KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİM

Ailelerarası ilişkiler yanında aile içi ilişkileri de bu farklılıklara katarsak, aynı kurumların farklı toplumlarda nasıl yaşadıklarını daha iyi anlarız. Demek ki toplumlar aynı yapı taşlarına sahip
olsalar da bu taşlar arasındaki düzen ve işleyiş biçimi açısından farklıdırlar. Biz bu düzen ve işleyiş biçimine kültür diyoruz. Her toplum kendi kültürünü yaratır, kültür de onun iç işleyişini belirler.

Bu kurallar bütünü norm olarak adlandırılır. Norm, bir kültürün tercih ettiği düşünce ya da davranış kurallarına göre belirlenen davranış modelleridir.

Toplumlar kültürel açıdan homojen değildir. Toplumu oluşturan bireyler kültürü kendi kişisel, psikolojik ve bilişsel durumları çerçevesinde içselleştirirler. Bireylerin içselleştirdikleri kültür onların davranışlarına yansır ve başkaları tarafından gözlenebilir hâle gelir. Aynı toplumda ve hatta aynı ailede yetişenler bile kültürü farklı şekilde özümsemeleri, içselleştirmeleri nedeniyle benzer durumlarda birbirlerinden farklı davranış gösterebilirler.

Âdet, genel kabul görmüş iş yapma biçimleri ve davranış örüntülerine verilen addır. Toplumda, bazı işler ya da toplumsal ilişkiler, üzerinde uzlaşma sağlanmış biçimde ve belirlenmiş davranış kalıpları ile gerçekleştirilir ve bu kalıplaşmış yapıya âdet denir.

Normlar toplumdaki yaygınlıklarına, içerdikleri yaşam alanlarına, ömürlerine ve yaptırım güçlerine göre farklı adlar alırlar. En kısa süre etkili olan ve en az yaptırım gücü bulunandan başlayarak en güçlü yaptırımla toplumun bütününü kapsayan normlara doğru alışkanlık, moda, âdet, görenek, gelenek, örf ve yasa şeklinde sıralanabilir.

Kalıp düşüncelere sosyal bilimlerde stereotip denir. Stereotipler insanlar, kültürler
ve toplumlar hakkındaki basmakalıp fikirlerdir.

Kalıp düşünceler ve ön yargılar gündelik yaşamda edindiğimiz izlenimleri, deneyimleri
ve karmaşık enformasyonu düzenleyerek kategorileştirir ve birey için bir yönelim sistemi oluşturur. Böylece birey için “gerçekliğin işlenmesi” ve içinde bulunulan durumun anlaşılması kolaylaşır. İlk kez karşılaşılan yabancı birey, grup ve durumlar kalıp düşünceler yardımıyla sınıflandırılır, zihinde bilinenlerle karşılaştırılır ve belirli bir yere yerleştirilir. Böylece yaşamın karmaşıklığı azaltılmış ve karşılaşılan durumlar anlaşılır hale gelmiş olur. Kalıp düşünce ve ön yargıların bu işlevine bilişsel işlev denir.

Etnomerkezciliğin iki temel dayanağı vardır. “Birincisi her bireyin kendi kültürünü “doğal” kabul etmesi, ikincisi ise etnomerkezciliğin, diğer halklar, uluslar ve kültürlerden üstünlük bilinci ile bağlantılı olmasıdır”.

Genellikle öteki ile arasında mesafe koymak şeklinde ifade edilen bu tutumlar üç şekilde gerçekleşir. Birincisinde birey, kendi kültürel ölçütlerine göre, yabancı ile arasına, onunla ilgilenmediğini, ona önem vermediğini gösteren bir mesafe bırakır. Bu mesafeye ilgisizlik mesafesi diyoruz. İkincisinde yabancıyla etkileşimde bulunmamak için aralarına daha büyük bir iletişim mesafesi koyar. Bu mesafe sakınma mesafesi olarak adlandırılır. Son olarak, yabancıyla aralarına, düşmanlık duygularını gösterecek derecede mesafe koyar. Bu mesafeye ise aşağılama mesafesi denir.

Gündelik yaşamın kültürlerarası yönü, çağdaş yaşamın getirdiği olanaklara koşut olarak genişlemektedir. Bundan birkaç yüzyıl önce ancak meraklı gezginlerin geldiği ülkemiz bugün yılda yirmi beş milyondan fazla turisti ağırlıyor. Turizm sektöründe çalışanların yaşamında kültürlerarasılık diğer sektörlerle kıyaslanamayacak kadar önemlidir.

Bireylerin kurumsal bağlantılarını ve birbirleriyle ilişkilerini, kendi aralarında uzlaşmayla belirledikleri kurallar çerçevesinde yürüttükleri bir birlik toplum olarak adlandırılır.

Toplumlar açısından kurumlar çok önemli önem taşır. Söz gelimi aile kurumu toplumu oluşturan en temel kurumdur ve toplum, belirlediği kurallar ve aldığı önlemlerle aile kurumunu korumaya çalışır. Eğitimin kurumlaşması, toplumun devamı, kültürün yeni nesillere aktarımı ve istenilen yönde değişmesi için elzemdir. Hukuk kurumu toplumu oluşturan birey ve kurumların uyum içinde bir arada yaşamasını ve olabilecek çatışmalarda taraflar arasında adaletin gerçekleşmesini sağlar. Her toplumda kurumların işleyiş ve biçimi farklıdır.

