KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİM

Mekân bazı toplumlarda fiziksel boyutlarına ve konumuna göre değerlendirilir. Mekânın genişliği, yüksekliği, boyu ve eni ile hangi yöne baktığı, bitişik ya da yakın olduğu diğer mekânlara göre durumu mekânın o kültürdeki “değeri” hakkında fikir verir.

İletişimde beden hareketleri devinim olarak adlandırılır. El sallayarak selam vermek bir devinim örneğidir.

Konuşma sesinin niteliği, türü, yüksekliği, konuşma biçemi, ritim ve vurgulama gibi uyak özellikleri paradil kapsamına girer. Jestler ise beden dili kapsamında değerlendirilir.

Söz kullanılmadan anlam aktarma etkinliğine genel olarak sözsüz iletişim adı verilir. Herhangi bir anlamın aktarılması amacıyla gösterilen ve konuşulan dilden söz içermeyen her türlü davranış da sözsüz iletişim davranışı adı altında incelenir. Etkin iletişim “niyetlenilen, amaçlanan anlamın karşı tarafta yaratılması” olarak tanımlanmaktadır. Bu durumda, konuşulan dilin bilinmediği ya da sözlü kodların kullanılmadığı durumlarda sözsüz iletişim kodlarından anlam çıkarmanın etkin olup olduğu sorgulanmalıdır. Doğru yanıt C'dir.

Dil dışında kalan ve insan tarafından anlam aktarımı için “üretilen” davranışlar sözsüz iletişim çerçevesinde incelenir. Zamanın ve mekânın kullanılması da dâhil olmak üzere her türlü davranış; jestler, mimikler, genel olarak yüz ifadesi, bedensel duruş, temas, giyim ve görünüş, sözlü olmayan sesler, sessizlik, susma ve koku, anlam aktarımında yararlanılan sözsüz iletişim davranışlarıdır. “Sözsüz iletişim yerine ‘beden dili’ terimi kullanıldığında, kavramın ancak bir kısmı kapsanmış olmaktadır. Dil dışında kalan iletişim davranışları uzun yıllardan beri incelense de ‘sözsüz iletişim’ adı altında ele alınmaları yakın tarihlerde gerçekleşmiştir. Doğru cevap E'dir.

Sözsüz iletişimin temel işlevleri;
• anlam aktarmak,
• bireylerin duygu ve gerçek tutumlarıyla ilgili iletileri göndermek,
• sözlü iletileri tekrarlama da dahil, işleyip anlamı güçlendirmek,
• sözlü iletileri tamamlamak ve genişletmek,
• iletişim sürecinde zamanı yönetmek,
• taraflar arasındaki söz sırasını belirlemek olarak sıralanabilir. Doğru cevap E'dir

Her sözsüz iletişim davranışı birden çok işleve sahip olabilir. Çoğu zaman istemsiz olmakla birlikte, bireylerin sözle ifade edemedikleri birçok duyguları ve başka şekilde olduğunu ileri sürseler de gerçek tutumları sözsüz iletişim davranışlarıyla karşı tarafa aktarılır. Özellikle güç aralığının büyük olduğu kültürlerde ve söz gelimi, hiyerarşi piramidinin yüksek olduğu topluluklarda, gerçek duyguların  açıkça ifade edilmesinin uygun düşmeyeceği durumlarda sözsüz iletişim davranışları devreye girer. Bazı durumlarda, sözsüz mesajlar, tamamen sözlü mesajların yerini doldurur ve artık herhangi bir sözlü ifadeye gerek kalmaz. Bazı durumlarda sözlü iletilerle sözsüz göstergeler arasında uyumsuzluk ortaya çıkar. Herhangi bir konuda sözle ifade edilen tutumla gerçek tutum ve düşünce arasında fark varsa sözsüz göstergeler gerçek tutumları ortaya koyar. Böyle durumlarda gerçek anlamı sözsüz iletiler taşır. Her kişiler arası iletişim sürecinde bulunan bu sözsüz bileşenler kültürden
kültüre farklılık gösterir. Doğru cevap D'dir.

Her bireyin iletişim davranışları mensup olduğu grubun, topluluğun kültürü tarafından şekillendirilir. Dile bağlı olarak sözlü iletişim davranışları çoğunlukla örgün eğitim yoluyla aktarılır ve grup üyeleri tarafından öğrenilir. Sözsüz iletişim davranışları ise tamamen görerek, izleyerek ve taklit ederek, informal yollardan öğrenilir. Bütün insanlar, konuşmadan önce aile içinde sözsüz iletişim davranışlarını öğrenirler. Daha sonra, ilk çocukluk çağlarında, yakın çevreden öğrendikleri sözsüz sembolleri içselleştirir ve gündelik yaşamlarında kullanırlar. Sözlü iletilerin tekrarını sağlayan sözsüz kodlar, kişiler arası etkileşimde gündelik rutinlerin önemli bir kısmını oluşturur. Bu kodlar kültürden kültüre farklılık gösterir. Doğru cevap C'dir.

