KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİM - Deneme Sınavı - 9

Dar kapsamlı sözlü iletişim biçemi daha çok dar bağlamlı ve belirsizlikten sakınma derecesinin göreceli olarak düşük olduğu kültürlerde yaygın olarak kullanılır. Dar kapsamlı biçem, gönderenin amacı, arzusu ve ihtiyacının tam ve açık bir şekilde, doğrudan alıcıya iletebilecek şekilde formüle edilmesine olanak verir. Bu biçemde, amacı aşan, isteklerin dışında kalan enformasyon verilmez. İkinci derecedeki konulara değinilmez, atıfta bulunulmaz. Doğrudan amaçlanan anlamın yaratılması için gerekli olan enformasyon verilir. Sorulmayan soruların yanıtları verilmeye çalışılmaz. Konuyla ilgili de olsa talep edilmeyen enformasyon aktarılmaz. Ne az, ne de çok bilgi verilir.

Sözlü ve sözsüz iletişim davranışları bütün insanların ortak davranışlarındandır. Baz kültürler bu davranışlardan bir kısmını diğerlerinden daha çok ya da daha az kullanabilir. Ancak her iletişim davranışı farklı bireyler tarafından farklı tarzda, stilde kullanılır. Buna iletişim biçemi denir.Kişiler arası iletişimde sıklıkla kullanılan iletişim tarzı iletişim biçemidir.

Açıklayan, yönetici, ilişkilendirici ve analitik kişilik özellikleri bazı kuramcılar tarafından ortaya konulan iletişim biçemini etkileyen kişilik özellikleridir. Sorgulayan kişilik özelliği bu kuram içerisinde yer almamaktadır.

Bernstein sınırlandırılmış ve genişletilmiş olmak üzere iki kültür-dil kodundan bahsetmektedir. Bernstein, bireylerin konuşma biçemlerinin, yaşadıkları toplumsal bağlam tarafından belirlendiğini ileri sürmektedir. Toplumsal bağlam, iki kişi arasında sözel iletişimin gerçekleşti¤i bireylerarası ortamı değil, kültürel çevre ve toplumu içeren daha geniş bir toplumsal yapıyı ifade etmektedir. Bernstein’a göre, konuşmada “sınırlandırılmış” ve “genişletilmiş” olmak üzere iki tür kod kullanılır.

Anlamlandırmanın birinci düzeni olup, bir göstergenin ilk anlamını dile getiren anlam olarak tanımlanır.

Gudykunst, iletilerin kapsamlarına göre farklılaşan sözlü iletişim biçemlerini üçe ayırmaktadır. Bunlar geniş kapsamlı biçem, dar kapsamlı biçem ve öz biçem olarak adlandırılır

Sözlü etkileşim davranışlarında nicelik, nitelik ve biçem değerlendirme kıstasıdır.

İletişimde amaca yönelik bireyler araçsal sözlü iletişim kullanmaktadır.

Kanal iletinin bileşenleri arasında yer almamaktadır.

Çağrılı sözlü kullanıla bir açığa vuran sözlü iletişim kime iletildiğini belirtmiş olur.

Türkçe, Japonca ve Korece iletilerin çoğu çağrılı biçemdedir. Çünkü her konuşmada ya da yazıda hitap edilen kişinin kim olduğunu belirten semboller kullanılmaktadır.

Yardımsever olmayı, sıcak karşılanmayı ve dikkat çekmeyi seven, en çok niçin sorusunu soran, reddedilmekten, kendilerine kişilikleri göz önüne alınmadan, kayıtsız ve duygusuz davranılmasından hoşlanmayan kişilik özelliği, ilişkilendirici kişilik özelliğidir. Bu kişilik özelliğine sahip olan kişiler, baskı ve gerilim durumlarında sessiz kalır, geri çekilirler. Onlara karşı destekleyici ve ilgili davranılmasından hoşlanırlar. Ne kadar çok arkadaşları ve yakın ilişkileri varsa o kadar mutlu olurlar. Kendilerini rahat ve başkalarına ilgisini üzerlerinde hissettiklerinde daha başarılı olurlar. Amaç ve yöntemi belirlenmiş yapılarda çalışırlarsa başarıları artar. İlişkilerini ve arkadaşlıklarını korumak onlar için büyük anlam taşımaktadır.

Analitik kişilik özelliğine sahip bireyler çok miktarda veriye ihtiyaç duyar, çok soru sorar ve yöntemli, sistematik çalışmadan hoşlanırlar. En çok “nasıl?” sorusunu sorarlar. Hata yapmaktan, hazırlıksız görünmekten hoşlanmazlar, baskı ve gerginlik durumlarıyla baş etmek için, durumu anlamaya yarayacak daha çok veri toplamaya çalışırlar.

