KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİM - Deneme Sınavı - 15

Sözsüz iletişimin işlevleri • anlam aktarmak, • bireylerin duygu ve gerçek tutumlarıyla ilgili iletileri göndermek, • sözlü iletileri tekrarlama da dâhil, işleyip anlamı güçlendirmek, • sözlü iletileri tamamlamak ve genişletmek, • iletişim sürecinde zamanı yönetmek, • taraflar arasındaki söz sırasını belirlemek olarak sıralanabilir. Her sözsüz iletişim davranışı yukarıda sıralanan işlevlerden bir ya da birkaçını birlikte yerine getirir yani birden çok işleve sahip olabilir.

Dile bağlı olarak sözlü iletişim davranışları çoğunlukla örgün eğitim yoluyla aktarılır ve grup üyeleri tarafından öğrenilir. Sözsüz iletişim davranışları ise tamamen görerek, izleyerek ve taklit ederek, enformel yollardan öğrenilir. Bütün insanlar, konuşmadan önce aile içinde sözsüz iletişim davranışlarını öğrenirler. Daha sonra, ilk çocukluk çağlarında, yakın çevreden öğrendikleri sözsüz sembolleri içselleştirir ve gündelik yaşamlarında kullanırlar.

Zaman, sözsüz iletişimin en önemli bileşenlerinden biridir ve insanın kontrolü dışında kendi mecrasında akar. Her kültür grubu, zamanı kendi yaklaşımıyla yorumlar ve onu kendine özgü biçimde algılar. Bazı kültürlerde zaman kendi akışı içinde doğal bir yaşam bileşeni olarak kabul edildiği hâlde bazı kültürlerde zaman yaşamın merkezine yerleştirilmiş ve gündelik yaşam tamamen zaman çevresinde düzenlenmiştir.

Paradil “konuşmanın sessel (ama sözsüz) boyutu; bir şeyin söylenme tarzı; sözsüz ama sessel davranış; sesin söylenen söz dışındaki özellikleri” olarak tanımlanır. İletişim sürecinde sözlü mesajlar sadece sözlük anlamıyla algılanmaz. Mesajın anlamını belirleyen etkenler arasında, onun hangi ses tonuyla nasıl söylendiği de büyük önem taşır. Paradil; sesin yüksekliği, temposu, tonu, tınısı ve söyleniş biçemini içeren ses niteliklerini; gülme, ağlama ve benzeri duyguların sessel ifadesini sağlayan ses niteleyicilerini ve sözlü iletişim sırasında konuşmacının kullandığı “eee”, “ııı” gibi seslerle, yukarıda değinilen “susma”ları içeren ses bölücülerini kapsar.

Güç aralığının büyük olduğu kültürlerde, hiyerarşik sıra ile paradil arasında anlamlı bir ilişki vardır. Bu durum Türk kültüründe de gözlenir. Türk kültüründe, sözlü mesajın tonu, kaynağın toplumsal statüsü ve gücüyle ilişkilidir. Etkileşenler arasında en yüksek statüye sahip olan en yüksek sesle konuşur. Ailede babadan, okulda öğretmenden, iş yerinde ise amirden daha alçak ve yumuşak sesle konuşulur. Bu nedenle gruplar içinde, her zaman en yüksek sesle konuşan dinlenir. Bunun sonucunda da sözlerinin dinlenmesini isteyen daha yüksek sesle konuşmak zorunda kalır.

Güç aralığının az olduğu kültürlerde genel eğilim yüksek sesle konuşmamaktır. Ancak bu kültürlerde, eğitim düzeyi arttıkça ve toplumsal statü yükseldikçe daha alçak sesle konuşma eğilimi artar. Bu kültürlerde, alçak sesle konuşanlar dinlenir. Onun söylediklerini işitmek için, diğerleri susmak zorunda kalırlar. Bunun sonucunda da Kuzey Avrupalıların bir arada bulundukları yerlerde yalnız bir kişinin sesi duyulduğu hâlde, Akdenizlilerin grup hâlinde bulundukları yerlerde herkes birden yüksek sesle konuşuyormuş gibi gürültü olur.

Eril nitelik taşıyan kültürlerde, erkeklerin ağlaması veya üzüntülerini belli etmesi hoş karşılanmaz ve erkek çocuklar küçük yaştan başlayarak bu konuda eğitilir.

Dişil kültürlerde genellikle duyguların dışa vurulması önemli insan niteliklerinden biri sayılır ve erkeklerin de ağlaması, belirli sınırlar içinde hoş karşılanır. Dişil kültürlerin üyeleri duygularını göstermeyenlere “soğuk” der.

Batı kültürlerinde, özellikle toplumun üst katmanlarında, bireylerin duygularını açığa vurması hoş karşılanmaz. Türk kültüründe İngilizler için “soğuk” önyargısının oluşmasında bu kültürel niteliğin büyük rolü vardır. Bir tarafta, duygularını kolayca ve açık olarak ortaya koymakta herhangi bir sakınca görmeyen Türkler, diğer tarafta ise duygularını saklamayı ve dışa vurmamayı erdem sayan İngilizler varsa, etkileşimde yanlış anlamaların ortaya çıkması doğal sayılmalıdır. Görüldüğü gibi kültürün niteliği sözsüz iletişim davranışlarını doğrudan etkilemekte ve bireyin sözsüz iletişim davranışlarına bakarak kültürünün niteliği hakkında çıkarımda bulunmak mümkündür.

Maddi kültür ürünleri kültürün maddi olmayan, soyut ürünlerinden ayrı düşünülemez. Bunlar, birbirinin hem nedeni hem de sonucudur. Giyimden yiyeceklere, barınaklardan üretim araçlarına kadar her şey kültürün ürünüdür ve kültürden kültüre farklılık gösterir.

Hofstede’nin Kültürel Boyutları

Hofstede, kendinden önce yapılan araştırmalarda saptanmış olan, toplumların
ortak temel sorun alanlarını farklı terimlerle kültürel boyut olarak ifade eder:

• birey otorite ilişkisi: Güç aralığı,
• birey ile grup arasındaki ilişkiler: Bireycilik- ortaklaşa davranışçılık,
• erkek ya da kız olarak dünyaya gelmenin toplumsal etkileri: Erillik-dişillik,
• bilinmeyen karşısında tutum: Belirsizlikten sakınma.

Güç aralığının büyük olduğu kültürlerde, iletişim sürecine katılan tarafların kim oldukları ve toplumdaki yerleri büyük önem taşır. İletişim sürecinin başından sonuna kadar güç aralığı etkisini gösterir. Anadolu kültürlerinde “sen benim kim olduğumu biliyor musun?” sorusunun sık sorulmasının nedenlerinden biri de budur. Bu ifade “benim kim olduğumu bilsen böyle davranmazsın” cümlesinin soru halidir. Bir kültürde her makam ya da statü için ayrı iletişim davranışları varsa o kültürde güç aralığı büyük demektir.

Yabancıların bir ülkeyi, o ülkenin kültürünü tanımak için ziyaret etmeleri kültür turizmi olarak adlandırılmaktadır.

Otel ve lokantaların hedef kitlenin kültürüne yönelik sembol, renk ve tatlar ile düzenlenmesi kültürlerarası iletişimin turizm alanıyla ilişkisine örnektir.

Kültürlerarası iletişimde her insan kendi kültürünü yansıtma durumundadır. Bu durum kişilerin "temsilcilik" rolünü ortaya koymaktadır.

Bazı hastalıklar bakışların ortaya çıkardığı “nazar” ya da “göz değmesi”nin sonucu sayılır; mavi gözlülerin nazarının güçlü olduğuna inanılır.

Kültür endüstrisi kavramı ilk kez 1947 yılında Theodor W. Adorno ile Max Horkheimer tarafından “Aydınlanmanın Diyalektiği” adlı makalede kullanılmıştır.

Edebiyat alanında kültürlerarasılığı önemli kılan alanlardan biri çeviridir. Dil ve iletişim konusunda her dil kendini oluşturan kültürün gerek- sinmelerini karşılamak üzere yaratılmış ve geliştirmiştir.

Büyük şirketlerde birden fazla milletten çalışanların istihdam edilmesi çokkültürlülük ile ilişkilidir.

Azınlık hakları, İskandinav ülkeleri başta olmak üzere pek çok ülkede çalışmaları yapılan hukuk alanında kültürlerarasılık durumuyla ilgilidir.