KÜLTÜREL MİRAS YÖNETİMİ

Somut kültürel miras varlıkları; tarihî, arkeolojik, kent ve doğal sitler, anıt, ören yeri, höyük, külliye, cami, kilise vb. unsurlardan oluşmaktadır. Somut kültürel miras varlıkları “taşınamaz” ve “taşı- nabilir” varlıkları içermektedir. Taşınamaz kültürel miras varlıkları, binalar, nehirler, arkeolojik sitler ve doğal güzellikler vb. gibi unsurları içermektedir. Taşınabilir kültürel miras varlıkları ise insanlar insan eli ile yapılmış ve kültürel değeri olan her türlü nesneyi kapsamaktadır. Somut olmayan kültürel miras varlıkları ise; somut kültürel mirastan farklı olarak fiziksel olmayan öğeleri içermektedir. Bu doğrultuda toplulukların kültürel miraslarının bir parçası olarak tanımladıkları uygulamalar, merasimler, gelenekler, efsaneler, yaşam tarzları ve festivaller, destanlar, ağıtlar, hikâyeler, aile kutlamaları, ninniler, türküler, orta oyunu, doğum, sünnet, evlenme, kültürel pratikler, geleneksel meslekler ve bunlara ilişkin araç ve gereçleri somut olmayan kültürel miras kapsamında değerlendirmek mümkündür. Doğru cevap C'dir.

Bütün insanlığın ortak mirası olarak kabul edilen evrensel değerlere sahip kültürel ve doğal varlıkları dünyaya tanıtmak, toplumda söz konusu evrensel mirasa sahip çıkacak bilinci oluşturmak ve çeşitli sebeplerle bozulan, yok olan kültürel ve doğal değerlerin yaşatılması için gerekli işbirliğini sağlamak amacıyla UNESCO’nun 17 Ekim-21 Kasım 1972 tarihleri arasında Paris’te toplanan 17. Genel Konferansı kapsamında, “Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme” kabul edilmiştir. Dünya Miras Listesi; küresel anlamda de- ğer taşıyan kültürel varlıkların korunması, tanınması ve tespit edilmesini amaçlayan uluslararası bir anlaşmadan ortaya çıkmştır. Doğru cevap A'dır.

Türkiye’nin bu listede 16’sı kültürel, 2’si karma olmak üzere 18 miras alanı bulunmaktadır (www.unesco.org.tr). Bu alanlar listeye alınma tarihlerine göre; Kapadokya ve Göreme Millî Parkı, Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası, İstanbul’daki Tarihi Yerler, Hattuşaş: Hitit Başkenti, Nemrut Dağı, Pamukkale ve Hierapolis Millî Parkı, KsantosLetoon, Tarihi Safranbolu Şehri, Truva Antik Kenti, Selimiye Camii ve Külliyesi, Neolitik Dönem Çatalhöyük Kalıntıları, Cumalıkızık Köyü, Bergama Antik Kenti, Diyarbakır Surları ile Hevsel Bahçeleri, Efes Antik Kenti, Ani Arkeolojik Alanı, Aphrodisias ve Göbekliepe’dir. Doğru cevap D'dir.

2019 yılı itibariyle UNESCO’nun Dünya Mirası Geçici Listesi’nde 178 ülkenin 1732 miras alanı bulunmaktadır. Türkiye’nin Geçici Miras Listesi’nde 2019 yılında güncellenen şekliyle 73 kültürel, 2 karma ve 3 doğal olmak üzere toplam 78 mirası bulunmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Ülkemizde kültürel miras varlıklarının belirlenmesi, kültürel varlık envanterlerinin oluşturulması ve kültürel mirasın korunması konusunda birinci dereceden sorumlu resmi kurum Kültür ve Turizm Bakanlığıdır. Doğru cevap C'dir.

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulları tarafından kültürel mirasın korunması konusunda yerine getirilen çalışmalar şu şekildedir:

Doğru cevap A'dır.

1982 yılında kabul edilen Turizmi Teşvik Kanunu (2634) turizm sektörünü düzenleyecek yapı ve önermeleri içermektedir. Doğru cevap E'dir.

Kültürel miras alanında yapılan sanal gerçeklik uygulamaları içerik ve alt amaçlarına göre aşağıdaki gibi sınıflandırılmaktadır (Sürücü, 2017: 36-37):

Doğru cevap E'dir.

Politik ayrımlara vurgu, dışlanma ve ayrışma yaşanması, paydaşlar arası güç ilişkilerinde eşitsizlik ve farklı yararlar arasındaki dengenin sağlan(a)maması kültürel mirasın politik boyutu ile ilgili bir sorundur. Doğru cevap B'dir.

