KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİM

Amerikalı antropolog Edward Twitchell Hall (1914-2009) “primary message systems” (birincil bildirim sistemleri) olarak adlandırdığı insan etkinliklerinin bütün insanlarda ortak olduğunu ileri sürmüştür. Bu etkinlikleri de etkileşim, toplumsal yaşam, geçimini sağlama, iki cinsiyetlilik, mekânı kullanma, zamanı kullanma, öğrenme, oynama, savunma ve maddeden yararlanma olarak sınıflandırmıştır (Hall 1973: 38). Hall’e göre, insanlar bu temel etkinlikler nedeniyle ortaya çıkan ihtiyaçlarını farklı şekillerde karşılamakta, sonuçta da farklı kültürel birikimlere sahip olmaktadır.

Amerikalı antropolog Edward Twitchell Hall (1914-2009) “primary message systems” (birincil bildirim sistemleri) olarak adlandırdığı insan etkinliklerinin bütün insanlarda ortak olduğunu ileri sürmüştür. Bu etkinlikleri de etkileşim, toplumsal yaşam, geçimini sağlama, iki cinsiyetlilik, mekânı kullanma, zamanı kullanma, öğrenme, oynama, savunma ve maddeden yararlanma olarak sınıflandırmıştır (Hall 1973: 38). Hall’e göre, insanlar bu temel etkinlikler nedeniyle ortaya çıkan ihtiyaçlarını farklı şekillerde karşılamakta, sonuçta da farklı kültürel birikimlere sahip olmaktadır.

Geçinme: Bütün insanlar yaşamlarını devam ettirebilmek ve hayatta kalabilmenin koşullarını yerine getirmek zorundadır. Temel gereksinmelerin karşılanmasına yönelik etkinliklerin tümü geçinme etkinlikleri adı altında toplanır. Her toplum, bulunduğu coğrafi koşullar, sahip olduğu mali ve teknolojik olanaklara göre geçinme etkinliklerini şekillendirir.

Monokronik kültürlerin üyeleri zamanı dilimlere ayırarak her dilimi belirli bir amaç için kullanırlar. Bu zaman dilimleri içinde tek bir etkinliğe yoğunlaşırlar. Bunun için de her bir etkinliğin ne kadar sürede tamamlanabileceğini hesaplar ve belirledikleri sürede etkinliği tamamlarlar. Bu tür kültürlerde etkinliklerin planlanması, sınıflandırılması ve genel olarak hesaplama büyük önem taşır. Bir işe başlanmadan önce etkinliğin her aşaması titizlikle incelenir, evrelere ayrılır, her evrede gerçekleştirilecek etkinlikler tanımlanır ve etkinliğe başlandığında ne zaman ne yapılacağı belli olur. Planlama aşamasında geçen zaman kaybedilmiş sayılmaz. Planlamada temel amaç zamanın en iyi şekilde değerlendirilmesidir. Ancak planlamada hata yapıldığında ya da beklenmedik durumlar ortaya çıktığında monokronik kültürlerin üyeleri zor durumda kalırlar. Ne yapacaklarını bilemez, beklenmedik durumu anlamaya ve yeni duruma uygun plan değişikliği yapmaya çalışırlar. Zaman ve kaynak kaybı büyük, plan hatalarının bedeli ağır olur. Monokronik kültürlerin üyelerinde göre, zaman, geçmişten gelip geleceğe uzanan bir doğru ile ifade edilebilir, harcanabilir, tasarruf edilebilir ve kaybolabilir. Bu kültürlerde zaman, yaşamın düzenlenmesinde ve önceliklerin belirlenmesinDoğanın belirlediği zamanlamaya doğal zaman adı verilir. Kültürce şekillendirilmiş zamana kültürel zaman denir. 1 Monokronik kültürlerde etkinliklerin planlanması, sınıflandırılması ve genel olarak hesaplama büyük önem taşır. 52 Kültürlerarası İletişim de temel sınıflandırma sistemi olarak kullanılır çünkü zaman kimseyi beklemez, akıp gider, her şey ona göre düzenlenmelidir.

