KÜLTÜREL MİRAS YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 4

Kültürel Mirasın Korunması ile İlgili Uluslararası Kurumlar, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu / UNESCO, Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi / ICOMOS, Avrupa Konseyi / COE, Dünya Miras Kentleri Organizasyonu / OWHC, Bizim Avrupamız / Europa Nostra, Avrupa Tarihi Kentler ve Bölgeler Birliği, Kültür Varlıklarının Korunması ve Onarımı Çalışmaları Uluslararası
Merkezi / ICCROM, Uluslararası Müzeler Konseyi / ICOM, Dünya Anıtlar Fonu / WMF, Ağa Han Kültür Vakfı, Getty Koruma Enstitüsü olarak sıralanabilir. AIHM yani ECHR bunlardan biri değildir.

Uluslararası ve hükümetler dışı bir organizasyon olan ICOMOS (International Council on Monuments and Sites) 1965 yılında Varşova’da kurulmuştur. Doğru cevap B seçeneğinde verilmiştir.

Europa Nostra 1963 yılında Paris’de kurulmuş
olan uluslararası bir sivil toplum örgütüdür. Elli yılı
aşkın süredir kültürel mirasın korunması konusun-
da çalışmalar yapmaktadır. Elliden fazla ülkeden
çok sayıda sivil toplum örgütünün üye olduğu bu
çatı kuruluş sürdürdüğü çeşitli faaliyetlerin yanın-
da her yıl çeşitli ülkelerden muhtelif kültürel miras
koruma projelerine Europa Nostra Kültürel Miras
Ödülleri vermektedir. Türkiye Europa Nostra’ya
2010 yılından beri üyedir. Doğru yanıt A seçeneğinde verilmiştir.

Venedik Tüzüğü’nün öncelikli ele aldığı konular; anıtsal yapıların içinde yer aldığı yerleşim alanının önemi, özgün dokunun korunması, yapılar ve
alanlarla ve buralarda yapılan uygulamalarla ilgili çok detaylı kayıtların tutulması, yapıya farklı dönemlerde yapılmış olan tüm müdahaleleri de onun tarihinin bir parçası olarak kabul etmek ve tarihi yapıların onarım ve korunmasında kullanıma yönelik faydalı sosyal amaçları da gözetmek gibi konulara vurgu yapmıştır. Tüzük günümüzün kabul edilmiş koruma anlayışının temel doktrini olarak
kabul edilebilir. Buna göre doğru yanıt E seçeneğidir.

Venedik Tüzüğü’nün devamında gelen süreçte,
koruma konusunda pek çok standart, tüzük, tavsiye kararı, bildirge vb. doküman ortaya çıkmıştır.
Ortaya çıkan bu dokümantasyon tarihi çevre ve
eserler alanında çalışan kişi ve kuruluşlar açısından,
doğru uygulamalar için oldukça yararlı, felsefi ve
teknik bir çerçeve oluşturmuştur. Bu belge ve standartlardan bazıları şunlardır;

Silahlı Çatışma Hâlinde Kültürel Varlıkların
Korunmasına İlişkin Sözleşme

Kültür Varlıklarının Yasadışı İthal, İhraç ve
Mülkiyet Transferinin Önlenmesine İlişkin Sözleşme

Tarihi Bahçeler Tüzüğü

Yapılı Çevrenin Korunması ve Geliştirilmesi
ile ilgili Appleton Tüzüğü

Tarihi Kentlerin ve Kentsel Alanların Korunması
Tüzüğü

Arkeolojik Mirasın Korunması ve Yönetimi
Tüzüğü

Nara Özgünlük Belgesi

Çalınmış ya da Yasadışı Yollarla İhraç Edilmiş
Kültür Varlıklarının İadesi için UNIDROIT Sözleşmesi

Uluslararası Kültürel Turizm Tüzüğü

Kültürel Öneme Sahip Yerlerin Korunması Amaçlı Avustralya ICOMOS Tüzüğü

Geleneksel Mimari Miras Tüzüğü

Sualtı Kültürel Mirasın Korunmasına ilişkin
Sözleşme

Mimari Mirasın Analizi, Korunması ve Strüktürel Restorasyonu için İlkeler Tüzüğü

Kültürel Miras Alanlarının Yorumu ve Sunumu
ile ilgili ICOMOS Tüzüğü

Buna göre D seçeneği bunlardan biri değildir.

Nara Özgünlük Belgesi (Japonya-1994)
Japonya’da yapılan toplantıda kültürel mirasın korunmasında özgünlük kavramının bir değerlendirmesi tartışmaya açılmıştır. Özellikle küreselleşmenin
etkisiyle yerel grupların ve azınlıkların özgünlüklerini
yeterince koruyamadıkları ve kültürel kimlik kavramının gittikçe zayıflamaya başlaması toplantının ana
konusunu oluşturmuştur. Yayınlanan belgede tüm
kültürlerin ve toplumların kültürel kökenlerinin onların somut ve somut olmayan miraslarının bir ifadesi
olduğu ve buna gereken saygının gösterilmesi ve koruma altına alınması fikri etrafında toplanılmıştır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Osmanlı İmparatorluğu döneminde Milli Eğitim Bakanlığı çatısı altında yürütülen kültür varlıklarını koruma görevi Cumhuriyet döneminde de bir süre bu şekilde yürütülmüştür. Daha sonra 16.04.2003 tarih ve 4848 sayılı kanun ile kurulan Kültür ve Turizm Bakanlığı bu görev ve yetkiyi üstlenmiştir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Kültür ve Turizm Bakanlığının görevi kültür
varlıklarının korunması ve denetlenmesi işini Bakanlığa bağlı merkez ve taşra teşkilatları ve yine
çeşitli merkezi kuruluşlar ve yerel yönetimlerle birlikte yürütmektir. Bu doğrultuda bakanlığa bağlı
olarak Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu:
Bakanlığa bağlı kurulun görevleri şunlardır;
• Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat
varlıklarının korunması ve restorasyonuyla
ilgili işlerde uygulanacak ilkeleri belirlemek,
• Koruma bölge kurulları arasında gerekli koordinasyonu sağlamak,
• Koruma bölge kurullarınca alınan kararlar
nedeniyle uygulamada doğan genel sorunları değerlendirerek görüş vermek suretiyle,
Bakanlığa yardımcı olmak,
• Bakanlıklarca Koruma Yüksek Kurulunda
görüşülmesi talebiyle gönderilen ve gündeme alınan konularda karar vermek,
• Mahalli idareler ile diğer kamu kurum ve
kuruluşlarının bağlı, ilgili veya ilişkili oldukları bakanlıklar aracılığıyla koruma
yüksek kurulunda görüşülmesini istedikleri
konularda karar vermek,
• Koruma bölge kurullarınca alınan kararlara
karşı kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek
ve tüzel kişilerce yapılan itirazları değerlendirerek karar vermek.

B seçeneğinde verilen görev ise Koruma bölge kurullarına aittir. Bu nedenle doğru yanıt B seçeneğidir.

Anıtkabir, İstanbul Kalender Kasrı, Harbiye Askeri Müzesi ve Beşiktaş Deniz Müzesi, Milli
Savunma Bakanlığının sorumluluğu altında bulunan taşınmaz kültür varlıklarıdır. Milli Savunma Bakanlığına bağlı müzeler 30.09.1984 tarihli ve 18531 sayılı Resmî Gazetede yayınlanan Askeri Müzeler Yönetmeliği’ne göre idare edilmektedir. Buna göre doğru yanıt D seçeneğinde verilmiştir.

Türkiye’de doğal ve kültürel miras alanlarında yapılan ilk Yönetim Planı çalışmalarından bir diğeri
de “Temper (Training, Education, Management, Prehistory in the Mediterranean – Akdeniz Havzasında
Prehistorya Eğitim ve Yönetim)” projesi sürecinde hazırlanan Çatalhöyük Yönetim Planıdır. 2004 yılında
tamamlanan bu proje, hem Türkiye’deki hem de yurtdışındaki diğer alanlar için bir örnek oluşturmak
üzere uluslararası işbirliği ile hazırlanmıştır ve Türkiye’de arkeolojik bir alan için geliştirilen ilk yönetim
planı örneği olarak gösterilmektedir. Bu plan da uygulamaya girememiştir.

“Alanya Eski Kent Dokusu ve Surları ile Selçuklu Tersanesi” ve “Selimiye Camii ve Külliyesi
Yönetim Planı, Edirne” Planı çalışmaları da ilgili Belediyeler tarafından yürütülmektedir. “Nemrut Dağı
Yönetim Planı, Adıyaman”, Ortadoğu Teknik Üniversitesi yürütücülüğünde hazırlanmaktadır. Yukarıda
sıralanan yönetim planları dışında sınırları onaylanarak çalışmalarına başlanan planlar da bulunmaktadır.
Bunlar içinde ise Bursa, Efes, Çatalhöyük, Afrodisias, Ahlat ve Ani Yönetim Planları sayılabilir.
UNESCO süreci dışında da “Kütahya Kentsel Sit Alanı Yönetim Planı” gibi kentsel sit alanlarında ilgili
Belediyesi tarafından yürütülen yönetim planı çalışmaları da bulunmaktadır.

Ülkenin kentsel gelişme süreçleri içinde tarihi ve kültürel çevrenin, kentsel ve mimari değerlerin
sosyal ve ekonomik rolünün yeterince tanımlanmaması en temel sorunlardan biri olarak görülmektedir.
Uluslararası düzeyde, bu soruna çözüm olarak, “Bütünleşik Koruma” ve “Canlandırma” yaklaşımının
benimsenmesi önerilmekte, bütünleşik yaklaşımla güvenilir ve görünür eylemlerin planlanması, kısa
süreli ve eylem temelli küçük ölçekli projelerin gerçekleştirilmesi, korumanın gerekliliği ve inandırıcılığı
konusunda yararlı bulunmaktadır.

