KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİM

Her toplumun kültürel zaman sistemi vardır. Bireyler etkileşim sürecinde bu zaman sistemlerini istem dışı olarak kullanır. Kültürler zamanı kullanma açısından “monochronic” (monokronik) kültürler ve “polyhcronic” (polikronik) kültürler olmak üzere iki gruba ayrılır. Monokronik kültürlerin üyeleri zamanı dilimlere ayırarak her dilimi belirli bir amaç için kullanırlar. Polikronik kültürlerin üyeleri için insanlar arasındaki etkileşimin kendisi zamandan daha önemlidir. Bu kültürlerde zaman bir nokta olarak algılanır ve birçok etkinlik eş zamanlı olarak devam eder.

Kültürün sözsüz bileşenlerini açıklamaya ve iletişim üzerindeki etkilerini ortaya koymak amacıyla geliştirilmiştir. Amerikalı antropolog Edward Twitchell Hall (1914-2009) “primary message systems” (birincil bildirim sistemleri) olarak adlandırdığı insan etkinliklerinin bütün insanlarda ortak olduğunu ileri sürmüştür.

Bu tür kültürlerde etkinliklerin planlanması, sınıflandırılması ve genel olarak hesaplama büyük önem taşır.

İnsanların yaşamı renklendirme amaçlı ortak kullandıkları etkinlik oyundur.

Maddi kültür ürünleri kültürün maddi olmayan, soyut ürünlerinden ayrı düşünülemez. Bunlar, birbirinin hem nedeni hem de sonucudur. Giyimden yiyeceklere, barınaklardan üretim araçlarına kadar her şey kültürün ürünüdür ve kültürden kültüre farklılık gösterir. Maddi kültür alanındaki bu farklılıklar maddi olmayanlardan daha kolay görünür. Söz gelişi, giysiler, mimari tarzı, yemekler, eşyalar her kültürde farklı olduğu gibi, dünyanın her yerinde satılan belirli markalardaki ev eşyaları da farklı kültürlerde farklı şekillerde yerleştirilip kullanılarak kültür farklılıklarından payını alır. Maddi kültür ürünleri soyut olanlardan farklıdır.

Kültürel Boyutlar kuramı Hollandalı işletme bilimci Geert Hofstede tarafından geliştirilmiştir. Çok uluslu şirketlerde ulusal kültürlerin işletme değerleri ve kültürü üzerindeki etkilerini araştırmayla işee başlayan Hofstede, bütün kültürlerin karşılaştırılabileceği dört temel boyut olduğunu ileri sürmüş ve kültürleri bu boyutlardaki yerlerine göre birbiriyle karşılaştırmıştır. Kurama daha sonra beşinci bir boyut eklenmiştir. Böylece Kültürel Boyutlar Kuramı kültürleri beş boyutta değerlendirerek kültürlerarası karşılaştırmalarda ortaya çıkabilecek durumların anlaşılması için bir yol önermiştir. Kültürlerarası karşılaştırmanın yapılabildiği kuram kültürel boyutlar kuramıdır.

Cinsiyete dayalı rollerin belirgin olarak birbirinden ayrıldığı kültürlere eril, cinsiyete dayalı rollerin birbiriyle kesiştiği kültürlere ise dişil kültür denir. Erkeklerin daha etkin olduğu bu kültür eril kültürdür.

Zaman yönelimi kısa dönem ve uzun dönem olmak üzere iki grupta toplanmaktadır.

Sosyologlar, Amerikan iflletmelerinde araştırma yaparken belirsizliklerle mücadele yollarını ifade etmek için “belirsizlikten sakınma” kavramını ortaya atmıştır. Her kültürde belirsizlikten sakınma derecesi faklıdır. Hofstede’ye göre, belirsizlikten sakınma derecesi “bir kültürün üyelerinin tanımadıkları durumlarda kendilerini tehdit altında hissetme düzeyi ”dir.

Her toplumun kültürel zaman sistemi vardır. Bireyler etkileşim sürecinde bu zaman sistemlerini istem dışı olarak kullanır. Kültürler zamanı kullanma açısından “monochronic” (monokronik) kültürler ve “polyhcronic” (polikronik) kültürler olmak üzere iki gruba ayrılır. Monokronik kültürlerin üyeleri zamanı dilimlere ayırarak her dilimi belirli bir amaç için kullanırlar. Polikronik kültürlerin üyeleri için insanlar arasındaki etkileşimin kendisi zamandan daha önemlidir. Bu kültürlerde zaman bir nokta olarak algılanır ve birçok etkinlik eş zamanlı olarak devam eder.