Günümüzde Türkiye’de kültürel kaynaklar ile ilgili doğrudan sorumlu olan kurum Kültür ve Turizm Bakanlığı’dır. Ancak 1971’de Kültür Bakanlığı kurulana kadar geçen sürede Türkiye’de arkeoloji, tarih, müzecilik ya da kültür ile ilgili tüm kamu çalışmaları Millî Eğitim Bakanlığı bünyesinde yürütülmüştür.

Bütün insanlığın ortak mirası olarak kabul edilen evrensel değerlere sahip kültürel ve doğal varlıkları dünyaya tanıtmak, toplumda söz konusu evrensel mirasa sahip çıkacak bilinci oluşturmak ve çeşitli sebeplerle bozulan, yok olan kültürel ve doğal değerlerin yaşatılması için gerekli işbirliğini sağlamak amacıyla UNESCO’nun 17 Ekim-21 Kasım 1972 tarihleri arasında Paris’te toplanan 17. Genel Konferansı kapsamında, “Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme” kabul edilmiştir. 14.04.1982 tarih ve 2658 sayılı Kanunla katılmamız uygun bulunan bu sözleşme, 23.05.1982 tarih ve 8/4788 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla onaylanarak, 14.02.1983 tarih ve 17959 
sarihli Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

Aphrodisias Antik Kenti, Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası, attuşaş: Hitit Başkenti ve Kapadokya ve Göreme Milli Parkı UNESCO kültürel miras listesinde olan varlıklardır ancak Sillyon Antik Kenti bu listede yoktur.

Günümüzde Türkiye’de kültür ve tabiat varlıklarının tespit edilmesi, korunması ve
bu alanların yönetimi ile ilgili tüm düzenlemeler 1983 yılında yürürlüğe giren 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında gerçekleştirilmektedir. 2004 yılında ise 5226 sayılı yeni Kanun ile kültürel miras yönetimi ve finansmanı konularında dünyadaki değişimlere paralel olarak bazı yeni düzenlemeler yapılmıştır.

Kültürel miras ile ilgili en son geçerli sınıflandırma Avrupa Komisyonu tarafından yapılmıştır. Bu sınıflandırmaya göre kültürel miras kaynakları somut ve somut olmayan kültürel miras kaynakları olarak iki boyutta incelenmektedir.

Somut kültürel miras varlıkları; tarihî, arkeolojik, kent ve doğal sitler, anıt, ören yeri, höyük, külliye, cami, kilise vb. unsurlardan oluşmaktadır. Somut kültürel miras varlıkları “taşınamaz” ve “taşınabilir” varlıkları içermektedir.

Somut olmayan kültürel miras varlıkları; somut kültürel mirastan farklı olarak fiziksel olmayan öğeleri içermektedir. Bu doğrultuda toplulukların kültürel miraslarının bir 
parçası olarak tanımladıkları uygulamalar, merasimler, gelenekler, efsaneler, yaşam tarzları ve festivaller, destanlar, ağıtlar, hikâyeler, aile kutlamaları, ninniler, türküler, orta oyunu, doğum, sünnet, evlenme, kültürel pratikler, geleneksel meslekler ve
bunlara ilişkin araç ve gereçleri somut olmayan kültürel miras kapsamında değerlendirmek mümkündür (Demiroğlu, 2006). “Yaşayan miras” olarak da
adlandırılan somut olmayan kültürel mirasın kapsamı dikkate alındığında toplumların, alt grupların ve bazen de bireylerin kültürel miraslarının bir parçası olarak oluştuğu dikkat çekmektedir.

UNESCO’nun 17 Ekim-21 Kasım 1972 tarihleri arasında Paris’te toplanan 17. Genel Konferansı kapsamında, “Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme” kabul edilmiştir. 14.04.1982 tarih ve 2658 sayılı Kanunla katılmamız uygun bulunan bu sözleşme, 23.05.1982 tarih ve 8/4788 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla onaylanarak, 14.02.1983 tarih ve 17959 sarihli Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

Aphrodisias Antik Kenti Aydın ilinin Karacasu ilçesinde yer almaktadır. Antik kentin
kendine özgü bir kültürü bulunmaktadır. Geç Helenistik dönemden Roma Bizans Dönemi’ne kadar süren dönemde özellikle mermerden inşa edilmiş yapılar, kabartma ve yazıtlar çok iyi ölçüde korunmuştur.

Efes Antik Kenti İzmir’in Selçuk ilçesinde bulunmaktadır. Dünyanın Yedi Harikası’ndan biri olan Artemis Tapınağı’na ve Selçuk Meryem Ana Evi’ne ev sahipliği yapmaktadır.