KÜLTÜREL MİRAS MEVZUATI

Kültürel Amaçlı’ korumayı öngören ilk savunu olarak nitelendirilen, İdeal şehri tanımlarken; “eğer yerleşmede bir Roma yapı kalıntısı bulunuyorsa korunmalıdır” görüşü Alberti'nindir.

Hellenistik Dönemde, Güneybatı Anadolu’da bulunan Perge antik kenti özellikleri:
I. Şehirlerin yerleşme düzeni ile ilgili kurallarını, örnekler ve yazılı belgelerle belirtir,
II. Yapı ve heykellerde ölçeği büyük tutmuştur.
III. Mimarisi yanında mermer heykeltıraşlığıyla da ünlüdür.

Papa II. Pius, Avrupa’daki birlik amacını doğuya da aktarmak istiyordu. 1462’de Roma ve civarındaki tarihi anıtların yıkılmasını ve zarar görmesini yasaklamış, bu buyruğu ile eski anıtların korunmasında genel tedbirler alan ilk Papa olarak tanınmıştır.

Papa IV. Martinus, 1425’de yolların temizlenmesi için bir örgüt oluşturmuş, kiliselerle birlikte bazı köprülerin onarımı yapılmıştır. Papa IV. Eugenius (1431-1447), Roma’yı bakımsız halde bulmuş ve bazı önlemler almıştır.

Fransız mimar Philibert de L’Orme (1512–1570); mevcut formların silinip atılmasını değil, bunların düzenli değişikliğe uğramasını, bir yapıda eski ve yeni unsurların zarafet ve ustalıkla bağdaştırılmasını öneriyordu. Döneminde, eski kale ve şatoları pencereler açıp aydınlatarak ve yanlardan uzanan kalın duvarları galeriler haline getirerek, tekrar yaşanılır hale sokmuştur.

Süreklillik değeri: Bu değer o kültür varlığının kullanımının sürmesi ve kendisine çağdaş toplumda bir yer bulmasıyla ilgilidir. Böylece yapının kullanılarak korunması temel ilkesinin gereği yerine gelecek, yapı günümüzün bir işlevi ile yaşamını sürdürerek böylece ‘geçmişimiz için bir gelecek’ olarak tanımlanan önemli bir koruma söyleminin gereği yerine gelmiş olacaktır.

Özellikle özgün işlevini günümüzde de sürdürebilen yapılar ‘süreklilik’ değerinin önemli temsilcileri olmaktadır. Bursa-Pirinç Hanı 16. yüzyılda inşa edilmiştir. Hanlar bölgesi olarak da bilinen kentin tarihi ticari merkezindeki yapı, geçmişte olduğu gibi günümüzde de ünlü Bursa ipekçiliğinin merkezi durumundadır. Bu nedenle özgün işlevine en yakın biçimiyle kullanılmakta ve her zaman canlılığını korumaktadır.

Viollet-le-Duc, Antik Dönem mimarlığının çok baskıcı, yönlendirici olmaması, sadece ilham vermesi gerektiğini savunmuştur. Buna karşılık Gotik mimarlık anıtlarının da titizlikle değerlendirilmesini işaret etmiştir.

Petrark öncelikle Romalıların kendi tarihlerine saygısız ve ilgisiz davranşlarına karşı tavır almıştır. Petrark Antik Döneme olan ilgiyi artırmış, Roma’daki Antik Dönem yapılarının önemine dikkat çekmiştir. Bu bağlamda Petrark, Cola di Rienzo ile birlikte Roma kentinin tarihini incelemiş ve anıtları kent haritasına işlemiştir. Petrark ve arkadaşları, tarihi yapıların kitabelerini okumuşlar ve Antik Dönemin incelenmesi için gerekli temelleri atmışlardır. Petrark, Trajan Sütunu, Colosseum ve Panteon gibi tarihi yapıların ölçülerini alıp, mimari çizimlerini yapmıştır.

Yapı ya da yapı grubunun çevresinden aldığı değer ya da çevresine kattığı değerler olarak tanımlanabilir. Bu bağlamda, peyzaj veya kent görünümü açısından önemli olmak; bulunduğu yerin simgesi olarak kabul edilmek; önemli bir anıtın çevresinde yer alan ve ona ölçek veren, o alanın vazgeçilmez bir bileşeni olmak; Çevresel Değer ile ilişkilidir.

