KÜLTÜREL MİRAS MEVZUATI

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasası 2863 sayılı yasadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

21. yüzyılda yapılmış limanlar kültür varlıkları yasasının 6. maddesine eklenen niteliklerden biri değildir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Cami, han, hamam, kilise, tapınak vb. anıtsal nitelikli ve tüm toplum tarafından kullanılan yapılar 1. grupta yer alır. Geleneksel konut ise 2. grup içindedir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Seçeneklerin tamamı kültür varlıkları yasasında sit türleri içindedir. Bunlar  dışında kentsel/arkeolojik sit, karmaşık sit, kırsal sit ve kültürel peyzaj gibi daha yeni tanımlar
da ulusal ve uluslararası belgelerde yer almaktadır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

1. derece arkeolojik sit “korumaya yönelik bilimsel çalışmalar dışında aynen korunacak sit alanları”dır. 3. derece sit alanlarında inşaat izni verilmeden önce, ilgili müze müdürlüğü uzmanları tarafından sondaj kazısı gerçekleştirilir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Tarihi sit alanı, 2863 sayılı yasada “önemli tarihi hadiselerin cereyan ettiği yerler” olarak tanımlanmıştır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

5226 sayılı “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” yukarıdaki tanımlara ek olarak “Ören yeri” tanımını getirmiştir. Buna göre ören yeri:“Tarih öncesinden günümüze kadar gelen çeşitli uygarlıkların ürünü olup, topografik olarak tanımlanabilecek derecede yeterince belirgin ve mütecanis özelliklere sahip, aynı zamanda tarihsel, arkeolojik, sanatsal, bilimsel, sosyal veya teknik bakımlardan dikkate değer, kısmen inşa edilmiş, kültür varlıkları ile tabiat varlıklarının birleştiği alanlardır.” Doğru yanıt B seçeneğidir.

Karatay Han Vakıflar Genel Müdürlüğü sorumluluğunda bulunan bir yapıdır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Restitüsyon/tamlama, bir kültür varlığının zaman içinde geçirdiği müdahaleleri dönemleyen ve ilk yapıldığı ya da belli bir dönemdeki durumunun belirlenmesi için gerçekleştirilen bir etüttür. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Seçeneklerin tamamı taşınmaz kültür varlıklarının korunmasını amaçlayan çeşitli mevzuatlarda yer alan yasalardır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasasının 3. Maddesindeki tanıma göre kültür varlığı “tarih öncesi ve tarihi devirlere ait, bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan veya tarih öncesi ya da tarihi devirlerde sosyal yaşama konu olmuş bilimsel ve kültürel açıdan özgün değer taşıyan yer üstünde, yer altında veya sualtındaki bütün taşınır ve taşınmaz varlıklardır”.

2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıkları Yasasının, 3386 sayılı yasayla değişik 3. maddesinin “(a) tanımlar” bölümüdür. Doğrudan arkeolojik sit sözcüğü geçmeyen bu tanımda, “yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik, mimari ve benzeri özelliklerini yansıtan kent kalıntıları” arkeolojik sit olarak anlaşılmak durumundadır. Görüldüğü gibi yasa, arkeolojik alan için ayrı ve ayrıntılı bir tanım vermediği gibi, bu alanların nitelikleri ve dereceleri hakkında da hüküm içermemektedir. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’nun 5.11.1999 gün ve 658 sayılı İlke Kararı bu boşluğu doldurmak amacıyla ‘arkeolojik sit’i, “… insanlığın varoluşundan günümüze kadar ulaşan eski uygarlıkların yer altında, yer üstünde ve su altındaki ürünlerini, yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik ve kültürel özelliklerini yansıtan her tür kültür varlığının yer aldığı alanlar ve yerleşmeler …“ olarak tanımlamıştır.

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu ’nun 5.11.1999 gün ve 658 sayılı İlke Kararında arkeolojik sit alanları derecelendirilerek üç gruba ayrılmıştır. Buna göre 1. derece arkeolojik sit “korumaya yönelik bilimsel çalışmalar dışında aynen korunacak sit alanları”dır şeklinde tanımlanmıştır. Bu alanlarda hiçbir yapılaşmaya izin verilmemekte sadece bilimsel amaçlı kazıların yapılabileceği öngörülmektedir.

