KÜLTÜREL MİRAS MEVZUATI

Ülkemizde taşınır kültür varlıklarına dair kanuni düzenlemelerin dayandığı yasa 2863 sayılı yasadır.

Ana hatlarıyla bakacak olursak; 2863 sayılı yasa yedi bölümden oluşmaktadır.

2863 sayılı kanunun üçüncü bölümü "Korunması Gerekli Taşınır Kültür ve Tabiat Varlıkları" başlığı altındadır ve 12 maddeden oluşmaktadır.

2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu 21.7.1983 yılında kabul edilmiştir.

Osmanlı Padişahlarından Abdülmecit, Abdülaziz, V. Murat, II. Abdülhamit, V. Mehmet Reşat ve Vahidettin ve aynı çağdaki sikkeler, bu Kanuna göre tescile tabi olmaksızın yurt içinde alınıp satılabilirler.

23. Maddeyle ayrıca ve 1919-1922 yılları arasında gerçekleşen Kurtuluş Savaşına ve Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşuna ait tarihi değer taşıyan belge ve eşyalar ve Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'e ait kişisel eşyalar, evrak, kitap, yazı ve benzeri taşınırlar da koruma altına almış ve korunması gereken taşınır kültür varlıkları olarak belirtmiştir.

Taşınır nitelikteki kültür ve tabiat varlıklarının tasnif, tescil ve müzelere alınma usul ve esasları 2863 sayılı kanunun 25. Maddesinde düzenlenmiştir.

Kazılarda ortaya çıkan kültür varlıklarının bakım onarımları için gerekli eleman ile araç gereçler kazı heyetleri tarafından sağlanmaktadır, dolayısıyla bakanlık tarafından sağlanacağını belirten E şıkkı yanlıştır.

Madde 5- Sondaj ve kazı yapmak isteyen Türk ve yabancılarda;
a. Sondaj ve kazı yapılmak istenen yerin oluşumu ve kültürleriyle ilgili bilim dallarında uzman olduklarının belgelendirilmesi,
b. Bu dallarda, bir üniversite veya yüksek okulun öğretim üyesi ya da bu konu ile ilgili bir bilimsel kuruluş yetkili elemanı olmaları,
c. Bilimsel sondaj ve kazıda yeterli tecrübeye sahip bulunmaları,
d. Çalıştıkları bilim dallarında yayınlanmış eserlerinin bulunması,
e. Sondaj ve kazı yapmada sakıncalı durumlarının bulunmaması,
f. Bağlı bulundukları kurumlarınca resmen tavsiye edilmeleri,
g.Yapacakları sondaj ve kazı çalışmaları için bağlı bulundukları kurumlarınca yeterli ödeneğin sağlandığının yazıyla taahhüt edilmesi, şartları aranır.

Temsilcilerin Nitelikleri
Madde 18- Temsilcilerin seçiminde;
a. Görevlendirilecekleri kazı veya araştırma ile ilgili bilim dalında uzman olmaları,
b. Yabancı bilim heyetlerinin yaptıkları kazı veya araştırmalarda görevlendirilen temsilcilerin yaşayan batı dillerinden birini bilmeleri,
c. Bakanlıkça yapılan “Hizmet İçi Eğitim Semineri” ni başarı ile tamamlamış olmaları, dikkate alınır.

Ülkemizde taşınır kültür varlıklarına dair kanuni düzenlemelerin dayandığı yasa 2863 sayılı yasadır. 2863 sayılı yasa yedi bölümden oluşmaktadır. Madde 4'te herhangi bir kültür ve doğal varlığı bulan kişinin bu bulguyu üç gün içinde mülki amirlere, ihbarı alan amir ise en geç on gün içinde Bakanlığa bildirmekle yükümlü olup; Bakanlığın da gerekli işlemleri hemen başlatması gerektiği dile getirilmiştir.

Madde 23 – Korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıkları şunlardır:

a. Jeolojik, tarih öncesi ve tarihi devirlere ait, jeoloji, antropoloji, prehistorya, arkeoloji ve sanat tarihi açılarından belge değeri taşıyan ve ait oldukları dönemin sosyal, kültürel, teknik ve ilmi özellikleri ile seviyesini yansıtan her türlü kültür ve tabiat varlıkları;

Her çeşit hayvan ve bitki fosilleri, insan iskeletleri, çakmak taşları (sleks), volkan camları (obsidyen), kemik veya madeni her türlü aletler, çini, seramik, benzeri kab ve kacaklar, heykeller, figürinler, tabletler, kesici, koruyucu ve vurucu silahlar, putlar (ikon), cam eşyalar, süs eşyaları (hülliyat), yüzük taşları, küpeler, iğneler, askılar, mühürler, bilezik ve benzerleri, maskeler, taçlar (diadem), deri, bez, papirus, parşömen veya maden üzerine yazılı veya tasvirli belgeler, tartı araçları, sikkeler, damgalı veya yazılı levhalar, yazma veya tezhipli kitaplar, minyatürler, sanat değerine haiz gravür, yağlıboya veya suluboya tablolar, muhallefat (religue'ler), nişanlar, madalyalar, çini, toprak, cam, ağaç, kumaş ve benzeri taşınır eşyalar ve bunların parçaları, Halkın sosyal hayatını yansıtan, insan yapısı araç ve gereçler dahil, bilim, din ve mihaniki sanatlarla ilgili etnografik nitelikteki kültür varlıkları.

