KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİM

Zaman kavramı insan yaşamı açısından çok önemlidir. Biyolojik yapımız nedeniyle, kalp atışlarımızdan nefes alışımıza kadar birçok istemsiz davranışımız belirli zaman aralıklarında gerçekleşir. Bu aralıkların değişmesi, söz gelimi, kalp atışlarımızın ritminin yükselmesi ya da düşmesi yaşamımızın sona ermesine bile neden olabilir. Gece ve gündüz, mevsimler ve ayın hareketleri de insan yaşamını etkileyen ve zamana bağlı doğal ortamımızın ayrılmaz parçalarıdır. Doğanın belirlediği zamanlamaya doğal zaman adı verilir.

Monokronik kültürlerin üyeleri zamanı dilimlere ayırarak her dilimi belirli bir amaç için kullanırlar. Monokronik kültürlerde etkinliklerin planlanması, sınıflandırılması ve genel olarak hesaplama büyük önem taşır. Monokronik kültürlerin üyelerinde göre, zaman, geçmişten gelip geleceğe uzanan bir doğru ile ifade edilebilir, harcanabilir, tasarruf edilebilir ve kaybolabilir. Planlamada temel amaç zamanın en iyi şekilde değerlendirilmesidir. Polikronik kültürlerin üyeleri için insanlar arasındaki etkileşimin kendisi zamandan daha önemlidir. Bu kültürlerde zaman bir nokta olarak algılanır ve bu nedenle de kolay anlaşılan bir kavram değildir. Doğru cevap D'dir.

Kültürün işlevlerinden biri de üyelerinin iç dünyası ile dış dünya arasına seçici bir perde çekmektir. Kültürel perde, dış dünyada olup bitenleri süzgeçten geçirip eleyerek bireyin çevresindeki bütün enformasyonu almasına engel olur. Böylece birey, zihinsel olarak işleyip anlamlandıramayacağı kadar büyük bir enformasyon yükü altında kalmaz. Başka deyişle, kültür perdesi ya da süzgeci bireyi aşırı enformasyon yükünden korur. Aşırı enformasyon yükü, “enformasyon niceliğinin alıcının bu yükle anlamlı bir biçimde uğraşma ya da yükü işleme kapasitesini aştığı zaman ortaya çıkan durum”dur. Doğru cevap C'dir.

Her kültür kendi mensuplarına belirli düşünce duygu ve dış dünyayla ilgili anlayış modelleri sağlar. Bu modeller bireyin nasıl düşüneceğini, nasıl hissedeceğini ve dünyayı nasıl anlamlandıracağını gösteren, uygulaması kolay, bireyin alışkın olduğu davranış kalıpları ya da davranış örüntüleridir. Kültür zihnî (bilişsel) yazılım (mental programming) olarak da adlandırılmaktadır. Kültür aileden başlayıp, akrabalık ilişkileri, arkadaşlık ortamı, okul dönemi, iş yaşamı ve evlilik süresinde devam eden, yaşam boyu öğrenme sürecinde gerçekleşir, kalıtımla geçmez, öğrenilir. Bu yüzden de farklı aile ortamlarında, akraba ve arkadaş çevrelerinde, okullarda, iş yerlerinde yetişip farklı yaşam tarzları süren bireylerin zihnî yazılımları, aynı kültüre mensup olduklarını ileri sürseler de birbirinden farklı olur. İnsan zihni ile bilgisayar arasında kurulan bu benzetme elbette insanların  zihninin bilgisayar gibi programlanabileceği anlamına gelmez. Ancak, burada belirtilmek istenen insan davranışlarının, daha önceden edindikleri kültürel donanımdan etkilenebileceğidir. Doğru cevap D'dir.

Bağlamlama sürecinde birey, algıladığı enformasyonu, belleğindekiler arasından ilgili gördüğü bilgiye bağlayarak anlamlandırır. Bu şekilde aşırı enformasyon yükünden kurtulur. Az miktarda enformasyon işleyerek anlam yaratabilir. Bu tür kültürler geniş bağlamlı kültür olarak adlandırılır. Bu kültürlerin mensupları her konuda bilgi toplamak isterler. Elde ettikleri bilgileri sınıflandırır ve belleklerinde saklarlar. Geniş bağlamlı kültürlerin üyelerinin herhangi bir konuda birbirleriyle anlaşmaları kolaydır. Geniş bağlamlı kültürlerin mensupları iletişim sürecinde iletilerini geniş bağlama göre, yani az miktarda enformasyon içerecek şekilde kodlayarak gönderirler. Geniş bağlamlı kültürlerde, kişiler arası iletişim süreçlerinde sözsüz sembollerden yaygın olarak yararlanılır. Kendileri gibi geniş bağlamlı kültür üyeleri bu iletileri kolayca açar ve anlamlandırır. Doğru cevap E'dir.