Tarihi sit alanı, 2863 sayılı yasada “önemli tarihi hadiselerin cereyan ettiği yerler” olarak tanımlanmıştır. Bu alanlarda ülke tarihinde önemli bir olayın gerçekleşmesi tek koşul olarak belirlenmiş olup alanın bunun dışında herhangi bir kültürel ya da doğal değer içermesi gerekmemektedir. Gazi Mustafa Kemal’in 22 Ağustos 1922’de Başkomutanlık Meydan Savaşını başlattığı Kocatepe, 1071 yılında Malazgirt Savaşının yapıldığı Malazgirt Ovası vb. bu sit alanı türünün örnekleridir.

2863 sayılı yasanın 5226 sayılı yasa ile değişik 3. maddesinin 9. bendine göre "Çevre düzenleme projesi"; ören yerlerinin arkeolojik potansiyelini koruyacak şekilde, denetimli olarak ziyarete açmak, tanıtımını sağlamak, mevcut kullanım ve dolaşımdan kaynaklanan sorunlarını çözmek, alanın ihtiyaçlarını çağdaş, teknolojik gelişmelerin gerektirdiği donatılarla gidermek amacıyla her ören yerinin kendi özellikleri göz önüne alınarak Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yapılan veya yaptırılan 1/500, 1/200 ve 1/100 ölçekli düzenleme projeleridir.

Basit Onarım Yapıların; ahşap, madeni, pişmiş toprak, taş vb. çürüyen ya da bozularak eksilen mimari öğelerinin, özgün biçimlerine uygun olarak aynı malzeme ile değiştirilmesi, bozulan iç ve dış sıvaların, kaplamaların, renk ve malzeme uyumu sağlanarak, özgün biçimlerine uygun olarak yenilenmesi bu kapsamda tanımlanmıştır.

Rölöve Projesi Tek yapı ölçeğinde kullanılan bu projelerin ilk aşaması kültür varlıklarının mevcut durumunun değişik ölçek ve nitelikte (çizimler, planlar yada diğer grafik anlatım, fotoğraf, sayısallaştırılmış belgeler vb.) saptanması olarak tanımlanabilir. Belgelemenin ilk aşaması olan rölöve, alanda değişik teknikler kullanılarak yapılan ölçümlerle yapıların ve alanların mevcut durumlarının çizimlerinin hazırlanmasını kapsar.

Başvuru İl Kültür ve Turizm Müdürlüklerine yapılır. Yönetmeliğin 10. Maddesine göre başvuruların önceliklerinin belirlenmesinde aşağıdaki ölçütler dikkate alınır:

Kültür ve Turizm Bakanlığınca yapılacak parasal yardım tutarı, proje hazırlanması için (T 75.000) ’yi, uygulamalar için tahmini uygulama bedelinin % 70’ini ,tahmini uygulama bedeli ne olursa olsun T300.000.- ’yi geçemez.

Kültürel Yatırımların teşviki

Kültür alanında yapılacak yatırımları için çeşitli önlemler alınmaktadır. Böylece kültür alanında yatırım yapmak isteyen özel ve tüzel kişilerin özendirilmesi, katılımın üst düzeyde sağlanması amaçlanmıştır. Bu alanda oluşturulan ilk yasal düzenleme 5225 sayılı Kültür Yatırımları ve Girişimlerini Teşvik Kanunudur.  Bu kanunun amacı kültür varlıkları ile somut olmayan kültürel mirasın korunmasını ve sürdürülebilir kültürün birer öğesi haline getirilmesi ile ülkemizin kültür varlıklarının yaşatılması ve ülke ekonomisine katkı yaratan bir unsur olarak değerlendirilmesi, kullanılması amacıyla kültür yatırımı ve kültür girişimlerinin teşvik edilmesini sağlamaktır.

E şıkkı Türkiye dışında kültür varlığı olarak kabul edilebilir yapıları kapsayabilir. Fakat Türkiye için doğru cevap E'dir.