KÜLTÜREL MİRAS YÖNETİMİ

Sıradan sivil yapıların da anıtsal yapılar kadar korunmaya değer olduğu ilk kez 1964 tarihli “Venedik Tüzüğü (The Venice Charter)” ile dile getirilmiş ve taşınmaz kültür varlıklarının kapsamı genişlemiştir.

Venedik Tüzüğü ile geliştirilen ‘tarihi anıt‘ tanımının önemi anıtların içinde bulundukları kentsel ve kırsal ortamlardan ayrıştırılamayacakları ve sanat eseri değeri taşımayan sivil yapılarla birlikte bir anlam ifade ettikleridir. Tüzüğün ön plana koyduğu bu kapsayıcı koruma yaklaşımı aslında kültürel miras alanlarının özgünlüğünün ait oldukları tarihi ve fiziksel dokuyu muhafaza etmekten geçtiğini vurgulamaktadır (Skeates, 2000: 62-64). Böylelikle, Venedik Tüzüğü koruma anlayışında tek yapı ölçeğinden kentsel ölçeğe geçiş dönemini temsil eden önemli bir dönüm noktasıdır.

Doğru cevap A’dır.

Kültürel miras kavramının tanımı ve kapsamı günümüze kadar gelişim göstermiştir. Yukarıda da değinildiği gibi önceleri sadece anıtsal mimari eserler, tarihi ve sanatsal açıdan önemli yapılar ve arkeolojik alanlar ile sınırlı kültürel miras ve koruma anlayışının yerini zamanla, sıradan sivil yapıların da toplumsal belleğin önemli bir parçası olarak görüldüğü daha geniş bir anlayış almıştır. Doğru cevap D’dir.

Dünya Miras Komitesi Hükümetlerarası Dünya Kültür ve Doğal Mirası Koruma Komitesi’nin Ocak 2008 tarihinde kabul ettiği “Dünya Miras Sözleşmesinin Uygulamasına Yönelik İşlevsel İlkeler Rehberinde  Dünya Miras Listesi’ne aday gösterilebilecek “özel niteliklere sahip varlıklar” diye yeni bir kategori açmıştır. Buna göre, “Kültürel Peyzajlar”, “Tarihi Şehirler ve Şehir Merkezleri”, “Kanallar” ve “Miras Rotaları” başlıklarına giren Üstün Evrensel Değerlere sahip varlıklar da Dünya Miras Listesi’ne aday gösterilebilirler. Doğru cevap C’dir.

Kamu idarelerinin kültür mirası yönetimine ilişkin politikaları idarelerin bağlı bulundukları bakanlıkların ve hükümetlerin politik programlarına göre şekil alır. Doğru cevap E’dir.

Türkiye’de Kültür ve Turizm Bakanlığı kültürel miras yönetiminden doğrudan ve tek elden sorumludur. Doğru cevap B’dir.

UNESCO’nun 2002 yılında kabul ettiği “Dünya Mirası Hakkında Budapeşte Deklerasyonu  belgesinde de belirtildiği gibi, “Dünya Miras değerleri sosyal ve ekonomik gelişmeye ve toplumlarımızın hayat kalitesinin yükseltilmesine katkıda bulunmalı ve miras değerlerinin belirlenmesinden, korunmasına ve yönetilmesine kadar tüm süreçlerde yerel toplulukların aktif olarak yer almaları sağlanmalıdır. Doğru cevap C’dir.

Kültürel mirasın toplumlar için taşıdığı değerin başında, toplumların geçmişleri ile kurdukları ilişkinin miras öğeleri üzerinden somutluk kazanıyor olması gelir. Miras öğeleri, kitaplarda soyut bir şekilde anlatılan geçmiş hikâyelerini, bugünün insanları için canlandırmaya yararlar. Kültürel mirasa verilen değer tam da budur; geçmişin izlerini bugüne kadar sürdürmek.  Doğru cevap D’dir.

Hükümetler arası Dünya Kültür ve Doğal Mirası Koruma Komitesi’nin Ocak 2008 tarihinde kabul ettiği “Dünya Miras Sözleşmesinin Uygulamasına Yönelik İşlevsel İlkeler Rehberinde etkili bir yönetim sisteminin ortak unsurları olarak şunları vurgulamaktadır: • Varlığın tüm paydaşlar tarafından tümüyle aynı şekilde algılanması • Planlama-uygulama-izleme-değerlendirme ve geri besleme döngüsünün çalıştırılması • Aktörlerin ve paydaşların katılımının sağlanması • Gerekli kaynakların tahsis edilmesi • Kapasitelerin geliştirilmesi • Yönetim sistemi işlevlerinin hesap verebilir ve şeffaf olarak gerçekleşmesi. Doğru cevap C’dir.