Güç aralığı, bütün toplumlarda gözlenen sosyal konumlar çerçevesinde, toplumu oluşturan bireyler arasındaki uzlaşmaya dayalı iktidar, otorite ya da güç farklarının büyüklüğünü ifade eder.  Bütün kültürlerde, baba ile oğul, büyük kardeşle küçük kardeş, müdür ile memur, kaptan ile tayfa arasında kabul edilmiş, toplumca benimsenmiş hak ve yetki farkı vardır. Ancak bu farkların büyüklüğü kültürden kültüre değişir. Doğru cevap A'dır.

Bireyci kültürlerde dayanışma yerine yarışma, takım oyunu yerine yarışa dayalı oyunlar oynama eğilimi yaygındır. Rekabet ve yarışmanın gündelik yaşamın parçası olduğu bireyci kültürlerin üyesi başkasına değil, kendine güvenebilmek, özgüven geliştirmek zorundadır. Bireyci kültürlerde başarının derecesi, rakiplerin ne kadar önüne geçildiği ile ölçülür. Bireyci kültür bireyler arasındaki bağların gevşek olduğu ve yalnız kendi ve yakın aile üyelerinin bakım ve belirli bir yaşa kadar sorumluluğunu üstlendiği kültürdür. Ortaklaşa davranışçı kültürlerin üyeleri “doğuştan itibaren, kendilerini yaşam boyu koruyacak ve bu nedenle koşulsuz sadakat bekleyen, güçlü ve kapalı “biz” gruplarıyla bütünleşmiş” bireylerdir. Doğru cevap B'dir.

Cinsiyete dayalı rollerin belirgin olarak birbirinden ayrıldığı kültürlere eril, cinsiyete dayalı rollerin birbiriyle kesiştiği kültürlere ise dişil kültür denir. Eril kültürlerde kızlar erkeklerle hemen her alanda yarışırken dişil kültürlerde hırslı olmak hoş karşılanmaz. Eril kültürde adalet, dişil kültürde ise eşitlik önemlidir. Doğru cevap E'dir.

Kısa dönem zaman yönelimine sahip toplumlar genellikle kesin gerçeğe ulaşmakla ilgilenirler. Bu kültürlerin üyeleri belirli kurallar çerçevesinde düşünen ve geleneklere saygılı, geleceğe hazırlık yapmaya göreceli olarak az eğilimli ve hızlı sonuç almaya hevesli insanlardır. Uzun dönem zaman yönelimli kültürlerin üyeleri ise gerçeğin daha çok duruma, bağlama ve zamana bağlı olduğunu düşünür. Gelenekleri değişen koşullara uydurmaya çalışır, tasarruf ve yatırıma istekli ve tutumludurlar, işlerinde sebat gösterirler. Doğru cevap C'dir.

Amerikalı antropolog Edward Twitchell Hall’ün birinci etkinlik sistemi olarak kabul ettiği etkileşim, diğer etkinliklerin gerçekleşmesi için ön koşuldur. Etkileşim olmadan hiçbir etkinliğin gerçekleşmesi mümkün değildir. Toplumsal yaşamdan mekânı kullanmaya, geçimini sağlamadan savunmaya kadar bürün etkinlik türleri etkileşim olmadan gerçekleştirilemez.

Geçinme, ortak insan etkinliklerinden biridir. Bütün insanlar, yaşamlarını devam ettirebilmek için beslenmek zorundadır. Diğer canlılar gibi, insanlar da ilk önce beslenme gereksinmelerini karşılamayı öğrenirler. Daha sonra hayatta kalabilmenin koşullarını yerine getirme çabaları gelir. Örtünme ve barınma bunlar arasında önemli yer tutar. Bu temel gereksinmelerin karşılanması için çeşitli etkinliklerde bulunulur. Bu etkinliklerin tümü geçinme etkinlikleri adı altında toplanır.

Edward T. Hall’e göre, kültürler zamanı kullanma açısından iki gruba ayrılır. Bunlardan birincisi “monochronic” (monokronik) kültürler, diğeri ise “polyhcronic” (polikronik) kültürlerdir (Hall ve Hall 1983: 17).

Maddi kültür ürünleri kültürün maddi olmayan, soyut ürünlerinden ayrı düşünülemez. Bunlar, birbirinin hem nedeni hem de sonucudur. Giyimden yiyeceklere, barınaklardan üretim araçlarına kadar her şey kültürün ürünüdür ve kültürden kültüre farklılık gösterir.