Polikronik kültürlerin üyeleri için insanlar arasındaki etkileşimin kendisi zamandan daha önemlidir. Bu kültürlerde zaman bir nokta olarak algılanır ve bu nedenle de kolay anlaşılan bir kavram değildir. Yani zaman geçip gitmez, biri giderse diğeri gelir, bitip tükenmez, biriktirilemez, tasarruf edilemez, harcanmaz, satın alınmaz. Bu nedenle birçok etkinlik eşzamanlı olarak devam eder. Planlamanın pek bir değeri yoktur çünkü planlara uyma alışkanlığı yoktur. Hep araya başka etkinlikler girer, insan etkileşimi öncelik taşır ve planın önüne geçer. Uygulanamayan planlar yeni planları gözden düşürür. Öncelikler, değişen koşullar nedeniyle sürekli olarak değişir. Bu yüzden de hesaplama yapılamaz. Planlama yerine, hızlı kararlar alınır, etkinliğe hemen başlanır. Etkinlikle ilgili birçok bilgi süreç içinde edinilir ve duruma ayak uydurulur.

Aşırı enformasyon yükünden kurtulur. Az miktarda enformasyon işleyerek anlam yaratabilir. Bu tür kültürler geniş bağlamlı kültür olarak adlandırılır. Bu kültürlerin mensupları her konuda bilgi toplamak isterler. Elde ettikleri bilgileri sınıflandırır ve belleklerinde saklarlar. Gerektiğinde bu bilgiler, algılanan enformasyonla bağlanarak anlam kazanır. Bu nedenle geniş bağlamlı kültürlerin üyeleri, neye yarayacağını bilmeseler bile çok miktarda, tamamlanmamış bilgiye sahiptirler. Geniş bağlamlı kültürlerin üyelerinin herhangi bir konuda birbirleriyle anlaşmaları kolaydır. Konuyla ilgili enformasyonun bir kısmı zaten karşı tarafta mevcut olduğundan, verilecek kısa bir bilgi ya da enformasyon anlamın ortaya çıkması için yeterli olur. “Leb demeden leblebiyi anlamak” geniş bağlamlı kültürlerde mümkündür. Geniş bağlamlı kültürlerin mensupları iletişim sürecinde iletilerini geniş bağlama göre, yani az miktarda enformasyon içerecek şekilde kodlayarak gönderirler. Geniş bağlamlı kültürlerde, kişilerarası iletişim süreçlerinde sözsüz sembollerden yaygın olarak yararlanılır. Kendileri gibi geniş bağlamlı kültür üyeleri bu iletileri kolayca açar ve anlamlandırır. Geniş bağlamlı iletilerde az miktarda enformasyon bulunur demiştik. Anlamın oluşturulması için gerekli olan diğer enformasyon iletişimin gerçekleştiği fiziki ortamda ve alıcıda bulunur. Uzun süreli evliliklerde, aynı meslek grubunda ve iş yerinde çalışanlar arasındaki etkileşimde genellikle geniş bağlamlı iletilerden yararlanılır. İletişimin konusu hakkında bilgisi olmayanların anlayamayacağı tarzda az enformasyon taşıyan iletiler kullanılarak anlaşma sağlanabilir.

Bazı kültürler ise aşırı enformasyon yükünden kurtulmak için her defasında tek bir konu ile ilgili bütün enformasyonu alır ve işlerler. Bu tür kültürlere dar bağlamlı kültür denir. Böylece konu ile ilgili ayrıntıları da kapsayacak bilgi sahibi olurlar. Bu nedenle dar bağlamlı kültürün üyeleri, iletişim konusu olan alanda çok soru sorar, ayrıntıları merak ederler. Kendilerine bir görev verildiği zaman görevin ayrıntıları ile ilgili sorular sorarak kendilerinden ne istendiğini tam olarak öğrenmeye çalışırlar. Dar bağlamlı kültürlerin üyeleri yaygın olarak sözlü kodlardan yararlanırlar. Yalnız kendileri için gerekli bilgiye ihtiyaç duydukları için, belleklerini doğrudan kendilerini ilgilendirmeyen konulardaki bilgilerle doldurmazlar. Bu nedenle iletişim sürecinde genellikle ayrıntılı enformasyon içeren iletiler gönderirler.

Güç farkının büyük olduğu kültürlerde eğiten ile eğitilen arasındaki hak, görev ve yetki

farkı büyüktür.

Kültürel Boyutlar Kuramı’nda, grup ya da toplumun çıkarlarını, o grup ya da toplumu oluşturan bireylerin çıkarlarından önemli sayan kültürler “kolektivist” ya da “ortaklaşa davranışçı” kültürler, bireyin çıkarlarını grup ya da toplumun çıkarlarından önemli sayan kültürler ise “bireyci” kültürler olarak adlandırılırlar.