Yeni bir kavram olan “yönetim planlaması” yaklaşımı ile miras alanının değerlerinin gerek yerel toplum gerekse de ziyaretçiler tarafından benimsenerek, bu değerin yaşayan hayatla karşılıklı ve üretken bir ilişki içinde sürdürülebilirliğini hedeflemektedir. UNESCO Dünya Miras Komitesi de ‘Yönetim Planları bir kültür mirası alanının hem günümüz hem de gelecek kuşaklar için etkin korumasını sağlayan bir yönetim sistemi önerisidir’ demektedir; ancak şu da önemlidir ki koruma hedefleri, Dünya Miras Komitesi’nin belirttiği gibi ‘miras değerlerinin sürdürülebilirliği için yerel toplulukların gelişme sorunları ve meşru ihtiyaçları dikkate alınarak ve bunlarla uyum içinde ortaya çıkarılmalıdır. Doğru cevap D’dir.

Kültürel miras tanımına getirilen bir başka önemli değişiklik ise 1972 yılında UNESCO’nun imzaya açtığı “Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunması Hakkında Sözleşme (Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage)” ile insan eliyle inşa edilmiş alanların yanı sıra doğanın ve doğa ile insanın birlikte yarattığı eserlerin de kapsama alınmasıdır. Doğru cevap A'dır.

Venedik Tüzüğü, kültür mirası tanımının değişmesi ve korumanın kapsamının genişlemesi açısından bir köşe taşı niteliğindedir. Dolayısıyla cevap A şıkkıdır.

Kültürel miras tanımına getirilen bir başka önemli değişiklik ise 1972 yılında UNESCO’nun imzaya açtığı “Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunması Hakkında Sözleşme (Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage)” ile insan eliyle inşa edilmiş alanların yanı sıra doğanın ve doğa ile insanın birlikte yarattığı eserlerin de kapsama alınmasıdır. Dolayısıyla cevap B şıkkıdır.

Avrupa Mimari Miras Sözleşmesi’nin getirdiği en önemli kavram “bütünleşik koruma” prensibidir. Dolayısıyla cevap C şıkkıdır.

Avrupa Konseyi’nin 2000 yılında kabul ettiği “Avrupa Peyzaj Sözleşmesi’nde (European Landscape Convention)” dünya ekonomisindeki değişiklikler sonucu tarım, ormancılık, endüstri, maden üretim teknikleri, ulaştırma, altyapı, turizm ve rekreasyon alanlarındaki gelişmeler ile şehir ve bölge planlama uygulamalarının peyzajların dönüşümünü hızlandırdığına dikkat çekilerek peyzaj kavramının bireysel ve sosyal refahın anahtar öğesi olduğu ve korunmasının, yönetiminin ve planlamasının toplumdaki herkese haklar ve
sorumluluklar getirdiği vurgulanmaktadır. Dolayısıyla doğru cevap D şıkkıdır.

Kentsel sit alanlarında sıklıkla karşılaşılan 8 adet sorun bulunmaktadır: 

Dolayısıyla cevap D şıkkıdır.

2011 yılında UNESCO yumuşak düzenleme olarak addedilen türden bağlayıcılığı olmayan, ancak üye ülkeleri yönlendirmeyi amaçlayan tarihi kentlerin korunması ve yönetilmesinde yeni bir yaklaşım olan Tarihi Kentsel Peyzaj Kavramına Yönelik Tavsiye Kararı’nın (Recommendation on the Historic Urban Landscapes) alınması doğrultusunda 36. Genel Konferansı’na teklif getirmiştir. Dolayısıyla cevap A şıkkıdır.

Alan yönetim planlarının içerikleri miras alanlarının nitelikleri, sorun ve ihtiyaçlarına orantılı şekilde farklılıklar gösterir. Ancak, farklı planlar incelendiğinde bazı genel geçerli konu başlıkların her yönetim planında yer alması gerekir. Kitabımızdaki tablo 1.1’deki örnek liste alan yönetim planlarında yer verilen başlıca konu ve içerikleri gösterir. Bu konu başlıklarından üçü - ziyaretçi yönetimi, finansman, sunum ve yorum - miras alanları için taşıdıkları önemi vurgulamak maksadıyla takip eden bölümde irdelenmektedir. Bu alan yönetim planının içeriğinde 33 tane ana madde bulunmaktadır.

