KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİM

Kültürlerarası iletişim disiplininin amacı, farklı kültürlere mensup insanlar arasında gerçekleşen etkileşim sürecini bütün yönleriyle anlamak, açıklamak ve bu
tür iletişim süreçlerinin olası sonuçları hakkında öngörüler geliştirerek etkin iletişimin yollarını aramaktır.

1980-1990 yılları arasında Kültürlerarası İletişim disiplinine iletişim ve kültür bilimlerinin dışından da katılımlar oldu. Örneğin, Hollandalı işletme bilimci Geert Hofstede uluslararası bir şirketin farklı kültürlere mensup çalışanlarının değer yönelimlerini araştırarak, günümüzde de yaygın olarak yararlanılan “Kültürel Boyutlar Kuramı”nı geliştirdi.

Bununla birlikte, Ray L. Birdwhistell kültürle iletişimin birbirleriyle bağlantılı olduklarını ve kültür yapıyı ifade ederken iletişimin bir etkileşim süreci olduğunu
belirterek Hall’e karşı çıkar. Bu görüş, Hall’ün “insan yapımı ve ihtiyaçları karşılamak amacıyla yaratılan şeyler” olarak gösterdiği kültürün, insan topluluklarını
oluşturan temel yapı olduğunu kabul etmektedir. Buna göre, belirli bir kültürel yapı içerisinde insanlar arasında gerçekleşen etkileşim süreçleri elbette bu yapıdan etkilenmektedir. Çünkü etkileşim ya da iletişim süreci bu yapı içinde meydana gelmekte ve yapısal özellikler sürecin şekli, süresi ve biçeminin belirlenmesinde önemli rol oynamaktadır.

Kültür kavramını ortak sembolik sistem anlayışı ile tanımlamaya çalışanlar kültürel ve normatif sistemleri birbirinden ayırmak gerektiğini savunurlar. Onlara göre,
normatif, yani kural koyucu sistem özellikle karar verme ve etkileşim modellerinin incelenmesi için uygundur. Kültür ise sistem merkezlidir ve kararlara temel oluşturan sistemi ifade eder. Başka ifadeyle kültür bir tiyatro oyununda sahne ve dekor ile oyuncuların rollerini kapsarken normatif sistem sadece oyuncuların replikleri ve yönetmenin komutlarından ibarettir. Tiyatroda sahneyi, dekoru ve tümüyle senaryoyu oluşturan her şey sembolik olduğu gibi kültür de sembollerden oluşan bir bütündür.

Bütün kültürler içinde altkültürlerin varlığı, iletişim süreçlerinin çoğunda “kültürlerarasılık” dediğimiz durumu ortaya çıkarır. Aynı altkültürün üyeleri arasında gerçekleşen ve kültür farklılığının söz konusu olmadığı durumlar dışında kalan bütün iletişim süreçlerinde kültürlerarasılık durumu vardır. Bu nedenle kültürlerarasılık kavramının tanımlanması gerekir. Kültürlerarasılık, etkileşimde katılan tarafların farklı kültürlere mensup olmaları halinde ortaya çıkan durumdur.

İletişim davranışlarının ikinci işlevi, istemli de olsa istem dışı da olsa sosyal
ilişkileri etkilemektir.
İnsanlar arasında var olan ilişkileri sürdürmek, geliştirmek ya da kesmek yanında yeni ilişkiler kurmak bu işlevlerden bir tanesidir. Yeni ilişki kurmaya ya da
var olanı sürdürmeye yönelik iletişim davranışlarında çoğu zaman ileti içeriğinin
bir önemi yoktur.

İletişim sürecinde her ileti bir sonuç doğurur. Başka deyişle algılanan her iletiye bir tepki verilir. Tepkiler bazı durumlarda çok açık ve duyu organlarıyla algılanabilen nitelikte olabileceği gibi, bazı durumlarda kapalı olabilir. Kapalı ya da örtük tepkiyi algılamak için tepki veren bireyin kültür kodlarını bilmek ve etkileşim sırasındaki davranışlarını gözlemek gerekir.

İletişim süreci belirli bir bağlamda gerçekleşir. Bağlam, iletişim süreci gerçekleşirken içinde bulunulan fiziki ortamı, zamanı ve sosyal ilişkiler ağını ifade eder.
Yani iletişim süreci kendi başına, bir boşlukta gerçekleşmez. Bu nedenle herhangi bir iletişim sürecini incelerken mutlaka hangi bağlamda gerçekleştiğini anlamak gerekir. Çünkü bağlam etkileşim içindeki insanların iletişim davranışlarının biçim ve biçemini belirler.