Yönetim alanı sınırlarında yer almamakla birlikte, arkeolojik, coğrafi,
kültürel ve tarihi nedenlerle veya aynı vizyon ve tema etrafında yönetim ve gelişiminin sağlanması
bakımından bu yer ile irtibatlandırılan kültürel varlıklar da “bağlantı noktası” olarak nitelendirilmiştir.

Alan başkanı aşağıdaki görevleri yürütür:
a. Yönetim planının yıllık hedeflerinin gerçekleşmesi için yetkili idare ile birlikte çalışma
programlarını belirlemek, kaynak araştırması yapmak;
b. Yıllık bütçe tekliflerini hazırlamak;
c. Alanın sunum, tanıtım, eğitim, bakım, onarım, güvenlik ve ziyaretçilerin ihtiyaçlarına yönelik
hizmet ve ekipman alımı için her türlü sözleşme, şartname taslaklarını yetkili idare ile birlikte
hazırlamak;
d. Alanın doğal ve kültürel kaynaklarının yönetimi için ilgili kurum ve kişilerle işbirliğini
sağlamak;
e. Denetim birimince yıllık denetim raporlarının hazırlanması ve bu raporların eşgüdüm ve
denetleme kuruluna sunulması için eşgüdümü sağlamak.
Alan yönetiminin sekretarya hizmetleri yetkili idare tarafından yürütülür.

Danışma kurulu kendi içinden bir başkan seçer. Danışma kurulu yılda en az bir kez toplanır. Yetkili idare ile eşgüdüm ve denetleme kurulu gerekli gördüğünde danışma kurulunu olağanüstü toplantıya çağırabilir. Danışma kurulu, yönetim planı
taslağını inceleyerek bu taslağın karara bağlanması ve uygulanması konusunda önerilerde bulunur.
Danışma kurulunda görüşülen tüm konular, tavsiyeler, eşgüdüm ve denetleme kuruluna iletilmek üzere tutanağa bağlanır.

Bath Yönetim Planında yer alan konular, stratejiler, analizler, araştırmalar ve müzakereler gibi birçok kaynak bilginin bir araya gelmesiyle ortaya konulmuştur. Bu kaynaklar içinde yer alan bilgiler alanın  Dünya Mirası Alanı olduğu dikkate alınarak analiz edilmiş ve beş başlık altında toplanmıştır:
• Değişimin Yönetilmesi
• Koruma
• Yorumlama, Eğitim & Araştırma
• Fiziksel Erişim
• Ziyaretçi Yönetimi
Bath Yönetim Planında öncelikle temel başlıklara göre konular belirlenmiş, daha sonra belirlenen konulara göre hedeflere ayrılmış, son olarak da hedeflere göre eylemler belirlenmiştir.

Yönetim planlarının en önemli misyonu, korunması gereken değerlerin üstün evrensel değerlerinin
sürdürülebilirliğini sağlamaktır. Alan’daki üstün evrensel değere sahip dört bölge; Sarayburnu’ndaki
Arkeolojik Park; Süleymaniye Camii külliyesi, çarşıları ve yerel yerleşimi ile Süleymaniye bölgesi;
önceden Pantokrator Kilisesi olan şimdiki Zeyrek Camii ve etrafındaki yerleşim ile Zeyrek Bölgesi ve
Theodosius surlarının iki yanında uzanan önceki Blachernae Sarayı kalıntılarını da içeren Kara Surları
alanıdır.

İstanbul Sit Alanları Alan Başkanlığı ve Danışma Kurulu tarafından uygun görülen, daha sonra ilgili Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulları tarafından kabul edilen sınırlar, 22.04.2009 tarihinde Kültür ve Turizm Bakanı onayı ile “İstanbul’un Tarihi Alanları Yönetim Alanı Sınırları” olarak kesinleşmiştir.

Ülkenin kentsel gelişme süreçleri içinde tarihi ve kültürel çevrenin, kentsel ve mimari değerlerin sosyal ve ekonomik rolünün yeterince tanımlanmaması en temel sorunlardan biri olarak görülmektedir. Uluslararası düzeyde, bu soruna çözüm olarak, “Bütünleşik Koruma” ve “Canlandırma” yaklaşımının benimsenmesi önerilmekte, bütünleşik yaklaşımla güvenilir ve görünür eylemlerin planlanması, kısa süreli ve eylem temelli küçük ölçekli projelerin gerçekleştirilmesi, korumanın gerekliliği ve inandırıcılığı konusunda yararlı bulunmaktadır.