Eril kültür, “cinsiyete dayalı rollerin belirgin olarak birbirinden ayrıldığı; erkeklerin

kararlı, sert ve maddi yönelimli, kadınların alçakgönüllü, duyarlı oldukları

ve yaşam kalitesine önem verdiği kültürleri”,

Kısa dönem zaman yönelimine sahip toplumlar genellikle kesin gerçeğe ulaşmakla

ilgilenirler. Bu kültürlerin üyeleri belirli kurallar çerçevesinde düşünen ve

geleneklere saygılı, geleceğe hazırlık yapmaya göreceli olarak az eğilimli ve hızlı

sonuç almaya hevesli insanlardır.

İletişim davranışı, iletişim sürecinde anlamları aktarmamızı sağlayan davranışladır.

Geçinme, ortak insan etkinliklerinden biridir. Bütün insanlar, yaşamlarını devam ettirebilmek için beslenmek zorundadır. Diğer canlılar gibi, insanlar da ilk önce beslenme gereksinmelerini karşılamayı öğrenirler. Daha sonra hayatta kalabilmenin koşullarını yerine getirme çabaları gelir. Örtünme ve barınma bunlar arasında önemli yer tutar. Bu temel gereksinmelerin karşılanması için çeşitli etkinliklerde bulunulur. Bu etkinliklerin tümü geçinme etkinlikleri adı altında toplanır. Her toplum, bulunduğu coğrafi koşullar, sahip olduğu mali ve teknolojik olanaklara göre geçinme etkinliklerini şekillendirir. Günümüzde ekonomi olarak adlandırılan bu etkinlikler bütünü kültürden kültüre farklılaşır. Ekonomik etkinlikler her ne kadar küreselleşme ile birlikte dünya ölçeğinde benzeşmeye başlasa da ekonominin benzer alanlarında, benzer teknolojiler ve mali olanaklarla farklı sonuçlar alınmasının altında yatan temel neden kültürel farklılıklardır. Söz gelişi, Avrupa Birliği içinde, genel olarak Batı Kültürü’nün üyeleri olarak kabul edilen toplumlar, aynı para birimi ve ekonomik sistemlere sahip oldukları halde farklı ekonomik sonuçlar almaktadır. Kültürlerarası farklılıkların farkına geç varılması nedeniyle ortaya çıkan büyük ekonomik kayıplar bütün dünyayı etkileyen krizlere neden olmuş ve milyonlarca insanın zarar görmesine yol açmıştır. Her kültürün geçinme etkinliği, o kültürün oluşumundan başlayarak, geçirdiği değişme evreleri ve koşulları tarafından şekillenir. Böylece kültürler arasında farklılıklar ortaya çıkar ve geçinme etkinlikleri, kültürün özgün biçimini almasına katkıda bulunarak iletişim davranışlarını belirler.

Öğrenme, bireyin çevreye uyumu için gerekli olan bilgileri edinme sürecini ifade eden ortak insan etkinliklerinden biridir. Öğrenme, insanın doğumundan ölümüne kadar devam eden temel insani etkinliklerden biridir. Ancak bu temel etkinlik kültürden kültüre farklı yol, yöntem ve sürelerde gerçekleşir. Bazı kültürlerde bilgiler belleğe dayalı olarak ve ezber yoluyla aktarılırken, bazı kültürlerde öğrenme için bilgiye ulaşmanın yolları gösterilir. Bazı kültürlerin üyeleri görsel, bazı kültürlerin üyeleri ise sözel bilgileri öğrenmeye daha yatkındır. Bazı kültürlerde görerek öğrenme yaygınken bazılarında yaparak öğrenmeye önem verilir. Söz gelişi Kuzey Amerika kültürlerinde “yapmak” öğrenmenin başlıca yolu olarak görülür. Bunun sonucu olarak da uygulamalı bilimler daha çok bu kültürlerde ilgi görmüş ve gelişmiştir. Oysa Orta Avrupa kültürleri daha çok sözel öğrenmeye yatkındır. Bunun sonucu olarak da felsefe bu kültürlerde gelişme olanağı bulmuştur. Kültürün büyük kısmı öğrenilmiş davranışlardan ibarettir.

Kişilik, bireyin kendine özgü duygu, tutum ve davranış örüntüleri olarak tanımlanabilir. Kişilik, bireyin çeşitli durumlarda düşünce, duygu güdü ve davranışlarını etkileyen düzenlenmiş, dinamik nitelikler bütünüdür. Bireyin kişiliği, genetik olarak sahip olduğu bazı nitelikleri ile sonradan edindiği, kazandığı niteliklere dayalı olarak gelişir. Çocukluk döneminde bireysel nitelikler kültürün öğrenilmesi sürecine katılır ve öznel kültür denilen, bireyin içselleştirdiği kültür oluşur.