Sözsüz iletişim davranışlarının kültürden kültüre değişmesi yanında bireysel farklılıkların sözsüz iletişimde sözlü iletişimden daha baskın rol oynaması, sözsüz iletişim davranışlarının evrensel, genel geçerli bir sınıflandırmaya tabi tutulmasına izin vermemektedir. Michael Argyle tarafından geliştirilen sınıflandırmada sözsüz iletişim davranışları; devinsel iletişim ya da beden dili, mekânsal iletişim, yönelim açısı, dış görünüş, duruş, oturuş biçemi, baş hareketleri, yüz ifadesi, jestler, bakışlar ve paradil gibi başlıklar altında toplanmıştır. Bu sınıflamada, Edward T. Hall’ün “sessiz dil” olarak adlandırdığı sözsüz iletişimin temel bileşenlerinden zaman ve dokunma dikkate alınmamıştır. Argyle’in sınıflandırması Hall’ün sınıflandırması ile tamamlanarak şu şekilde ele alınabilir:
• zamanla ilgili sözsüz iletişim biçemleri,
• mekânla ilgili sözsüz iletişim biçemleri,
• dış görünüş, duruş, oturuş biçimi, baş hareketleri, yüz ifadeleri, jestler, bakışları devinsel iletişimle birleştirerek beden diliyle ilgili sözsüz iletişim biçemleri ve
• konuşma sesinin niteliği, türü, yüksekliği, konuşma biçemi, ritim ve vurgulama gibi uyak özelliklerini içeren paradil ile ilgili sözsüz iletişim biçemleri. Doğru cevap A'dır.

Zamanı nokta olarak algılayan kültürlere göre, zaman metronom hareketiyle sembolize edilebilecek bir olgu değil, kavranması ya da sakınılması gereken, uygun ve uygun olmayan anların oluşturduğu noktalardan ibaret bir süreksiz dizidir. “Anlık yaşamak” denilen yaşam tarzının benimsendiği kültürlerde yaygın olarak görülen bu noktasal zaman algısı insanların “geçmişten ders çıkarma” gibi bir anlayışları olmaz. Onlara göre, insan yaşamında deneyimin hiçbir anlamı ve gerekliliği yoktur. Çünkü her “nokta zaman” o anda yaşanır ve biter. Sonra gelen başka bir zamandır ve geçen zamana benzemez. Dolayısıyla gelecekte aynı zamanla bir daha karşılaşmak, onu bir daha yaşamak mümkün değildir. Batı kültürlerinde zaman, çoğunlukla çizgisel, başka deyişle, iki ucu açık, geçmişten gelip geleceğe giden süreklilik olarak algılanır. Şimdiki zaman, bu süreklilik üzerinde hareket eden, geçmişten gelip geleceğe gitmekte olan bir noktadır. Geçmişe bir daha dönmeyecektir. Bu yüzden, Batı kültürlerinin çoğunda, gelecek geçmişten daha önemlidir. Doğru cevap C'dir.

Gizli mesafe, cinsiyetle ilgili olanlar da dâhil her türlü dokunmayı içeren etkileşim bölgesini kapsar. Kişisel mesafenin sınırlandırdığı alanda da dokunma olanağı vardır ancak bu dokunmalar herhangi “gizli” (intim) anlam taşımaz. Sosyal mesafe, bireysel nitelik taşımayan, söz gelişi, iş ilişkileri çerçevesinde başka bireylerin girebildikleri etkileşim alanını belirleyen mesafeyi ifade eder. Kamusal mesafe ise toplumsal yaşamda diğer bireylerle karşılaşılan bölgeyi belirler. Doğru cevap B'dir.

Belirtke, kişilerarası iletişimde, sözcükleri veya deyimleri dolaysızca dile getiren, kolayca sözlü anlatımlara çevrilebilen sözsüz davranışlardır. Doğru cevap C'dir.

Kültür, sözsüz iletişimin bütün diğer yönleri gibi, paradili de etkiler. Yalnızca kullanılan ses tonları dikkate alınsa bile, kültürler arasında ne kadar fark olduğu gözlenebilir. Araplar ise Akdenizlilerden daha yüksek sesle konuşur. Bu kültürde, yüksek sesle konuşmak kendine güveni, doğruluğu ve gücü gösterir. Alçak sesle konuşmak ise zayıflığı ve hatta ahlakla ilgili gizliliği ifade eder. Taylandlılar ve Filipinliler ise hemen hemen fısıltıya benzer biçimde alçak sesle konuşurlar. Bu kültürlerde, alçak ve yumuşak sesle konuşmak, yetişkin olmanın ve iyi eğitim almanın göstergesi olarak değerlendirilir. Yumuşak ve alçak sesle konuşan kültürlerin üyeleri, yüksek sesle konuşan bireylerle karşılaştıklarında, onların bir şeye kızdığını sanmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Sözsüz iletişim kodları, öğrenilir ve kültürel yoldan yeni nesillere aktarılır. Sözsüz göstergelerin büyük çoğunluğu ve onların anlamları kültürden kültüre değişir. Sözsüz iletişim davranışları, sözlü iletişimden çok daha büyük oranda bilinçsiz olarak gösterilir. İnsanlar, sözsüz iletişim davranışların çoğunu bilinçsiz olarak gösterdikleri için, iletişim sürecinde yanlış anlamların ortaya çıkması kaçınılmazdır. Sözlü mesajlar anlaşılmadıklarında, tekrar edilmeleri istenebilir. Ama iletişime katılan bireyler, karşıdakinin, söz gelişi gülümsemesinin ne anlama geldiğini söylemesini ya da aynı gülümsemeyi bir kez daha tekrar etmesini isteyemezler.