Toplumdaki tüm bireyler toplumsal değerlere eşit derecede bağlılık gösterir.

Toplumların iç işleyişleri arasındaki bu farklılaşmanın çeşitli nedenleri vardır. Aynı kurumlara sahip olsalar da bulundukları coğrafi koşullar, geçirdikleri tarihi evreler ve yönetim biçimleri toplumların iç işleyişlerini belirleyen ilke ve kuralları ortaya çıkarır. Bulunduğu coğrafi konum nedeniyle tarım ya da hayvancılıkla geçinen toplumun eğitim kurumu, stratejik konumu nedeniyle yurdunu sürekli olarak korumak zorunda olan bir toplumun eğitim kurumundan farklı şekilde işler. Her iki toplumun ekonomi kurumu birbirinden farklı ilişkileri geliştirir. Üretim araçlarından tüketim alışkanlıklarına kadar, çalışma ve dinlenme zamanlarının planlanmasından sanat yapıtlarına kadar her şey birbirinden farklı olur.

Yükselen değer, toplum tarafından güncel koşullarda tercih edilen düşünce, durum ya da davranışlara verilen addır.

Alışkanlık en zayıf normdur. İnsanlar alıştıkları şekilde davranmaya eğilimlidir. Alışılmış davranışları göstermek toplumsal yaşamda rahat etmenin yollarından biri olduğu için, herhangi bir zarara yol açmıyorsa yaygınlığı artar ve toplum tarafından kabul görerek daha güçlü normlara evrilebilir. Alışkanlık haline gelen davranışı göstermeyenler için herhangi bir toplumsal yaptırım uygulanmaz.

Moda, toplum içinde hızla yayılan ve alışkanlıktan sonra gelen ve ona göre daha uzun ömürlü olan normdur. Genellikle toplumsal yaşamın somut/maddi yönlerinde görüldüğü için kolaylıkla değişir. Giyimde, konuşma biçiminde, sanatta, mimaride ve başka alanların herhangi birinde başlayan bir moda kısa zamanda diğer alanlara da geçerek mevcut modayı değiştirebilir. Modanın toplumsal yaptırımı, toplumsal tabakalara göre farklı olmakla birlikte, genel olarak çok zayıftır.

Görenek, alışkanlık, moda ve âdetleri içeren geniş kapsamlı bir normdur. Herhangi bir toplumsal süreç içinde sıraladığımız normlara uygun davranmayı sağlayan bu toplumsal norm, herhangi bir toplumun kültürünü içselleştirmiş bireylerin göstermesi gereken davranışlar ve iş yapma biçimleri olarak tanımlanabilir. Göreneklere uygun davranmamak toplum tarafından hoş karşılanmaz. Göreneğe uymayanlar görgüsüz olmakla suçlanır.

Gelenekler yaşamın belirli bir alanındaki bütün normları kapsayan normlardır. Geleneğe aykırı davranışlar kınamadan başlayıp toplumdan dışlanmaya kadar varan yaptırımlarla önlenmeye çalışılır.

Örf, gelenekten daha dar kapsamlı yaşam alanlarında uyulması zorunlu normları içerir. Örfe aykırı davrananlar toplumdan dışlanır, yakınları ile ilişkisini yitirir ve bazı durumlarda fiziki cezalandırmaya maruz kalırlar.

Topluluk, belirli amaç için bir araya gelen ve onu oluşturanlar arasındaki bağların çok güçlü olmadığı, uzlaşmayla belirlenen kurallara göre yönetilen, amaç ortadan kalkınca dağılan insan grubudur.Toplum ise bireylerin kurumsal bağlantılarını ve birbirleriyle ilişkilerini üzerinde uzlaşılmış belirli kurallar çerçevesinde yürüttükleri bir birliktir.

Değer, diğerlerine göre tercih edilen fikir, duygu, davranış ve duruma denir.

Norm, bir kültürün tercih ettiği düşünce ya da davranış kurallarına göre belirlenen davranış modelleridir.

Normlar toplumdaki yaygınlıklarına, içerdikleri yaşam alanlarına, ömürlerine ve yaptırım güçlerine göre farklı adlar alırlar. En kısa süre etkili olan ve en az yaptırım gücü bulunandan başlayarak en güçlü yaptırımla toplumun bütününü kapsayan normlara doğru alışkanlık, moda, âdet, görenek, gelenek, örf ve yasa şeklinde sıralanabilir.

Görenek, alışkanlık, moda ve âdetleri içeren geniş kapsamlı bir normdur. Herhangi bir toplumsal süreç içinde sıraladığımız normlara uygun davranmayı sağlayan bu toplumsal norm, herhangi bir toplumun kültürünü içselleştirmiş birey- lerin göstermesi gereken davranışlar ve iş yapma biçimleri olarak tanımlanabilir.

Göreneklere uygun davranmamak toplum tarafından hoş karşılanmaz. Göreneğe uymayanlar görgüsüz olmakla suçlanır.