KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİM

İlişkilendirici kişilik özelliğine sahip bireyler yardımsever olmayı, sıcak karşılanmayı ve dikkat çekmeyi severler. En çok “niçin?” sorusunu sorarlar. Reddedilmekten, kendilerine kişilikleri göz önüne alınmadan, kayıtsız ve duygusuz davranılmasından hoşlanmazlar. Baskı ve gerilim durumlarında sessiz kalır, geri çekilirler. Onlara karşı destekleyici ve ilgili davranılmasından hoşlanırlar. Ne kadar çok arkadaşları ve yakın ilişkileri varsa o kadar mutlu olurlar. Kendilerini rahat ve başkalarının ilgisini üzerlerinde hissettiklerinde daha başarılı olurlar. Amaç ve yöntemi belirlenmiş yapılarda çalışırlarsa başarıları artar. İlişkilerini ve arkadaşlıklarını korumak onlar için büyük anlam taşır

Karşılaştığımız herhangi bir iletişim durumundaki algılarımız zihnimizde öğrendiklerimizle karşılaştırılır, kıyaslanır ve bir anlam çıkarılmaya çalışılır. Algıların
değerlendirilmesi denilen bu süreçte, sözel bütün veriler zihne daha önce yerleştirilen sözel kalıplarla karşılaştırılır ve olası anlamlar üzerinde düşünülür. Algılama
ve anlamlandırma evreleri tamamen bilişsel etkinlikleri kapsar ve kültürün belirlediği kurallar çerçevesinde gerçekleşirler.

Dil-kültür ve dil-düşünce arasındaki bağlantıyla ilgili başka alanlardan da kanıtlar ileri sürülmüştür. Bir dilde, belirli bir nesne ya da olayla ilgili olarak üretilmiş çok sayıda sözcüğün bulunması, sözü edilen nesne ya da kavramın o kültür grubunun yaşamında ne kadar önemli yer tuttuğunu gösterir. Eskimo dilinde ve Kars yöresinde kar ile ilgili çok sayıda sözcüğün bulunması buna örnek gösterilebilir.

İnsanlar, ilk çocukluk döneminden başlayarak, sözlü iletişim davranışlarını düzenleyen ilke ve kuralları öğrenirler. Toplumsal yapı, dilsel gelişimini bu yolla etkiler ve çocuğun deneyimlerinin temelini oluşturur. Toplumsal aidiyet duygusu ve toplumsal kimlik, toplumsal yapının ürettiği dil kodları aracılığı ile çocuğa aktarılır. Bu açıdan çocuk her konuştuğunda ya da dinlediğinde, parçası olduğu toplumsal yapı onu sınırlar ve belirli davranış biçemini kullanmaya zorlar. Toplumsal yapı, gelişmekte olan çocuğun konuşma biçemini belirleyerek onun psikolojik gerçekliğine dönüşür. Sonuçta, çocuk, konuşma etkinliğinde kod seçim ilke ve kurallarını öğrenmiş, hangi durumda neyi nasıl söyleyeceğini anlamış ve toplum içinde dilediği anlamları, uygun biçimde aktarabilir hâle gelmiş olur.

Doğrudan sözlü iletişim biçeminde gönderen aktarmak istediği anlamı, algılanabilir sözcükleri düzanlamında kullanarak içeriğe yükler. Bir etkileşim sürecinde niyet, arzu ve ihtiyaçlar doğrudan doğruya sözlü iletinin içeriğinde belirtiliyorsa doğrudan sözlü iletişim biçemi kullanılıyor demektir.
Doğrudan iletişim biçeminde sözcükler düzanlamlarıyla kullanılır ve kesin bir anlam taşırlar. Gönderen, alıcının sözlü iletinin içeriğini, sözcüklerin birinci anlamlarıyla algılayıp değerlendirmesini bekler.

Dolaylı sözlü iletişim biçemi, özellikle ortaklaşa davranışçı, güç aralığının çok olduğu, dişil özellikler taşıyan ve belirsizlikten kaçınma derecesinin yüksek olduğu kültürlerde daha çok kullanılır.