Kültürel boyut, kültürün diğer kültürlerde de ölçülebilen yönüdür. Söz gelimi, bir kültürde, otorite ile ilişkiler alanında bireyin otoriteye itiraz etmesi hoş karşılanırken başka bir kültürde otoriteye itiraz eden cezalandırılabilir. Burada, otorite ile ilişki, başka bir kültürde ölçülebilen kültürel bir boyut olarak görülür.

İletişim sürecinde anlamları aktarmaya sağlayan davranış iletişim davranışı olarak nitelendirilmektedir.

Enformasyon Sistemleri Kuramı olarak adlandırılan bu kuram, kültürün sözsüz bileşenlerini açıklamaya ve iletişim üzerindeki etkilerini ortaya koymak amacıyla geliştirilmiştir. Amerikalı antropolog Edward Twitchell Hall (1914-2009) “primary message systems” (birincil bildirim sistemleri) olarak adlandırdığı insan etkinliklerinin bütün insanlarda ortak olduğunu ileri sürmüştür.

Mekânı kullanma, bütün canlılarda ortak olan bir özelliktir. Her canlının uzamsal bir egemenlik sınırı vardır. Canlı, bu sınırlar içinde geçimini sağlar, kendini emniyette hisseder ve başkalarından en az etkilenecek şekilde yaşar. Evrimleşme sürecinin başlangıç evrelerindeki canlılar için bu uzamın fiziksel önemi daha büyüktür.

Zaman kavramı insan yaşamı açısından çok önemlidir. Biyolojik yapımız nedeniyle, kalp atışlarımızdan nefes alışımıza kadar birçok istemsiz davranışımız belirli zaman aralıklarında gerçekleşir. Bu aralıkların değişmesi, söz gelimi, kalp atışlarımız ritminin yükselmesi ya da düşmesi yaşamımızın sona ermesine bile neden olabilir. Gece ve gündüz, mevsimler ve ayın hareketleri de insan yaşamını etkileyen ve zamana bağlı doğal ortamımızın ayrılmaz parçalarıdır. Doğanın belirlediği zamanlamaya doğal zaman adı verilir. Doğal zaman insan yaşamının şekillenmesinde belirleyici rol oynamaktadır.

Geniş bağlamlı kültürlerin mensupları iletilerini az miktarda enformasyon içerikli kodlarlar. Geniş bağlamlı kültürlerde, kişilerarası iletişim süreçlerinde sözsüz sembollerden yaygın olarak yararlanılır. Kendileri gibi geniş bağlamlı kültür üyeleri bu iletileri kolayca açar ve anlamlandırır.

Kültürel Boyutlar Kuramı, Hollandalı işletme bilimci Geert Hofstede tarafından geliştirilmiştir. Çok uluslu şirketlerde ulusal kültürlerin işletme değerleri ve kültürü üzerindeki etkilerini araştırmayla işe başlayan Hofstede, bütün kültürlerin karşılaştırılabileceği dört temel boyut olduğunu ileri sürmüş ve kültürleri bu boyutlardaki yerlerine göre birbiriyle karşılaştırmıştır. Kurama daha sonra beşinci bir boyut eklenmiştir. Böylece Kültürel Boyutlar Kuramı kültürleri beş boyutta değerlendirerek kültürlerarası karşılaştırmalarda ortaya çıkabilecek durumların anlaşılması için bir yol önermiştir.

İnsan doğası, kültür, kişilik ve kültürel boyut, Kültürel Boyutlar Kuramı’nın temel kavramlarındandır. Bağlam ve anlam ise, Enformasyon Sistemleri Kuramı’nın kavramları arasında yer alır.

Güç aralığının az olduğu kültürlerde iş yerlerinin işleyişi farklıdır. Makamlar arasında yetki ve görev farklıkları olsa da insan ilişkileri bu yetki farklılıklarına göre belirlenmez. İş yeri mesleki açıdan ele alınır ve insanlar kendilerine verilen görevleri yerine getirmek ve bunun karşılığında bir gelir elde etmek üzere iş yerinde bulunduklarını düşünürler. Bu nedenle kişilerarası iletişimde makam farklılıklarının büyük önemi olmaz. Aileyi ilgilendiren her konuda anne ve baba ortak karar verir.

Dayanışma yerine yarışma, takım oyunu yerine yarışa dayalı oyunlar oynama eğilimi olan kültür, bireyci kültürdür. Rekabet ve yarışmanın gündelik yaşamın parçası olduğu bireyci kültürlerin üyesi başkalarına değil, kendine güvenebilmek, özgüven geliştirmek zorundadır.