Osmanlı Padişahlarından Abdülmecit, Abdülaziz, V. Murat, II. Abdülhamit, V. Mehmet Reşat ve Vahidettin ve aynı çağdaki sikkeler, bu Kanuna göre tescile tabi olmaksızın yurt içinde alınıp satılabilirler. Bu madde kararına girmeyen sikkeler bu Kanunun genel hükümlerine tabidir.

Kanunun 30. Maddesine göre "Kamu kurumu ve kuruluşları (Belediyeler ve il özel idareleri dâhil), vakıflar, gerçek ve tüzelkişiler satacakları eşya ve terekeler arasında bulunan veya yapacakları müzayedelerdeki satışlara konu olan taşınır kültür ve tabiat varlıkları ile koleksiyonları, önce Devlet müzelerine haber vermeye ve göstermeye mecburdurlar."

Türk askeri tarihini ilgilendiren her türlü silah ve malzemenin bulundukları veya ihbar edildikleri yerde, tarihi niteliklerinin araştırılması, incelenmesi ve değerlendirilmesi Genelkurmay Başkanlığınca yapılır.

Korunması Gerekli Taşınır Kültür ve Tabiat Varlıklarının Tasnifi, Tescili ve Müzelere Alınmaları Hakkında Yönetmeliğin 4. Maddesine göre Tasnif; 2863 sayılı Kanunun 23. Maddesinde belirtilen taşınır kültür ve tabiat varlıklarından, korunması gerekli olanlarla olmayanların, müzelere alınacaklarla alınmayacakların ayrımıdır.

Koleksiyoncular faaliyetlerini, Kültür ve Turizm Bakanlığına bildirmek ve ellerindeki taşınır kültür varlıklarını envanter defterine kaydetmek zorundadırlar. İlgili müzeye tescil ettirmiş oldukları koleksiyonlarındaki her türlü eseri on beş gün önce Kültür ve Turizm Bakanlığına haber vermek şartı ile kendi aralarında değiştirebilir veya satabilirler. Satın almada öncelik Kültür ve Turizm Bakanlığına aittir.

Madde 32 – Yurt içinde korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıkları yurt dışına çıkarılamaz. Ancak, milli çıkarlarımız dikkate alınarak, bunların hertürlü hasar, zarar, tehdit veya tecavüz ihtimaline karşı, gideceği ülke makamlarından teminat almak ve sigortalanmak şartı ile, yurt dışında geçici olarak sergilendikten sonra geri getirilmelerine; Cumhurbaşkanlığınca karar verilir.

"Araştırma, Sondaj, Kazı ve Define Arama" başlığı altında:

Madde 49 – Türkiye'deki elçilik ve konsolosluklar mensuplarına, araştırma, kazı ve sondaj izni verilmez.

"Araştırma, Sondaj, Kazı ve Define Arama" başlığı altında, Madde 43'te yapılan çalışmalarda bulunan varlıklarla ilgili yayım hakkının kazı başkanlarında olduğu, ancak bu raporları gerekli zaman içinde yayımlamadıkları durumda bu yayın hakkının Bakanlığa geçeceği ve bir daha aynı heyete kazı izni verilmeyeceği açıklanmaktadır.

Sondaj ve Kazı Yapacaklarda Aranan Nitelikler:

Madde 5- Sondaj ve kazı yapmak isteyen Türk ve yabancılarda;

a. Sondaj ve kazı yapılmak istenen yerin oluşumu ve kültürleriyle ilgili bilim dallarında uzman olduklarının belgelendirilmesi,

b. Bu dallarda, bir üniversite veya yüksek okulun öğretim üyesi ya da bu konu ile ilgili bir bilimsel kuruluş yetkili elemanı olmaları,

c. Bilimsel sondaj ve kazıda yeterli tecrübeye sahip bulunmaları,

d. Çalıştıkları bilim dallarında yayınlanmış eserlerinin bulunması,

e. Sondaj ve kazı yapmada sakıncalı durumlarının bulunmaması,

f. Bağlı bulundukları kurumlarınca resmen tavsiye edilmeleri,

g. Yapacakları sondaj ve kazı çalışmaları için bağlı bulundukları kurumlarınca yeterli ödeneğin sağlandığının yazıyla taahhüt edilmesi, şartları aranır.

Madde başlığında Türk ve Yabancı kişiler belirtildiği için doğru seçenek "C" şıkkıdır.