Sözsüz iletişimin işlevleri • anlam aktarmak, • bireylerin duygu ve gerçek tutumlarıyla ilgili iletileri göndermek, • sözlü iletileri tekrarlama da dâhil, işleyip anlamı güçlendirmek, • sözlü iletileri tamamlamak ve genişletmek, • iletişim sürecinde zamanı yönetmek, • taraflar arasındaki söz sırasını belirlemek olarak sıralanabilir. Her sözsüz iletişim davranışı yukarıda sıralanan işlevlerden bir ya da birkaçını birlikte yerine getirir yani birden çok işleve sahip olabilir.

Dile bağlı olarak sözlü iletişim davranışları çoğunlukla örgün eğitim yoluyla aktarılır ve grup üyeleri tarafından öğrenilir. Sözsüz iletişim davranışları ise tamamen görerek, izleyerek ve taklit ederek, enformel yollardan öğrenilir. Bütün insanlar, konuşmadan önce aile içinde sözsüz iletişim davranışlarını öğrenirler. Daha sonra, ilk çocukluk çağlarında, yakın çevreden öğrendikleri sözsüz sembolleri içselleştirir ve gündelik yaşamlarında kullanırlar.

Zaman, sözsüz iletişimin en önemli bileşenlerinden biridir ve insanın kontrolü dışında kendi mecrasında akar. Her kültür grubu, zamanı kendi yaklaşımıyla yorumlar ve onu kendine özgü biçimde algılar. Bazı kültürlerde zaman kendi akışı içinde doğal bir yaşam bileşeni olarak kabul edildiği hâlde bazı kültürlerde zaman yaşamın merkezine yerleştirilmiş ve gündelik yaşam tamamen zaman çevresinde düzenlenmiştir.

Paradil “konuşmanın sessel (ama sözsüz) boyutu; bir şeyin söylenme tarzı; sözsüz ama sessel davranış; sesin söylenen söz dışındaki özellikleri” olarak tanımlanır. İletişim sürecinde sözlü mesajlar sadece sözlük anlamıyla algılanmaz. Mesajın anlamını belirleyen etkenler arasında, onun hangi ses tonuyla nasıl söylendiği de büyük önem taşır. Paradil; sesin yüksekliği, temposu, tonu, tınısı ve söyleniş biçemini içeren ses niteliklerini; gülme, ağlama ve benzeri duyguların sessel ifadesini sağlayan ses niteleyicilerini ve sözlü iletişim sırasında konuşmacının kullandığı “eee”, “ııı” gibi seslerle, yukarıda değinilen “susma”ları içeren ses bölücülerini kapsar.

Güç aralığının büyük olduğu kültürlerde, hiyerarşik sıra ile paradil arasında anlamlı bir ilişki vardır. Bu durum Türk kültüründe de gözlenir. Türk kültüründe, sözlü mesajın tonu, kaynağın toplumsal statüsü ve gücüyle ilişkilidir. Etkileşenler arasında en yüksek statüye sahip olan en yüksek sesle konuşur. Ailede babadan, okulda öğretmenden, iş yerinde ise amirden daha alçak ve yumuşak sesle konuşulur. Bu nedenle gruplar içinde, her zaman en yüksek sesle konuşan dinlenir. Bunun sonucunda da sözlerinin dinlenmesini isteyen daha yüksek sesle konuşmak zorunda kalır.

Güç aralığının az olduğu kültürlerde genel eğilim yüksek sesle konuşmamaktır. Ancak bu kültürlerde, eğitim düzeyi arttıkça ve toplumsal statü yükseldikçe daha alçak sesle konuşma eğilimi artar. Bu kültürlerde, alçak sesle konuşanlar dinlenir. Onun söylediklerini işitmek için, diğerleri susmak zorunda kalırlar. Bunun sonucunda da Kuzey Avrupalıların bir arada bulundukları yerlerde yalnız bir kişinin sesi duyulduğu hâlde, Akdenizlilerin grup hâlinde bulundukları yerlerde herkes birden yüksek sesle konuşuyormuş gibi gürültü olur.