KÜLTÜREL MİRAS MEVZUATI - Deneme Sınavı - 9

Kültür ve Turizm Bakanlığınca kabul edilen haklı bir sebep gösterilmeden, ruhsatname tarihinden itibaren, en çok altı ay içinde başlanılmayan araştırma, kazı ve sondajlara ait izin ve ruhsatnameler, hükümsüz sayılır.

İlk onarımlar, yine bir Osmanlı kurumu olan Vakıflar Genel Müdürlüğünce gerçekleştirilmiştir. Ancak bu yapıların çok azının belli bir değer taşıyan anıtsal yapılar olduğu bilinmektedir. Bu süreçte ilk onarılan yapı Ayasofya'dır. Doğru cevap C'dir.

2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasasının 3. Maddesindeki tanıma göre kültür varlığı “tarih öncesi ve tarihi devirlere ait, bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan veya tarih öncesi ya da tarihi devirlerde sosyal yaşama konu olmuş bilimsel ve kültürel açıdan özgün değer taşıyan yer üstünde, yer altında veya sualtındaki bütün taşınır ve taşınmaz varlıklardır”.

2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıkları Yasasının, 3386 sayılı yasayla değişik 3. maddesinin “(a) tanımlar” bölümüdür. Doğrudan arkeolojik sit sözcüğü geçmeyen bu tanımda, “yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik, mimari ve benzeri özelliklerini yansıtan kent kalıntıları” arkeolojik sit olarak anlaşılmak durumundadır. Görüldüğü gibi yasa, arkeolojik alan için ayrı ve ayrıntılı bir tanım vermediği gibi, bu alanların nitelikleri ve dereceleri hakkında da hüküm içermemektedir. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’nun 5.11.1999 gün ve 658 sayılı İlke Kararı bu boşluğu doldurmak amacıyla ‘arkeolojik sit’i, “… insanlığın varoluşundan günümüze kadar ulaşan eski uygarlıkların yer altında, yer üstünde ve su altındaki ürünlerini, yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik ve kültürel özelliklerini yansıtan her tür kültür varlığının yer aldığı alanlar ve yerleşmeler …“ olarak tanımlamıştır.

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu ’nun 5.11.1999 gün ve 658 sayılı İlke Kararında arkeolojik sit alanları derecelendirilerek üç gruba ayrılmıştır. Buna göre 1. derece arkeolojik sit “korumaya yönelik bilimsel çalışmalar dışında aynen korunacak sit alanları”dır şeklinde tanımlanmıştır. Bu alanlarda hiçbir yapılaşmaya izin verilmemekte sadece bilimsel amaçlı kazıların yapılabileceği öngörülmektedir.

Tarihi sit alanı, 2863 sayılı yasada “önemli tarihi hadiselerin cereyan ettiği yerler” olarak tanımlanmıştır. Bu alanlarda ülke tarihinde önemli bir olayın gerçekleşmesi tek koşul olarak belirlenmiş olup alanın bunun dışında herhangi bir kültürel ya da doğal değer içermesi gerekmemektedir. Gazi Mustafa Kemal’in 22 Ağustos 1922’de Başkomutanlık Meydan Savaşını başlattığı Kocatepe, 1071 yılında Malazgirt Savaşının yapıldığı Malazgirt Ovası vb. bu sit alanı türünün örnekleridir.

Korunması gerekli varlıklarla ilgili usulsüz belge veren, ilan ve tebligat yapanlara yönelik olan cezalar Madde 66'da; söz konusu varlıklarla ilgili haber verme zorunluluğuna, kültür varlığı ticaretine ve oturulan yeri ticarethane olarak gösterme yasağına aykırı hareket edenlere verilecek cezalar Madde 67'de; yurtdışına çıkarma yasağına aykırı hareket edenlere verilecek olan cezalar da Madde 68'de anlatılmaktadır. Doğru seçenek E'dir.

Korunması gerekli varlıklarla ilgili usulsüz belge veren, ilan ve tebligat yapanlara yönelik olan cezalar Madde 66'da anlatılmaktadır. Doğru seçenek C'dir.

26. Maddede müze kurma görevinin Bakanlıkta olduğundan, Madde 30'da satışı yapılacak varlıkların Bakanlığa bildirilme zorunluluğu anlatılmaktadır; Ülkemizde korunması gerekli varlıkların, yurtdışına çıkarılma yasağı bulunduğu Madde 32'de anlatılmaktadır. Doğru seçenek A'dır.

2863 sayılı Kanunun 3. Maddesindeki düzenlemeye göre kültür varlıkları; tarih öncesi ve tarihi devirlere ait bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan veya tarih öncesi ya da tarihi devirlerde sosyal yaşama konu olmuş bilimsel ve kültürel açıdan özgün değer taşıyan yer üstünde, yer altında veya su altındaki bütün taşınır ve taşınmaz varlıklardır. Doğru seçenek B'dir.

Venedik Tüzüğü tarihi yapıların korunması ve restorasyonu hakkında uluslararası bir çerçeve belirleyen ilk antlaşmalardan biridir. Çağdaş restorasyon ilkelerinin geliştirilmesi bakımından değerli olan Venedik Tüzüğü, özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrası tarihi doku ve kentlerin korunması ve yenilenmesi konularının gündeme gelmesiyle daha da önem kazanmıştır. 1964 Venedik Kongresi’nin ardından ve 1965 yılında Anıtlar ve Sitler Konseyi’nin (ICOMOS) kurulmasının hemen sonrasında, ülkemiz de Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu’nun (GEEAYK) 24 Eylül 1967 tarih ve 3674 sayılı kararı ile Venedik Tüzüğü’nü benimsemiştir.

