KÜLTÜREL MİRAS YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 10

DM Alanının olası değişikliklerden olumsuz yönde etkilenmesini azaltmak, görsel bütünlüğünü korumak için, çekirdek alan çevresinde, gerekli görülen yerlerde ve ölçüde tampon bölgeler oluşturulur. Tampon bölge DM alanının çevreleyen, kullanımına ve yapılaşmasına belirli yasal kısıtlamalar getirilen; DM Alanının daha iyi korunmasını sağlayan bir koruyucu kuşaktır. Dünya Mirasına aday gösterilen alana bitişik ve onun genel görünüşünü etkileyen, bakış noktaları sunan, DM olacak alanın özelliklerinin korunmasına destek olan alanlar da bu kapsama girer. Geçiş-etkilenme bölge sınırları duruma göre ve dikkatle belirlenmelidir. Boyutu, özellikleri ve hizmet edeceği kullanımlar açıklanmalı, sınırları bir harita üzerine işlenmelidir. Etkilenme alanının DM Alanını ne şekilde koruyacağının da belirtilmesi istenir. Eğer tampon bölge önerilmiyorsa, nedeni belirtilir. Tampon bölgeler Dünya Mirasına aday gösterilen yerin bir parçası olmamakla birlikte, DM Listesindeki bir alanın tampon bölge sınırlarının değiştirilmesi veya yeni tampon bölgeler oluşturulması DM Komitesinin kararına bağlıdır.

Dünya Mirası alanlarındaki sorunlara ilgi çekmek için uluslararası koruma kampanyalarından da yararlanılmaktadır. 1995’te Mısırdaki Gize Piramitleri, yakınlarından geçmesi planlanan bir otoyol projesi ile tehdit altına girmiştir. Projeye yerel ve uluslararası düzeyde gelişen tepkiler sonucu, Mısır hükümetiyle görüşülerek, tartışmalı projeye alternatif çözümler araştırılmış ve tehdit ortadan kaldırılmıştır. Benzer biçimde Yunanistan’da ünlü Delphi Arkeolojik sitinin yakınında kurulmak istenen Alüminyum Fabrikasının yaratacağı olumsuz etki de, Yunan hükümetinin fabrika için başka bir yer bulması ile kaldırılmıştır.

Bu kavram Dünya Mirası Sözleşmesi ile birlikte geliştirilmiştir ve sınırları aşan, tüm insanlık için bugün ve gelecekte önem taşıyacak olan kültürel ve doğal varlıkları tanımlamak için kullanılmaktadır. Dünya Mirası Komitesi Dünya Mirası Listesine giriş ölçütlerini tanımlamıştır. Başvuru dosyalarında üstün evrensel değerin açıklanması istenir. Tüm dünya için ünik, özgünlüğünü, bütünlüğünü korumuş alanların Liste’ye alınması, böylece coğrafi olarak da dengeli bir dağılımın sağlanması istenmektedir.

 

Günümüzde Türkiye’de kültürel kaynaklar ile ilgili doğrudan sorumlu olan kurum Kültür ve Turizm Bakanlığı’dır. Ancak 1971’de Kültür Bakanlığı kurulana kadar geçen sürede Türkiye’de arkeoloji, tarih, müzecilik ya da kültür ile ilgili tüm kamu çalışmaları Millî Eğitim Bakanlığı bünyesinde yürütülmüştür.

Özellikle 2000’li yıllardan itibaren kültür politikalarının değişiminde etkili olan 3 temel unsur söz konusu olmuştur. Bunları şu şekilde sıralamak mümkündür:
• kültür konusu ile ilgili merkezi yetkilerin yerelleştirilmesi,
• kültürel altyapıların işletilmesinde özel sektör girişimlerinin devreye sokulması,
• kültürel yatırımlar konusunda özel girişimlere sağlanan teşvikler (vergi indirimleri gibi).

Günümüzde yalnızca cami, müze, anıtlar vb. gibi kültürel varlıklar değil, aynı zamanda ülkelerin kültürel çekiciliklerini arttırmaya yönelik oluşturulan geleneksel yaşam biçimleri, adet, gelenek ve görenekler, moda, gastronomi vb. unsurlar da kültürel miras kaynakları olarak değer kazanmaya başlamıştır.

