KÜLTÜREL MİRAS YÖNETİMİ

Türkiye’de arkeolojik alanlara yönelik erken tedbirler 1869 yılına kadar uzanır; 1874’te yürürlüğe konulan Asar-ı Atika Nizamnamesi genel anlamda eski eserlere ilişkin devletin koruma ve yönetim tasarruflarını ortaya koyduğu ilk kanun mahiyetindedir.

İngiltere’de, arkeolojik alanların korunması ile ilgili ilk kapsamlı yasal koruma 1882 yılında yürürlüğe giren Eski Anıtları Koruma Yasası (Ancient Monuments Protection Act)
ile başlamıştır.

Ulusal bir tüzük olan Burra Tüzüğü ICOMOS Avustralya Komitesi tarafından 1979’da kabul edilmiştir.

Arkeolojik mirasın korunmasında görev alan kamu otoritelerinin ve kanun koyucuların sorumluluklarını; tescilleme, kazı, belgeleme, araştırma, koruma ve sunum süreçlerine ilişkin ilkeleri; miras alanlarının erişim ve sunumunu; uzman personelin sahip olması gereken vasıfları içermektedir.

ICAHM Tüzüğü’nün ikinci önemli bölümü yanlış arazi kullanımının yıkıcı etkilerine cevaben geliştirilen bütünleşik koruma ve yönetim tedbirleridir. Bunlar tüzüğün 2. Maddesi altında aşağıdaki şekilde ifade edilmiştir:

“Arkeolojik miras hassas ve yenilenemeyen bir kültürel kaynaktır. Arkeolojik mirasın yok oluşunu en aza indirmek için arazi kullanımları denetlenmeli ve geliştirilmelidir. Arkeolojik mirasın korunmasıyla ilgili politikalar arazi kullanımı, gelişme ve planlama kadar kültürel, çevresel ve eğitim politikalarının önemli bir bileşeni olmalıdır. Arkeolojik mirasın korunmasıyla ilgili politikalar sürekli olarak gözden geçirilmeli, güncel tutulmalıdır. Arkeolojik rezerv alanlarının yaratılması bu tür politikaların parçası olmalıdır. Arkeolojik mirasın korunması uluslararası, ulusal, bölgesel ve yerel düzeydeki planlama politikalarıyla bütünleştirilmelidir. Halkın etkin katılımı arkeolojik mirasın korunması ile ilgili politikaların bir parçası olmalıdır. Karar vermek için bu gereklidir. Halka bilgi verilmesi bütünleşik korumanın önemli bir bileşenidir.”

Somut Olmayan Kültürel Miras’ın Korunması Sözleşmesi dört temel amaç üzerine kurulmuştur:

Cami, kervansaray, medrese, han, hamam, mescit ve çeşme gibi kültür varlıkları, 2863 sayılı kanun gereği, Vakıflar Genel Müdürlüğünün idare ve denetimindedir.

Alan yönetiminin amacı, kapsamı, idari ve yasal altyapısı 2005 yılında yürürlüğe giren ‘Alan Yönetimi ile Anıt Eser Kurulunun Kuruluş ve Görevleri ile Yönetim Alanlarının Belirlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’ (kısaca ‘Alan Yönetimi Yönetmeliği’) ile belirlenmiştir.

Anıt Eser Kurulunun görevleri aşağıdakileri içerir:

Türkiyede'ki İdari ve yasal boşluklar 2004 yılında hazırlanan Çatalhöyük Yönetim Planı’nın zamanında uygulamaya konulmasını geciktirmiştir.