KÜLTÜREL MİRAS MEVZUATI

Türkiye’den, İstanbul’un Tarihi Alanları, Safranbolu şehri (Karabük), Hattuşaş (Boğazköy)-Hitit Başkenti (Çorum), Nemrut Dağı (Adıyaman-Kahta), Ksantos-Letoon antik kenti (Antalya-Muğla), Divriği Ulu Camisi ve Darüşşifası (Sivas), Truva antik kenti (Çanakkale), Selimiye Camisi ve Külliyesi (Edirne) kültürel miras olarak; Pamukkale-Hierapolis (Denizli), Göreme Milli Parkı ve Kapadokya (Nevşehir) hem kültürel, hem doğal miras olarak listeye alınmıştır. Doğru cevap B’dir.

Taraf olduğumuz ikinci sözleşme ise, 1989 yılında onaylanan “Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi”dir. 1985 yılında, Granada’da Avrupa Konseyine üye ülkeler tarafından kabul edilen ve 13.4.1989 gün ve 3534 sayılı yasayla yürürlüğe giren bu sözleşmeye göre, ülkeler, mimari mirasın korunması için yasal önlemler almayı ve bu önlemler çerçevesinde ve her ülkeye ve bölgeye özgü yöntemlerle, anıtları, bina gruplarını ve sitleri korumayı üstlenmiş bulunmaktadır. Doğru cevap E’dir.

Dünya Kültür ve Doğal Mirasının Korunması Sözleşmesine bağlı olarak düzenlenen ve 7 Ekim 1988 gün ve 88/13151 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla kabul edilen Akdeniz’de Özel Koruma Alanlarına İlişkin Protokol, sadece doğal değerlerin değil, kentsel ve arkeolojik değerlerin de ele alındığı, bu nedenle ayrıntılı incelenmesi gereken bir belgedir. Doğru cevap D’dir.

Sözleşmede “somut olmayan kültürel miras”, toplulukların, grupların ve kimi durumlarda bireylerin, kültürel miraslarının bir parçası olarak tanımladıkları uygulamalar, temsiller, anlatımlar, bilgiler, beceriler ve bunlara ilişkin araçlar, gereçler ve kültürel mekanlar anlamına gelir. Bu sözleşme bireyleri de kapsar. Doğru cevap B’dir.

Venedik Tüzüğü tarihi yapıların korunması ve restorasyonu hakkında uluslararası bir çerçeve belirleyen ilk antlaşmalardan biridir. Doğru cevap A’dır.

UNESCO ön çalışmanın yapılmasında kültürel değerler için ICOMOS (Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi), doğal değerler için ise IUCN (Uluslararası Doğayı Koruma Birliği) kuruluşlarını görevlendirmiştir. Bu kuruluşlar tarafından hazırlanan ön değerlendirmeler her yıl toplanan Dünya Miras Komitesi tarafından değerlendirilmekte, önerilen yapı ya da alanın gerekli ölçütleri taşıdığı anlaşılırsa listeye alınmaktadır. Doğru cevap C’dir.

Hollanda’nın Lahey kentinde, ilk uluslararası resmi nitelikte belge olarak nitelendirebileceğimiz “Silahlı Çatışma Halinde Kültürel Değerlerin Korunması Sözleşmesi (Lahey Konvansiyonu)’nin hazırlanması ve birçok ülke tarafından bu belgenin kabul edilmesi korumada uluslararası bağlayıcı yasal süreci başlatmıştır. Doğru cevap A’dır.

16 Kasım 1972’de Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme kabul edilmiştir. Bu sözleşme Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 14.4.1982 gün ve 2658 sayılı kanunla kabul edilmiş ve bir iç hukuk belgesi haline gelmiştir. Doğru cevap C’dir.