Geniş kapsamlı biçemin yaygın olarak kullanıldığı kültürlerin üyeleri, hiçbir sorunun yanıtını, bağlamından izole edilmiş şekilde algılamadıkları için, bu tür yanıtları algılamakta ve içindeki asıl yanıtı bulup çıkarmakta ve değerlendirmekte pek zorluk çekmezler. Bazı durumlarda, geniş kapsamlı mesaj içerisinde asıl yanıt bulunmaz. Diğer bir deyişle gönderen, geniş kapsamlı mesajı öyle formüle eder ki, sorunun yanıtı detayların içinde gizli olur. Bir bakıma dolaylı biçemle geniş mesajın birbirine geçtiği bu iletişim biçemi, aynı kültürü paylaşmayan bireylerin gönderilen mesajları algılamasını olanaksız kılar.

Dar kapsamlı sözlü iletişim biçemi daha çok dar bağlamlı ve belirsizlikten sakınma derecesinin göreceli olarak düşük olduğu kültürlerde yaygın olarak kullanılır. Dar kapsamlı biçem, gönderenin amacı, arzusu ve ihtiyacının tam ve açık bir şekilde, doğrudan alıcıya iletebilecek şekilde formüle edilmesine olanak verir. Bu biçemde, amacı aşan, isteklerin dışında kalan enformasyon verilmez.

Kişisel sözlü iletişim biçemini yeğleyen kültürlerin üyeleri konuşma sırasında sözlü içeriği formaliteleri vurgulamadan karşıdaki ile eşit toplumsal güce sahipmiş gibi rahat ve doğrudan ifade eder.

Bireyci kültürlerde “ben” demek özgüveni ifade ederken, ortaklaşa davranışçı kültürlerde kendini beğenmişliği ve haddini bilmemeye işaret eder. Ortaklaşa davranışçı kültürlerde “biz” kavramı dayanışmayı, alçakgönüllülüğü ama aynı zamanda kendinden emin, kendiyle barışık olmayı da ifade eder. Görüldüğü gibi, kültürel farklar nedeniyle aynı sözcük ya da kavram farklı kültürlerde taban tabana zıt anlamlar aktarabilmektedir

Araçsal sözlü iletişim biçeminde, iletişim sürecinin merkezinde mesajları gönderen bireyin kendisi bulunur. İletiler onun en kısa yoldan amacına ulaşması için
oluşturulur, gönderilir ve yalnız gerekli enformasyonu içerir. Alıcı, gönderilen mesajlar ve enformasyon akışı üzerinde hiçbir etkiye sahip değildir. Bu mesajlarda gerçekler, gönderenin kültürel kodları aracılığıyla, açık olarak ortaya konur ve alıcıya sadece aktarılmak istenen anlamla ilgili enformasyon gönderilir.

İletiler tek bir göstergeden ibaret olsalar bile fiziksel bir forma sahiptir. Ayrıca her ileti, “çağrı” olarak adlandırılan, kime gönderilmek üzere hazırlandıklarını belli eden bir hitaba ve kimin hazırladığını belli eden bir “açığa vurma” biçemine sahiptir

Bireyci, dar bağlamlı ve belirsizlikten sakınma derecesi düşük kültürlerin üyeleri genellikle açığa vurma bileşenini öne çıkarırken, ortaklaşa davranışçı, geniş bağlamlı ve belirsizlikten sakınma derecesi yüksek kültürlerin mensupları çağrı bileşenini öne çıkarırlar.

Bireyci kültürlerde dilin yapısı şahıs zamirlerinin hemen her cümlede kullanılmasını zorunlu kıldığı için, ilk öğrenilen ve en çok kullanılan sözcüklerden biri “ben” olur. Ortaklaşa
davranışçı bir kültürün üyeleri için önemli olan grup içi ilişkilerin korunması ve geliştirilmesidir. Çocukluk döneminden itibaren ilişkilere önem vermeyi öğrenen
bireylerin dolaylı sözlü iletişim biçemini kullanma eğiliminde olması da doğaldır. Böylece, karşıdakini kırmadan, ilişkileri koruyarak istenen anlamlar aktarılabilir. Belirsizlikten sakınma derecesinin düşük olduğu kültürlerde doğrudan biçem, yüksek olduğu kültürlerde dolaylı ve kapsamlı biçemler tercih edilir.