İletişim sürecini incelerken sürece katılan tarafların, yani gönderen ile alıcının, iletileri oluşturur ya da anlamlandırırken kodlama ve kodaçımı dediğimiz işlemleri gerçekleştirmek durumunda olduklarını belirtmiştik. Gönderen, gönderdiği iletinin alıcı tarafından nasıl anlamlandırdığını bilmek ister. Bu nedenle alıcının göstereceği geri besleme denilen tepkiyi bekler.

İleti sözel ya da sözsüz olabilir. Herhangi bir davranış, yüz ifadesi, tavır ileti işlevi görür. Her iletinin bir içeriği, karşıdaki ile olan ilişkiyi yansıtan bir yönü ve iletiyi gönderenin kimliğini gösteren bir niteliği vardır. Karşıdakinin kim olduğuna bağlı olarak iletinin içeriği, hitap tarzı ve gönderenin tavrı değişir.

İleti, algılandıktan sonra, alıcının kültürel kodlarına göre açılır, bağlama göre değerlendirilir ve değerlendirme sonucuna göre anlamlandırılır.

Sekiz numaralı kutucukta da bu anlamlandırmanın zihinsel ve davranışsal etkileri belirtilmiştir. İletiden çıkarılan anlamın alıcıya etkisi sonucunda, alıcı bir
tepki gösterir. İşte bu andan itibaren gönderen konumuna geçmiştir.

Kültürlerarası İletişim bilimi farklı kültürlere mensup insanlar arasında gerçekleşen etkileşim sürecini tüm yönleriyle anlamak, açıklamak ve bu tür iletişim süreçlerinin olası sonuçları hakkında öngörüler geliştirerek etkin iletişim yollarını araştırır.

Amerikalı antropolog Ruth Benedict Amarika Birleşik Devletleri Savaş Enformasyon Dairesi için yaptığı araştırmalar yoluyla Japonların iletişim davranışlarının onların kültürü ile olan bağlantısını anlamaya çalışmıştır.

Kültür

Gezginler, gittikleri ülke ve bölgeleri, karşılaştıkları topluluk ve insanları, kendi kültürü çerçevesinde değerlendirmiş ve anlamaya çalışmıştır. Aralarındaki

bölgesel ve kültürel fark arttıkça, karşılaştıkları toplulukların davranışlarıyla ilgili olarak düştükleri anlama hataları da artmış, böylece, bazen tamamen yanlış

anlamalara dayalı değerlendirmeler yapmışlardır. Kültürel farklılıkların, iletişim davranışlarında somutlaşarak yanlış anlamalara yol açtığı ancak II. Dünya Savaşı

yıllarında iletişim ve kültür alanında çalışan bilim insanlarının dikkatini çekebilmiştir. Ruth Benedict adlı Amerikalı antropolog, Amerika Birleşik Devletleri

Savaş Enformasyon Dairesi için gerçekleştirdiği araştırmalar yoluyla Japonların iletişim davranışlarının onların kültürü ile olan bağlantısını anlamaya çalışmıştır. Bu nedenle Benedict kültürlerarası iletişim alanında ilk bilimsel çalışma yapan bilim insanı olarak kabul edilmelidir.

Kültürlerarası iletişim kavramını ilk ortaya atan ve bu kavramı tanımlayarak bilim dünyasına kazandıran Edward T. Hall’dür. Hall 1959 yılında yayınladığı “The Silent Language” adlı kitabında kültürü antropolojik tanımıyla ele almış ve “enformasyon sistemleri kuramı” olarak adlandırılan kuramıyla kültürlerin farklılaşmasını açıklamaya çalışmıştır.

Edward T. Hall, kültürle iletişimi birbirinden ayırmaz. Ona göre, kültür insan toplulukları tarafından, insanın temel gereksinmelerini karşılamak üzere üretilen, yaratılan her türlü insan yapısı ürünler bütünüdür.

Kökeni Latince olan kültür sözcüğünün ilk anlamı “ekin”dir. Bu nedenle doğal

ortamı dışında üretilen mantara “kültür mantarı”, deniz içindeki ağdan oluşan

havuzlarda ya da tatlı su havuzlarında yetiştirilen balıklara “kültür balığı” deriz.

Başka deyişle kültür yapay bir şeydir, insan tarafından yaratılanların tümüne verilen

addır.

İletişimin açıklanmasında ikinci yaklaşım Anlam Yaratma Yaklaşımıdır. Bu

yaklaşıma göre, iletişim bir anlamın karşı tarafın zihnine aktarılması durumudur.

Dolayısıyla anlık bir şeydir. Okuduğumuz bir metin, dinlediğimiz bir konuşma,

izlediğimiz bir film, gördüğümüz bir fotoğraf zihnimizde bir anlam ya da çeşitli

anlamlar yaratır.