Bağlamlama sürecinde birey, algıladığı enformasyonu, belleğindekiler arasından ilgili gördüğü bilgiye bağlayarak anlamlandırır. Bu şekilde aşırı enformasyon yükünden kurtulur. Az miktarda enformasyon işleyerek anlam yaratabilir. Bu tür kültürler geniş bağlamlı kültür olarak adlandırılır. Bu kültürlerin mensupları her konuda bilgi toplamak isterler. Elde ettikleri bilgileri sınıflandırır ve belleklerinde saklarlar. Gerektiğinde bu bilgiler, algılanan enformasyonla bağlanarak anlam kazanır. Geniş bağlamlı kültürlerin üyelerinin herhangi bir konuda birbirleriyle anlaşmaları kolaydır. Konuyla ilgili enformasyonun bir kısmı zaten karşı tarafta mevcut olduğundan, verilecek kısa bir bilgi ya da enformasyon anlamın ortaya çıkması için yeterli olur. “Leb demeden leblebiyi anlamak” geniş bağlamlı kültürlerde mümkündür.

Tam anlamıyla dar bağlamlı ya da tamamen geniş bağlamlı kültür yoktur. Bütün kültürler dar ve geniş bağlam doğrusu üzerinde bir yerde yer alırlar. Dar ve geniş bağlamlılık derecesi göreceli bir kavramdır. Kuzey Amerikalı, Orta ve Kuzey Avrupalılar genellikle dar bağlamlı iletilerden yararlanırken Güney Amerikalılar, Akdenizliler, Orta ve Uzak Doğulular geniş bağlamlı iletiler kullanma eğilimindedir. Edward T. Hall “dar ve geniş bağlam cetveli” olarak adlandırdığı ölçeğin dar bağlam ucunda İskandinavyalılarla Almanları, geniş bağlam ucuna ise Çinlileri yerleştirmektedir. Diğer kültürler de cetvelde bu kültürlerin arasında kendi yerlerini bulmaktadır.

Geçen yüzyılın ilk çeyreğinde antropologlar, hangi kültüre sahip olursa olsun, bütün toplumların aynı temel sorunlarla karşılaştıklarını, fakat bu sorunlara farklı çözümler bulduklarını ileri sürdüler. Bu tezi savunmak için, söz konusu ortak sorunları saptamaya çalıştılar. Yapılan alan araştırmaları, mevcut veriler üzerinden istatistik değerlendirmeler ve tartışmalar sonucunda aşağıdaki dört temel sorun alanı saptandı (Inkeles ve Levinson, 1954):

• otorite ile ilişkiler,

• birey ile grup arasındaki ilişkiler,

• erkek ya da kadın olarak dünyaya gelmenin toplumsal etkileri,

• bilinmeyen karşısında tutum ve saldırganlığın kontrol altına alınması.

Edward T. Hall’e göre, kültürler zamanı kullanma açısından iki gruba ayrılır. Bunlardan birincisi “monochronic” (monokronik) kültürler, diğeri ise “polyhcronic” (polikronik) kültürlerdir (Hall ve Hall 1983: 17).

Kültürel boyutlar kuramı Hollandalı işletme bilimci Geert Hofstede tarafından geliştirilmiştir.

Hofstede’nin Kültürel Boyutları

Hofstede, kendinden önce yapılan araştırmalarda saptanmış olan, toplumların
ortak temel sorun alanlarını farklı terimlerle kültürel boyut olarak ifade eder:

• birey otorite ilişkisi: Güç aralığı,
• birey ile grup arasındaki ilişkiler: Bireycilik- ortaklaşa davranışçılık,
• erkek ya da kız olarak dünyaya gelmenin toplumsal etkileri: Erillik-dişillik,
• bilinmeyen karşısında tutum: Belirsizlikten sakınma.

Hofstede, kendinden önce yapılan araştırmalarda saptanmış olan, toplumların ortak temel sorun alanlarını farklı terimlerle kültürel boyut olarak ifade eder:

• birey otorite ilişkisi: Güç aralığı,

• birey ile grup arasındaki ilişkiler: Bireycilik- ortaklaşa davranışçılık,

• erkek ya da kız olarak dünyaya gelmenin toplumsal etkileri: Erillik-dişillik,

• bilinmeyen karşısında tutum: Belirsizlikten sakınma.

Güç aralığı, bütün toplumlarda gözlenen sosyal konumlar çerçevesinde, toplumu oluşturan bireyler arasındaki uzlaşmaya dayalı iktidar, otorite ya da gü. farklarının büyüklüğünü ifade eder.