1. Kapak
2. Başlık Sayfası
3. Önsöz
4. Özet
5. İçerik Tablosu
6. Şekiller Listesi
7. Tablolar Listesi
8. Telif Hakları
9. Yazarlar/Katılımcılar Listesi
10. Giriş
11. Yönetim Planlama Süreci
12. Yönetim Planının Amacı ve Gerekçesi
13. Metodoloji
14. Alanın/Mirasın Tanımı
• Nitelikler
• Ölçütler
• Çevresel Bağlam
• Önem
• Yerel Ekonomiye Faydalar
• Yerel Topluma Faydalar
• Güncel Ekonomik Durum
• Sınırlar ve Tampon Bölge
15. Paydaş Belirleme
16. Danışmanlık
17. Politika ve Uygunluk Konuları
18. Kültürel Protokol ve Diğer Değerlendirmeler
19. Koruma ve Muhafaza Esasları
20. Önceki Plan(ların) Değerlendirmesi
21. Diğer Mevcut Planlarla İlişkiler
22. Mevcut Yönetim Faaliyetlerinin Tanımlanması
• Yöntemler
• Mevzuat
• Ziyaretçiler
23. Mevcut Yönetim Faaliyetlerinin SWOT Analizi
24. Çevre Etki Değerlendirmeleri
25. İzlenecek Yol Planlaması
• Vizyon
• Stratejiler
• Temel Konular
• Öncelikler
• Amaçlar
• Hedefler
• Muhafaza
• Koruma
• Bakım
• Ziyaretçi Yönetimi
• Turizm
• Fiziksel Erişim
• Eğitim
• Yorum
• Sunum
• Araştırma
• Değişim Yönetimi
26. Aktivite Tanımları
• Roller ve Sorumluluklar
• Finansman
27. Planın Yürütmesi
• Uygulama
• İzleme
• Revizyon
28. İleri Vadeli Politikalar
29. Kısaltmalar
30. Sözlük
31. Teşekkür Bölümü
32. Kaynakça
33. Ekler
• Mevzuat
• İlgili Planlar
• Danışmanlık/İstişare Güncesi
• Haritalar

Dolayısıyla cevap B şıkkıdır.

Yönetim planı hazırlık sürecinde verilerin toplanması başlığı altında toplanacak veriler ve bilgiler aşağıdaki aşağıda belirtilmiştir.

Toplanacak veriler ve bilgiler şunlardır:

Dolayısıyla doğru cevap C şıkkıdır.

Türkiye’de, 2003-2005 döneminde, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile turizm ve kamu yönetimini ilgilendiren bazı kanunlarda önemli değişiklikler yapılmıştır. Bütün olarak, birbiriyle bağlantılı bu revizyonlar miras alanlarının yönetimine etki eden idari ve planlama yenilikleri getirmişlerdir. Kabaca özetlemek gerekirse bu yenikler:

I-) Kültürel varlıkların yoğun olduğu bölgelerin turizm kalkınmasında kullanımını;

II-) Koruma amaçlı imar planlarının yöntemini;

III-) Kültür varlıklarının korunması için yeni maddi kaynakların yaratılmasını;

IV-) Belediyelere miras alanları ile ilgili bazı yetkilerin verilmesini

kapsar.

Dolayısıyla cevap D şıkkıdır.

Hükümetler arası Dünya Kültür ve Doğal Mirası Koruma Komitesi’nin Ocak 2008 tarihinde kabul ettiği “Dünya Miras Sözleşmesinin Uygulamasına Yönelik İşlevsel İlkeler Rehberinde (Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention)” etkili bir yönetim
sisteminin ortak unsurları olarak şunları vurgulamaktadır:
• Varlığın tüm paydaşlar tarafından tümüyle aynı şekilde algılanması
• Planlama-uygulama-izleme-değerlendirme ve geri besleme döngüsünün çalıştırılması
• Aktörlerin ve paydaşların katılımının sağlanması
• Gerekli kaynakların tahsis edilmesi
• Kapasitelerin geliştirilmesi
• Yönetim sistemi işlevlerinin hesap verebilir ve şeffaf olarak gerçekleşmesi.

Dolayısıyla cevap E şıkkıdır