer tarafından 1947 yılında yayınlanan “Aydınlanmanın Diyalektiği” adlı
makalede kullanılmıştır. Adorno daha sonra yayınladığı “Kültür Endüstrisini Yeniden Düşünürken” başlıklı yazısında “Kültür endüstrisi eski olanla tanıdık olanı yeni bir nitelikte birleştirir. Kitlelerin tüketimine göre düzenlenen ve büyük ölçüde o tüketimin yapısını belirleyen ürünler, tüm sektörlerde az çok bir plana göre üretilir.

Pazarlama, üretici ile tüketici arasında kurulan köprü olarak düşünülebilir ve “işletmenin amaçlarını gerçekleştirmek, mevcut ve potansiyel müşterilerin istek ve arzularını tatmin etmek için mal ve hizmetleri üreticiden tüketiciye doğru yönlendiren etkinliklerin tümü” olarak tanımlanır.

Pazarlama iletişimi ürün, düşünce ve hizmetlerin yaratılması, fiyatlandırılması, dağıtımı ve tutundurma çabalarını içeren daha geniş bir kavramdır. Pazarlama etkinliklerinin birinci muhatabı tüketici, yani insandır.

Televizyonlarda yayınlanan programlar için hazırlanan ve programın yapısını ve akışını belirleyen kurallardan ibaret olan “format”ları hazırlayanlar buna özellikle önem verirler. Bir televizyon program formatının “medya pazarı”nı oluşturan kültürlerden herhangi birinin tabularıyla, kutsal saydıklarıyla çelişmemeli ve olumsuz anlam taşıyan sembolleri taşımamalıdır. Aynı şekilde filmler, fotoğraflar, karikatürler, müzikler, çizgi filmler, romanlar, diğer kitap ve yayınlar da değer, norm, inanç ve tabularına dokundukları
kültürler tarafından reddedilirler. Bazı durumlarda ise bir kültürde “ifade özgürlüğü” çerçevesinde kabul gören bir medya ürünü başka kültürlerce kendi değerlerine
hakaret olarak algılanabilir ve olumsuz sonuçlar doğuran olaylara yol açabilir.

Son yirmi yıl içinde, özellikle hemşirelik eğitimi veren üniversitelerde kültürlerarası iletişime özel bir önem verilmektedir. Hastalarla yapılan araştırmaların sonuçları, birçok durumda sağlık çalışanlarının hastanın şikâyetlerini anlamakta zorluk çektikleri ya da yanlış anladıkları ortaya çıkmıştır. Sağlık sektöründe ortaya çıkan yanlış anlamalar, insan yaşamını tehlikeye soktuğu için mutlaka ortadan kaldırılmalıdır.