Bu listede Türkiye’den Antalya, Aspendos, Bursa, Didim, Efes, Fethiye-Ölüdeniz, Bodrum (Halikarnassos), İstanbul, Kaunos, Kekova, Knidos, Milet, Bergama, Faselis, Priene, Truva ve Ksantos yer almaktadır. Doğru cevap E’dir.

ICOMOS dünyanın tarihi anıt ve sitlerinin korunması için UNESCO bünyesinde 1965 yılında kurulmuş, uluslararası nitelikte hükümetler dışı bir örgüttür. Doğru cevap A’dır.

Taraf olduğumuz ikinci sözleşme ise, 1989 yılında onaylanan “Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi”dir. Sözleşmenin ortaya koyduğu evrensel ilke “Mimari mirasın korunması, bunun teşviki ve yaygınlaştırılmasını, kültürel ve çevresel planlama politikalarının başlıca unsuru olarak kabul etmek”tir.

Avrupa Arkeolojik Mirasın Korunmasına İlişkin Sözleşmesinde Arkeolojik mirasın bir envanterinin çıkarılması ve koruma altına alınacak anıt ve alanların tespiti ve İmar çalışmaları sırasında arkeolojik mirasa ait öğelerin bulunması halinde uygun olan hallerde bunların bulundukları yerlerde korunmaları için önlemler alınması maddeleri yer almaktadır. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi; “somut olmayan kültürel mirasın”, dille birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar; gösteri sanatları; toplumsal uygulamalar, törenler ve şölenler; doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar; el sanatları geleneği alanlarında belirdiği tespiti yapılmaktadır. Bu nedenle doğru seçenek A seçeneğidir.

Çağdaş restorasyon ilkelerinin geliştirilmesi bakımından değerli olan Venedik Tüzüğü özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrası tarihi doku ve kentlerin korunması ve yenilenmesi konularının gündeme gelmesiyle daha da önem kazanmıştır. Bu nedenle doğru seçenek B’dir.

Arkeolojik Mirasın Korunması ve Yönetimi Tüzüğü Tüzükte, özellikle ulaşım ve altyapı projelerinin arkeolojik mirasın korunmasında büyük tehdit oluşturduğu vurgulanarak, proje uygulamaları öncesi arkeolojik araştırmaların yapılmasının zorunluluk haline getirilmesi ve “planlamanın mirasa en az zarar verecek şekilde” yapılmasının temel ilkelerden biri olması önerilmektedir.

Kültürel Öneme Sahip Yerlerin Korunması Amaçlı Avusturalya ICOMOS Tüzüğünün tanımlar bölümünde, yer, kültürel doku, kültürel önem / değerlilik kavramları ele alınmakta ve kavramların önemlerine dikkat çekilmektedir. Tanımlar bölümünde ayrıca, koruma, restorasyon, tekrar inşa etmek / rekonstrüksiyon, uyarlama / adaptasyon, yorum, sunum konularında uygulamaya yönelik tanımlamalar da yapılmaktadır. Buna göre doğru seçenek E seçeneğidir.

Kültürel Miras Alanlarının Sunumu ve Yorumu, ICOMOS Tüzüğünün (2008) ilkeleri arasında Erişim ve anlama, Bağlam ve ortamı ve Özgünlük bulunmaktadır. bu nedenle doğru seçenek B’dir.

Johannesburg Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi’nde (2002), ekonomik, sosyal ve çevre şartlarının yanı sıra kültürel çeşitlilik, sürdürülebilir kalkınmanın dördüncü ayağı olarak kabul edilmiştir. Bu nedenle doğru seçenek C’dir.

2018 yılı sonu itibariyle Dünya genelinde Dünya Miras Listesine kayıtlı 1092 kültürel ya da doğal varlık bulunmaktadır. bu nedenle doğru seçenek A’dır.

Dünya Miras Listesinde yer alacak kültürel varlıkların adaylık başvurularının ön incelemesi ICOMOS tarafından yapılmakta ve UNESCO’ya öneriler götürülmektedir. Bu nedenle doğru seçenek D’dir.