Açıklayıcı kişilik özelliğine sahip bireyler heyecanlı, karşıdakinin kim olduğunu öğrenmek isteyen, konuşma sırasında karşıdakini sıkacak kadar uzun açıklamalar yapan, kendi fikir ve düşüncelerini satmaya çalışan ve kendi anlattıklarından heyecanlanan, alkıştan ve takdir edilmekten hoşlanan, kolayca motive olan, hedef belirlemekten hoşlanan, takdir edileceği
ve hedefleri belirli yapılarda başarılı olan, önsezilerine güvenen ve teşvik edildiğinde daha büyük başarı kazanabilen bireylerdir.

İlişkilendirici kişilik özelliğine sahip bireyler yardımsever olmayı, sıcak karşılanmayı ve dikkat çekmeyi severler. En çok “niçin?” sorusunu sorarlar. Reddedilmekten, kendilerine kişilikleri göz önüne alınmadan, kayıtsız ve duygusuz davranılmasından hoşlanmazlar. Baskı ve gerilim durumlarında sessiz kalır, geri çekilirler. Onlara karşı destekleyici ve ilgili davranılmasından hoşlanırlar. Ne kadar çok arkadaşları ve yakın ilişkileri varsa o kadar mutlu olurlar. Kendilerini rahat ve başkalarının ilgisini üzerlerinde hissettiklerinde daha başarılı olurlar. Amaç ve yöntemi belirlenmiş yapılarda çalışırlarsa başarıları artar. İlişkilerini ve arkadaşlıklarını korumak onlar için büyük anlam taşır.

Analitik kişilik özelliğine sahip bireyler çok miktarda veriye ihtiyaç duyar, çok soru sorar ve yöntemli, sistematik çalışmadan hoşlanırlar. En çok “nasıl?” sorusunu sorarlar. Hata yapmaktan, hazırlıksız görünmekten hoşlanmazlar, baskı ve gerginlik durumlarıyla baş etmek için, durumu anlamaya yarayacak daha çok veri toplamaya çalışırlar.

Benjamin Lee Whorf ve Yale Üniversitesi’ndeki hocası Edward Sapir tarafından geliştirilen Sapir-Whorf Hipotezi, diğer adıyla Dilsel Görecelik (izafiyet) Hipotezi’nde, dilin sadece fikirleri ifade etme aracı değil, aynı zamanda fikirleri şekillendiren bir araç olduğu ileri sürülmüştür (Whorf, 1956). Whorf, öncelikle konuşulan dillerin düşünceyi etkilediğini ileri sürer ve dil ile düşünce ilişkisini, söz konusu dillerin konuşulduğu kültürlerin dünya görüşleri arasındaki farklılığa bağlar.

Doğrudan sözlü iletişim biçeminde gönderen aktarmak istediği anlamı, algılanabilir sözcükleri düzanlamında kullanarak içeriğe yükler. Bir etkileşim sürecinde niyet, arzu ve ihtiyaçlar doğrudan doğruya sözlü iletinin içeriğinde belirtiliyorsa doğrudan sözlü iletişim biçemi kullanılıyor demektir. Doğrudan iletişim biçeminde sözcükler düzanlamlarıyla kullanılır ve kesin bir anlam taşırlar. Gönderen, alıcının sözlü iletinin içeriğini, sözcüklerin birinci anlamlarıyla algılayıp değerlendirmesini bekler.

“Geniş kapsamlı sözlü iletişim biçemi, enformasyon alışverişi sırasında, etkileşim sürecinin amacı ve gereksinmeleriyle ilişkin değil gibi görünen ancak konuyla ilgisi olan enformasyonun da verildiği iletişim biçemidir. Bu biçemi kullanan bireyler, kendilerine sorulan sorunun yalnızca yanıtını vermekle kalmaz, soruyla ilgili gördükleri diğer yan konulardaki duygu ve düşüncelerini de yanıtlarına eklerler. Bazen, bu ikinci ve üçüncü dereceli enformasyon o kadar çok olur ki, verilen yanıt bunların arasında algılanamaz hâle gelir. Geniş kapsamlı biçemin yaygın olarak kullanıldığı kültürlerin üyeleri, hiçbir sorunun yanıtını, bağlamından izole edilmiş şekilde algılamadıkları için, bu tür yanıtları algılamakta ve içindeki asıl yanıtı bulup çıkarmakta ve değerlendirmekte pek zorluk çekmezler. Bazı durumlarda, geniş kapsamlı mesaj içerisinde asıl yanıt bulunmaz. Diğer bir deyişle gönderen, geniş kapsamlı mesajı öyle formüle eder ki, sorunun yanıtı detayların içinde gizli olur.