UNESCO’nun 2003 yılında düzenlenen 32. Genel Konferansı’nda alınan bir karar ile somut olmayan kültürel mirasın “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi” ile düzenlenmesi kararlaştırılmıştır. Bu sözleşme çerçevesinde “Somut Olmayan Miras Başyapıtlar Listesi” oluşturulmuştur. Bu listede Türkiye’den; meddah sanatı-hikâye anlatıcıları, Mevlevi Sema Seremonisi olmak üzere iki değer bulunmaktadır.

Türkiye’de Dünya Kültür Mirası Listesine Giren Varlıklar;

Ani Arkeolojik Alanı Dünya Kültür Mirası Listesine 1998 yılında değil; 2016 yılında girmiştir.

Türkiye’de kültürel mirasın korunması konusunda temel sorumluluk mevcut yasal çerçeve kapsamında Kültür ve Turizm Bakanlığına verilmiştir. Ancak Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yanı sıra, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Çevre ve Orman Bakanlığı, yerel yönetimler (il özel idareleri, belediyeler, köyler), sivil toplum kuruluşları vb. gibi kurumlar da yasal olarak kültürel mirasın korunmasından ve yaşatılmasından yasal olarak sorumludurlar.

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulları tarafından kültürel mirasın korunması konusunda yerine getirilen çalışmalar şu şekildedir:
• Bakanlıkça korunması gerektiği tespit edilen kültürel ve doğal varlıkların tescilini ve
gruplandırmasını yapmak,
• Koruma amaçlı imar planlarını ve yapılan değişiklikleri inceleyerek kararlar almak,
• Koruma alanlarının tespitini yapmak,
• Bünyesinde KUDEB bulunmayan yerlerde 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 21. maddesi
ruhsatsız onarım işlerine ilişkin kararlar almak,
• Sit alanı içinde kalmayan korunması gerekli taşınmaz doğal ve kültürel varlıkların
koruma alanlarına ilişkin kararlar almak ve uygulamak,
• Naklinde zorunluluk bulunan korunması gerekli olan varlıklara uygulanacak işlemlerle ilgili görüş bildirmek.

Koruma amaçlı imar planlarını ve yapılan değişiklikleri inceleyerek kararlar almak Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurullarının işidir.

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu: 

Taşınmaz kültürel ve doğal varlıkların korunma ve onarımında uygulanacak ilkeleri belirlemek,

Koruma bölge kurulları arasında gerekli koordinasyonu sağlamak,

Genel sorunların değerlendirilmesinde bakanlığa yardımcı olmak,

Koruma Yüksek Kurulu, planlama yetkisi bulunan ilgili kurum ve kuruluşların aşağıdaki konularda aldıkları kararlarla ilişkili itirazlarını inceleyerek karara bağlamak

2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu 1982 yılında kabul edilmiştir.

Özellikle 2000’li yıllardan itibaren kültür politikalarının değişiminde etkili olan 3 temel unsur söz konusu olmuştur. Bunları şu şekilde sıralandırmak mümkündür:

Kırkpınar Yağlı Güreşleri somut olmayan kültürel miras varlıklarındandır. Bu nedenle doğru cevap D seçeneğidir.

Dünya Kültürel Mirası daha spesifik olarak 3 biçimde incelenmektedir. Bunlar; arkeolojik anıtlar ve insan eliyle yapılmış olan heykel, resim gibi çalışmalar; mimari yapılar (tarihî mekânlar) ve hem doğa hem de insan çalışmalarının karışımından oluşan eserlerdir.

Türkiye’de Dünya Kültür Mirası Listesine Giren ilk varlık: Kapadokya ve Göreme Milli Parkı

Türkiye’de Dünya Kültür Mirası Listesine Giren son varlık: Göbeklitepe

Bu nedenle doğru cevap B seçeneğidir.

Truva Antik Kenti, Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası, Diyarbakır Surları ile Hevsel Bahçeleri ve Efes Antik Kenti UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesinde yer almaktadır. Ancak Sümela Manastırı bu listede değildir. Bu nedenle doğru cevap A seçeneğidir.

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu tarafından kültürel mirasın korunması konusunda yerine getirilen çalışmalar şu şekildedir

(Negiz, 2017: 167):

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulları tarafından kültürel mirasın korunması konusunda yerine getirilen çalışmalar şu şekildedir: