KÜLTÜREL MİRAS MEVZUATI

Söz konusu yasada taşınmaz kültür varlıkları için şu örnekler verilmiştir: Kaya mezarlıkları, yazılı, resimli ve kabartmalı kayalar, resimli mağaralar, höyükler, tümülüsler, ören yerleri, akropol ve nekropoller; kale, hisar, burç, sur, tarihi kışla, tabya ve istihkâmlar ile bunlarda bulunan sabit silahlar; harabeler, kervansaraylar, han, hamam ve medreseler; kümbet, türbe ve kitabeler, köprüler, su kemerleri, su yolları, sarnıç ve kuyular; tarihi yol kalıntıları, mesafe taşları, eski sınırları belirten delikli taşlar, dikili taşlar; sunaklar, tersaneler, rıhtımlar, tarihi saraylar, köşkler, evler, yalılar ve konaklar; camiler, mescitler, musallalar, namazgâhlar; çeşme ve sebiller, imarethane, darphane, şifahane, muvakkithane, simkeşhane, tekke ve zaviyeler; mezarlıklar, hazireler, arastalar, bedestenler, kapalı çarşılar, sandukalar, siteller, sinagoglar, bazilikalar, kiliseler, manastırlar, külliyeler, eski anıt ve duvar kalıntıları; freskler, kabartmalar, mozaikler, peri bacaları ve benzeri taşınmazlar.

2863 sayılı yasada (madde: 3, fıkra: 3) sit “Tarih öncesinden günümüze kadar gelen ...”, “... yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik, mimari ve benzeri özellikleri...” ni taşıyan “... kent ve kent kalıntıları, önemli tarihi hadiselerin cereyan ettiği yerler ve tabiat özellikleri olan alanlar ...” olarak tanımlanmıştır.

Rölöve projesi, tek yapı ölçeğinde kullanılan bu projelerin ilk aşaması kültür varlıklarının mevcut durumunun değişik ölçek ve nitelikte (çizimler, planlar ya da diğer grafik anlatım, fotoğraf, sayısallaştırılmış belgeler vb.) saptanması olarak tanımlanabilir.

Restitüsyon/tamlama, bir kültür varlığının zaman içinde geçirdiği müdahaleleri dönemleyen ve ilk yapıldığı ya da belli bir dönemdeki durumunun belirlenmesi için gerçekleştirilen bir etüttür.

Belgeleme, araştırma ve değerlendirme sonucu çözümlenen ya da yorumlanan yapı ya da alanlar için, uygulamaya yönelik çalışmaların başlangıcı olan koruma/onarım projelerinin oluşturulması gerekmektedir. Bu projeler yapının korunmasına ve kullanılmasına yönelik fiziksel müdahaleleri içermektedir.

"Taşınmaz Kültür Varlığı Maliklerine Tanınan Bağışıklıklar" dolaylı yapılan, diğerleri doğrudan yapılan katkılardır.

Özel Hukuka Tabi Özel ve Tüzel Kişilerin Mülkiyetinde Bulanan Taşınmaz Kültür Varlıkları İçin Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarafından Yapılan Yardımın amacı, maliki bulunduğu taşınmaz kültür varlığını onaracak mali güce sahip olmayan özel hukuka tabi gerçek ve tüzel kişilere değişik nitelikte yardımlarda bulunmak

2985 sayılı Toplu Konut Kanunu uyarınca verilecek kredilerin en az %10'u tescilli taşınmaz kültür varlıklarının bakımı, onarımı ve restorasyonu işlemlerine ilişkin başvurularda kullandırılır. Başvuru Toplu Konut İdaresine yapılır. Kredi verilecek projelerin belirlenmesinde aşağıdaki kriterler dikkate alınır.

İdare tarafından kullandırılacak kredinin miktarı, projenin keşif bedelinin en fazla %70’i oranında olup, 2018 yılı için bu miktar T170.000.-’yi geçemez. Her yıl kullandırılacak kredi üst limiti finansman imkanları dikkate alınarak idarece yeniden belirlenir. Kullandırılan kredinin faizi yıllık %4, vadesi ise 10 yıl olup geri ödemeler aylık sabit taksitler halinde tahsil edilecektir.

Özellikle doğal değerlerin korunması ve çevresel kirliliğin önlenmesine ilişkin düzenlemeler getiren bu yasanın amaçları arasında, “...ülkenin doğal ve tarihsel zenginliklerinin korunarak, bugünkü ve gelecek kuşakların sağlık, uygarlık ve yaşam düzeyinin geliştirilmesi ve güvence altına alınması...” yer almaktadır. Koruma konusunun gelecek kuşaklarla ilgili bu boyutu, yasal düzenlemelerimizde ilk kez yer almaktadır. Bu husus, 1975 Avrupa Mimari Miras Yılı’ndan bu yana vurgulanan ve görevimizin “doğal ve kültürel değerleri koruyarak bizden sonraki nesillere iletmek” olduğu ilkesinin, yasalarımızda da yer alması bakımından önem taşır.

2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasasının 3. Maddesindeki tanıma göre kültür varlığı “tarih öncesi ve tarihi devirlere ait, bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan veya tarih öncesi ya da tarihi devirlerde sosyal yaşama konu olmuş bilimsel ve kültürel açıdan özgün değer taşıyan yer üstünde, yer altında veya sualtındaki bütün taşınır ve taşınmaz varlıklardır”

2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasasının 3. Maddesine , 648 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 41. Maddesi ile eklenen tanıma göre“Etkileşim-geçiş sahası …korunması gerekli kültür varlıklarını ve sit alanlarını doğrudan etkileyen, sit bölgeleriyle bütünlük gösteren, daha önceden sit sınırları içindeyken sit sınırları dışına çıkarılmış veya sit sınırları dışında tutulmuş korunacak sokak, meydan, yapı grupları ve benzerlerinin yer aldığı, sit bölgeleri arasında kalmış, sitleri doğrudan etkileyen veya koruma amaçlı imar planlarının hazırlanma aşamasında göz önünde bulundurulması gereken alanlardır

2863 sayılı yasanın 5177 sayılı yasanın 26. maddesi ile değişik 7. maddesine göre korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının tespiti, Kültür ve Turizm Bakanlığının koordinatörlüğünde yapılır. 

Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür varlıklarının tespit ve tescil sürecinde son aşama tescil kararlarının ilanı, tebliği ve tapu kütüğüne işlenmesidir.

Koruma amaçlı imar planı yapılıncaya kadar, koruma bölge kurulu tarafından üç ay içinde geçiş dönemi koruma esasları ve kullanma şartları belirlenir.

Koruma amaçlı imar planları, müellifi şehir plancısı olmak üzere alanın konumu, sit statüsü ve özellikleri göz önünde bulundurularak ilgili meslek gruplarından Bakanlıkça belirlenecek uzmanlar tarafından hazırlanır.

Belgelemenin ilk aşaması olan rölöve, alanda değişik teknikler kullanılarak yapılan ölçümlerle yapıların ve alanların mevcut durumlarının çizimlerinin hazırlanmasını kapsar.

Taşınmaz Kültür Varlığı maliklerine tanınan bağışıklıklar,  taşınmaz kültür varlıklarının korunmasında büyük ölçüde devlet kaynakları kullanılarak maliklerine yapılan finansal katkılardan, dolaylı yapılan katkıdır.

Alan yönetimi sisteminin organları Alan Başkanı, Danışma Kurulu, Eşgüdüm ve Denetleme Kurulu ve Denetim Birimidir.

Kıyı Kanunu (No: 3621 / 1990) Bu kanunun amacı  sahil şeritlerinin doğal ve kültürel değerlerini gözeterek koruma ve toplumun yararlanmasına açık, kamu yararına kullanma esaslarını tespit etmek…” olarak belirlenmişti