Sapir-Whorf hipotezi, izafiyet hipotezi olarak da bilinmektedir. Hipoteze göre, bilimsel araştırmalar kullanılan dilden etkilenmektedir. Dil, insanların algısal dünyalarını etkilerken, düşünceleri de etkiler. Hipoteze göre, dil aynı zamanda fikirleri şekillendiren bir araçtır.

Sapir-Whorf Hipotezi, diğer adıyla Dilsel Görecelik (izafiyet) Hipotezi’nde, dilin sadece fikirleri ifade etme aracı değil, aynı zamanda fikirle- ri şekillendiren bir araç olduğu ileri sürülmüştür (Whorf, 1956). Whorf, öncelikle konuşulan dillerin düşünceyi etkilediğini ileri sürer ve dil ile düşünce ilişkisini, söz konusu dillerin konuşulduğu kültürlerin dünya görüşleri arasındaki farklılığa bağ- lar. Hipotezde bir bireyin konuştuğu dilin onun düşünme yolunu, dilin yapısının da çevrenin nasıl algılanacağını etkilediği ileri sürülür. Farklı bilimsel disiplinler farklı diller geliştirdikleri için, bilimsel araştırmalar da bundan etkilenir. Whorf ’a göre, her dil, onu kullanan insanların algısal dünyalarını şekillendirmelerinde önemli rol oynar. “Biz doğayı ana dilimizin belirlediği çizgide analiz ederiz. Feno- men dünyasından çıkardığımız kategori ve tipleri orada bulamayız. Aksine, dünya büyük oranda zihnimizdeki dil sistemi tarafından organize edilen ve değişen bir izlenimler akını içinde tanıtılır”

İletişim sırasında sınırlandırılmış kod kullanan bir kişi, paylaştığı konu, çıkar ve beklentiler ile ilgili konuşmayı tercih etmemektedir. Bu kişiler, amaçlarını sözlü olarak ifade etmek ve dışa vurmak gereğini daha az duymaktadırlar.

Karlfried Knapp’a göre, sözcükler kültüre özgü bağlamsal anlamlar taşıdığında, bu konuda deneyimi olmayan mesajı anlaması zorlaşır. Bütün insanlar için ortak olan deneyimler, farklı kültürlerde farklı sözel yapıda ifade edildiğinde, yanlış anlamaların ortaya çıkması kaçınılmaz olur. Çocuklar sosyalizasyon süreci boyunca;
- Belirli bağlamlardaki etkileşimde uygun davranışlarda bulunmak için uyacakları kural ve normları,
- Etkileşimdeki amaçlarına ulaşmak ve ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik uygun etkinliği seçmeyi,
- Niyet ve arzularını ifade edebilmek için gerekli sözlü iletişim biçemlerini öğrenirler.

Bağlamsal sözlü iletişim biçeminde, “etkileşenin “toplumsal rol” kimliğini ortaya koyan dilsel öğelerden yararlanma eğilimi dikkati çeker. Kişisel sözlü iletişim biçeminde anlamlar, birey olmanın vurgulanması amacıyla aktarılırken, bağlamsal sözlü iletişim biçeminde anlamlar, toplumsal rol ilişkilerinin vurgulanması amacıyla iletilir”

Araçsal sözlü iletişim biçeminde, iletişim sürecinin merkezinde mesajları gönderen bireyin kendisi bulunur. İletiler onun en kısa yoldan amacına ulaşması için oluşturulur, gönderilir ve yalnız gerekli enformasyonu içerir. Alıcı, gönderilen mesajlar ve enformasyon akışı üzerinde hiçbir etkiye sahip değildir (Kartarı, 2006: 155-156). Bu mesajlarda gerçekler, gönderenin kültürel kodları aracılığıyla, açık olarak ortaya konur ve alıcıya sadece aktarılmak istenen anlamla ilgili enformas- yon gönderilir.

Bazı kültürler iletişim sürecinde alıcıyı odak noktasına yerleştirir. Aktarılacak anlamın kodlanması, iletinin şekillenmesi, kullanılacak kanalın belirlenmesi, sözel ifade ve sözsüz anlatım biçemlerinin saptanması gibi iletişim sürecinin bütün bileşenleri alıcının niteliklerine göre düzenlenir. Bu sözlü iletişim biçemine duygusal sözlü iletişim biçimi denilmektedir.

Bireyci, dar bağlamlı ve belirsizlikten sakınma derecesi düşük kültürlerin üyeleri genellikle açığa vurma bileşenini öne çıkarırken, ortaklaşa davranışçı, geniş bağlamlı ve belirsizlikten sakınma derecesi yüksek kültürlerin mensupları çağrı bileşenini öne çıkarırlar. Bir iletiyi kimin gönderdiği kolayca anlaşılıyorsa açığa vuran sözlü iletişim biçemi, kime iletildiği kolayca anlaşılıyorsa çağrılı sözlü iletişim biçemi kullanılmış demektir.