A, B, D ve E seçeneklerinin soru kökünde verilen görevlerle bir ilişkisi bulunmamaktadır. C seçeneğinde yer alan “Kültür ve Turizm Bakanlığı”, soruda da belirtildiği gibi kültür varlıklarının korunmasını sağlamak için gerekli tedbirleri almak, aldırmak ve bunların her türlü denetimini yapmak veya kamu kurum ve kuruluşları ile belediyeler ve valiliklere yaptırmak Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın görevidir. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

A seçeneğinde yer alan “Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü” korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının koruma alanlarının tespitini yapmak, korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarından özelliklerini kaybetmiş olanlarının tescil kaydını kaldırmak, korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ve koruma alanları ile sit alanlarına ilişkin uygulamaya yönelik kararlar almak şeklinde görevlere sahiptir. C seçeneğinde yer alan “Vakıflar Genel Müdürlüğü” ise yurtiçi ve yurtdışındaki vakıflara ait vakıf kültür varlıklarının onarımını yapma, vakıflarla ilgili konularda; araştırma, geliştirme, eğitim, kültür ve yayın faaliyetlerinde bulunma, ulusal ve uluslararası koordinasyonu sağlama, vakıf kültür varlıklarından oluşan koleksiyonlar meydana getirme, müze, kütüphane ve kültür merkezleri kurma gibi görevleri vardır. D seçeneğinde yer alan “Strateji Geliştirme Başkanlığı” ulusal kalkınma strateji ve politikaları, yıllık program ile hükümet programı çerçevesinde idarenin orta ve uzun vadeli strateji ve politikalarını belirleme, amaçlarını oluşturmak üzere gerekli çalışmaları yapma biçiminde görevleri bulunmaktadır. E seçeneğindeki “Tanıtma Genel Müdürlüğü” her türlü imkândan yararlanarak, ülkemizin millî, manevî, tarihî, kültürel, sanatsal ve turistik değerlerinin yurt içi ve yurt dışında tanıtımını yapma, yaptırma, bu amaçla yurt içinde ve yurt dışında seminer, sempozyum, kolokyum, kongre, fuar, sergi, festival, yarışma, gösteriler ve benzeri faaliyetleri düzenleme veya düzenlenmiş olanlara katılma şeklinde görevleri vardır. B seçeneğinde yer alan “Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü” soru kökünde yer alan görevleri yerine getirmekle mükelleftir. Doğru cevap B seçeneğidir.

A, B, C ve D seçenekleri Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün birimleri arasında yer alır ancak E seçeneğinin konuyla bir ilgisi bulunmamaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün merkeze bağlı taşra teşkilatını II- III- V numaralı maddelerdeki Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu müdürlükleri, Rölöve ve Anıtlar müdürlükleri ve Restorasyon ve Konservasyon Laboratuvar müdürlükleri oluşturmaktadır. Doğru cevap D seçeneğidir.

B, C, D ve E seçeneklerinde verilen maddeler Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’nun görevleri arasındadır ancak A seçeneği bu görevler arasında yer almaz. Doğru cevap A seçeneğidir.

Vakıflar Meclisi, merkez ve taşra teşkilatı olmak üzere üç ana birim ile yönetilen kurum Vakıflar Genel Müdürlüğü’dür. Diğer seçeneklerin bu üç birimle bir ilgisi bulunmamaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

A, B, D ve E seçeneklerinde yer alan birimler soru kökünde verilen görevleri kapsamamaktadır. Genel Müdürlüğün görev ve ilgi alanına giren konularda faaliyet gösteren uluslararası kuruluşların; çalışmalarını izleme ve değerlendirme, gerektiğinde toplantılarda Genel Müdürlüğün temsilini sağlama, bu alanda yapılacak işbirliği çalışmalarını koordine etme ve konu ile ilgili birimler arasında bilgi paylaşımında bulunma gibi görevler Vakıflar Genel Müdürlüğü merkez teşkilatının Dış İlişkiler Daire Başkanlığı kapsamındadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Tescil; korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıklarından, müzelere alınanların müze envanter defterine kaydı ile müzelere alınmayanların belge ve envanter listelerinin birer nüshasının müze dosyalarında muhafaza edilmesidir. Doğru seçenek A'dır.

A, B, D ve E seçeneklerinin soru kökünde verilen özelliklerle bir ilişkisi bulunmamaktadır. C seçeneğinde verilen Tarihi Köprüler Şube Müdürlüğü, Karayolları Genel Müdürlüğü ana hizmet birimlerinden Sanat Yapıları Dairesi Başkanlığı’na bağlıdır ve 2003 yılında kurulmuştur. Kültür varlığı olarak tescil edilmiş köprülerin bakım ve onarımlarını yapan müdürlüğün kuruluşunda 815 olan kayıtlı tarihi köprü sayısı 2018 yılı sonu itibariyle 1948' e ulaşmıştır. Karayolları Genel Müdürlüğünün kurulmuş olduğu 1950 yılından 2003 yılına kadar geçen süre içinde toplam 119 köprünün restorasyonu tamamlanmış, 2003 yılında Tarihi Köprüler Şube Müdürlüğü’nün kurulmasının ardından ivme kazanan onarım çalışmaları sonucunda bugüne kadar 600'den fazla tarihi köprünün koruma projesi yapılmış ve 250'den fazla tarihi köprünün onarımı gerçekleştirilmiştir. Uluslararası ilişkiler ile Osmanlı Döneminde yurt dışında yapılmış köprülerin restorasyonunda da yer alan Genel Müdürlük, Bosna-Hersek’te Sokollu Mehmet Paşa (Drina), Mostar ve Konjit köprülerinin restorasyon çalışmalarına katkı ve destek sağlamıştır. Doğru cevap C seçeneğidir