Gustave Giovanni (1873–1947), Boito’nun esaslarını geliştirmiş ve modernleştirmiştir. Ona göre, “hangi devre ait olursa olsun tarihi değeri olan eser” korunmalıdır. Tarihi yapıda birden fazla döneme ait izler varsa bütün dönemlere ait izler korunmalıdır. Belli başlı ve en önemli yapıların tarihi değerlerinin yanı sıra, küçük yapıların ve yerleşmelerin bütün olarak mimari önemini belirtmiştir. Çalışmaları, ‘Carta Del Restauro Italiana’nın (İtalya Restorasyon Tüzüğü) (1931) kurallarının saptanmasında çok etkili olmuştur.  İtalya, 18. yüzyılın sonu ile 19. yüzyılın başında da önemli gelişmelere sahne olmuştur. Bu dönem, sosyal devrimlerin, endüstrideki gelişme ile bağdaştığı ve Avrupa’daki yerleşmelerin büyük değişmelere zorlandığı bir devirdir. Bu dönemde Roma’nın merkezinde geniş bir alan tarih ve sanat araştırmalarına tahsis edilmiştir.

Koruma kavramının geçmişi çok eski devirlere dayanmakla birlikte, çağdaş korumanın kuramsal temelleri 20. yüzyılda atılmış, İkinci Dünya Savaşı sonundaki dönemde Avrupa’da kentsel koruma çalışmaları hızlanmıştır.

Papa Vigiluis’un 537 yılında yaptığı onarımlar anıtlara karşı kamunun yaklaşımını gösteren birer örnektir. Bu dönemde Roma Devri anıtları Hıristiyan kiliselerine dönüştürülmüştür. Bunun önde gelen örneklerinden birisi ünlü Panteon tapınağıdır

Orta Çağda en çok gelişen askeri mimaridir, surlar ve kaleler ustalıkla yapılmıştır.

12. yüzyılda hazırlanmış ‘Mirabilia Urbis Romae’ (Roma Şehri Harikaları) adlı eser turistik rehber niteliğindedir. 1143 yılında Roma Bağımsız Cumhuriyeti’nin ilanı ile önlem alınmadan onarımlar yapılmaya başlanmış ve Roma herkese açık bir mermer ocağı gibi işlem görmüştür. Taşınabilir eserler ise, zafer hatırası olarak saklandığından devamlı yer ve el değiştirmiştir.

Rönesans, Orta Çağ ile Yeni Çağ arasında 17. yüzyıla kadar yaşanmış olan bir dönemdir. Daha kesin bir ifade ile bir geçiş dönemidir. ‘Yeniden uyanış’, ‘yeniden doğuş’ anlamında kullanılan isimlendirme bu dönem için çok uygundur. Çünkü Rönesans her bakımdan yepyeni düşünce ve yaklaşımların, anlayış ve uygulamaların ortaya konduğu ve yepyeni bir insan olgusunun tarih sahnesine çıktığı çağdır.

Rönesans hareketleri İtalya’da başlamıştır.

Petrark ile Cola di Rienzo, Roma’nın tarihsel bir incelemesini yapmış, anıtları şehrin haritasına işlemişlerdir. Anıtlardaki kitabeleri toplayıp okumuşlar ve Antik Devrin incelenmesi için gerekli temelleri atmışlardır. 1375’de Padua’lı teknisyen Giovanni Dordini, Roma’ya gelerek tapınak ve zafer anıtlarındaki kitabeleri kopya etmiştir. Trajan Sütununun, Colosseum’un, Panteon’un, Vatikan Obeliskleriyle, St. Peter ve St. Paul Bazilikalarının ölçülerini alıp çizmiştir.

Floransalı sanatçı, İtalyan rönesans temsilcilerinden Brunelleschi’nin (1377-1446) çağın gereksinimlerini ifade eden kale şeklinde sarayları ve manastır motifi olarak belirlenen revaklı yapılarla çevrili meydanlarına bu dönemde pek çok şehirde rastlanmaktadır. Rönesans sanat anlayışını asıl dile getiren mimar Leone Battista Alberti (1404-1472) olmuştur. Ressam, şair, dilbilimci, filozof, müzisyen ve mimar olan Alberti Rönesans hareketinin öncülerindendir.

III. Paulus zamanında, 1542’de ‘Vitruvius Akademisi’ kurulmuştur. Bu okul; M.Ö. 1. yüzyılda yaşamış olan ünlü mimarlık tarihçisi Vitruvius’un eserlerini yeniden düzenlemiş; Roma’daki bütün anıt, heykel vb eserleri toplayarak belgelemiş ve yayınlamış; ayrıca kent planlamasındaki temel uygulamalara örnek olacak çalışmalar yapmıştır.

Tarihin başlangıcından günümüze kadar binlerce yıllık uygarlık tarihi içinde insanın doğrudan ya da doğa ile birlikte yarattığı değerler, bugün ‘KÜLTÜREL MİRAS’ olarak adlandırılır. Doğru cevap C'dir.