Güç aralığı, sosyal konumlar çerçevesinde, toplumu oluşturan bireyler arasındaki uzlaşmaya dayalı iktidar, otorite ya da güç farklarını ifade eder. Güç Aralığı Toplumsal yaşam, toplumu oluşturan kurum ve bireyler arasında iş bölümünü gerekli kılar. Bütün insan gruplarının kural ve normlara dayalı olarak sürdüğünü biliyoruz. Bu kuralları koyanların yanında uygulayıcılar, denetleyiciler ve kurallara uyması gereken insanlar vardır. Yönetenler ve yönetilenler arasında toplumsal statü, yetki, hak ve görev farkları bulunur. Güç aralığı, bütün toplumlarda gözlenen sosyal konumlar çerçevesinde, toplumu oluşturan bireyler arasındaki uzlaşmaya dayalı iktidar, otorite ya da güç farklarının büyüklüğünü ifade eder. Bütün kültürlerde, baba ile oğul, büyük kardeşle küçük kardeş, müdür ile memur, kaptan ile tayfa arasında kabul edilmiş, toplumca benimsenmiş hak ve yetki farkı vardır. Ancak bu farkların büyüklüğü kültürden kültüre değişir. Toplumu oluşturan bireyler arasındaki güç, otorite farklılıkları ilk çocukluk yıllarından itibaren öğrenilir. Hofstede’nin yaklaşımıyla bilişsel yazılım bu yıllarda bireye aktarılır. Bu evrede, anne, baba ve yakın akrabalar gibi, çocuğun doğrudan etkileşimde bulunduğu ve onun için örnek model olabilecek bireylerin tutum ve davranışları, çocuğun bilişsel yazılımının aktarımında önemli rol oynar.

Eril kültür, “cinsiyete dayalı rollerin belirgin olarak birbirinden ayrıldığı; erkeklerin kararlı, sert ve maddi yönelimli, kadınların alçakgönüllü, duyarlı oldukları ve yaşam kalitesine önem verdiği kültürleri”, Dişil kültür ise “cinsiyete dayalı rollerin birbiriyle kesiştiği, hem kadınların hem de erkeklerin alçakgönüllü, duyarlı oldukları ve yaşam kalitesine önem verdikleri kültürleri” açıklayan kavramlardır. Eril ve dişil terimlerinin kadınla erkek arasındaki biyolojik farklılıklara dayalı cinsiyet rollerini belirlemek için kullanılan erkek ve dişi terimlerinden farklı olduğunu gözden uzak tutmamak gerekir. Eril ve dişil terimleri ile önceden belirlenmiş ve kültürün ve ait olduğu toplumun tümünü kapsayan roller ifade edilmektedir. Kadın ve erkek arasındaki rol paylaşımı, toplumun en küçük birimi olan ailede başlar. Toplumun erillik-dişillik boyutundaki yerini de bu rol dağılımı belirler. İlk çocukluk çağlarında cinsiyete dayalı değerler ve davranış örüntüleri öğrenilir. Cinsiyete dayalı rollerin belirgin olarak birbirinden ayrıldığı kültürlere eril, cinsiyete dayalı rollerin birbiriyle kesiştiği kültürlere ise dişil kültür denir.

"Belirsizlikten sakınma derecesi bireylerin tanımadıkları durumlarda kendilerini tehdit altında hissetme düzeyini ifade eder."

D şıkkında verilen cümlede yer alan "güvende" terimi yanlıştır. Dolayısıyla doğru cevap D şıkkıdır.

Toplumsal yaşam: Bütün insanlar topluluklar halinde yaşarlar ancak diğer canlılardan daha karmaşık ve kurumsallaşmış bir toplumsal yaşam sürerler. Toplumsal yaşamın kuralları, kurumları ve davranışları belirleyen normlar kültürden kültüre değişir.

Kişisel mekân, bireyin kendinden başka hiç kimsenin girmesine izin vermediği mekândır. Annesi, babası, kardeşleri, eşi ve çocuklarının bile bu mekâna girmesi bireyi rahatsız eder. Bazı kültürlerde bu mekân bireyin bedeni çevresindeki birkaç santimetrelik sınırla belirlenir, bazı kültürlerde ise 50-60 santimetreyi bulabilir.