KÜLTÜREL MİRAS MEVZUATI - Deneme Sınavı - 4

5226 sayılı “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” yukarıdaki tanımlara ek olarak “Ören yeri” tanımını getirmiştir. Buna göre ören yeri:
“Tarih öncesinden günümüze kadar gelen çeşitli uygarlıkların ürünü olup, topografik olarak tanımlanabilecek derecede yeterince belirgin ve mütecanis özelliklere sahip, aynı zamanda tarihsel, arkeolojik, sanatsal, bilimsel, sosyal veya teknik bakımlardan dikkate değer, kısmen inşa edilmiş, kültür varlıkları ile tabiat varlıklarının birleştiği alanlardır.”

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’nun 660 sayılı İlke Kararı uyarınca şu müdahale türleri belirlenmiştir:

Bakım
Onarım
Basit Onarım
Esaslı Onarım
Yeniden Yapma

Taşınmaz kültür varlıkları 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 15. maddesinde belirlenen aşağıdaki usul ve esaslara uyularak kamulaştırılır:

2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasasının 3. Maddesindeki tanıma göre kültür varlığı “tarih öncesi ve tarihi devirlere ait, bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan veya tarih öncesi ya da tarihi devirlerde sosyal yaşama konu olmuş bilimsel ve kültürel açıdan özgün değer taşıyan yer üstünde, yer altında veya sualtındaki bütün taşınır ve taşınmaz varlıklardır”.

Söz konusu yasada taşınmaz kültür varlıkları için şu örnekler verilmiştir: Kaya mezarlıkları, yazılı, resimli ve kabartmalı kayalar, resimli mağaralar, höyükler, tümülüsler, ören yerleri, akropol ve nekropoller; kale, hisar, burç, sur, tarihi kışla, tabya ve istihkâmlar ile bunlarda bulunan sabit silahlar; harabeler, kervansaraylar, han, hamam ve medreseler; kümbet, türbe ve kitabeler, köprüler, su kemerleri, su yolları, sarnıç ve kuyular; tarihi yol kalıntıları, mesafe taşları, eski sınırları belirten delikli taşlar, dikili taşlar; sunaklar, tersaneler, rıhtımlar, tarihi saraylar, köşkler, evler, yalılar ve konaklar; camiler, mescitler, musallalar, namazgâhlar; çeşme ve sebiller, imarethane, darphane, şifahane, muvakkithane, simkeşhane, tekke ve zaviyeler; mezarlıklar, hazireler, arastalar, bedestenler, kapalı çarşılar, sandukalar, siteller, sinagoglar, bazilikalar, kiliseler, manastırlar, külliyeler, eski anıt ve duvar kalıntıları; freskler, kabartmalar, mozaikler, peri bacaları ve benzeri taşınmazlar.

2863 sayılı yasada (madde: 3, fıkra: 3) sit “Tarih öncesinden günümüze kadar gelen ...”, “... yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik, mimari ve benzeri özellikleri...” ni taşıyan “... kent ve kent kalıntıları, önemli tarihi hadiselerin cereyan ettiği yerler ve tabiat özellikleri olan alanlar ...” olarak tanımlanmıştır.

Rölöve projesi, tek yapı ölçeğinde kullanılan bu projelerin ilk aşaması kültür varlıklarının mevcut durumunun değişik ölçek ve nitelikte (çizimler, planlar ya da diğer grafik anlatım, fotoğraf, sayısallaştırılmış belgeler vb.) saptanması olarak tanımlanabilir.

Restitüsyon/tamlama, bir kültür varlığının zaman içinde geçirdiği müdahaleleri dönemleyen ve ilk yapıldığı ya da belli bir dönemdeki durumunun belirlenmesi için gerçekleştirilen bir etüttür.

Belgeleme, araştırma ve değerlendirme sonucu çözümlenen ya da yorumlanan yapı ya da alanlar için, uygulamaya yönelik çalışmaların başlangıcı olan koruma/onarım projelerinin oluşturulması gerekmektedir. Bu projeler yapının korunmasına ve kullanılmasına yönelik fiziksel müdahaleleri içermektedir.

"Taşınmaz Kültür Varlığı Maliklerine Tanınan Bağışıklıklar" dolaylı yapılan, diğerleri doğrudan yapılan katkılardır.

Özel Hukuka Tabi Özel ve Tüzel Kişilerin Mülkiyetinde Bulanan Taşınmaz Kültür Varlıkları İçin Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarafından Yapılan Yardımın amacı, maliki bulunduğu taşınmaz kültür varlığını onaracak mali güce sahip olmayan özel hukuka tabi gerçek ve tüzel kişilere değişik nitelikte yardımlarda bulunmak

2985 sayılı Toplu Konut Kanunu uyarınca verilecek kredilerin en az %10'u tescilli taşınmaz kültür varlıklarının bakımı, onarımı ve restorasyonu işlemlerine ilişkin başvurularda kullandırılır. Başvuru Toplu Konut İdaresine yapılır. Kredi verilecek projelerin belirlenmesinde aşağıdaki kriterler dikkate alınır.

İdare tarafından kullandırılacak kredinin miktarı, projenin keşif bedelinin en fazla %70’i oranında olup, 2018 yılı için bu miktar T170.000.-’yi geçemez. Her yıl kullandırılacak kredi üst limiti finansman imkanları dikkate alınarak idarece yeniden belirlenir. Kullandırılan kredinin faizi yıllık %4, vadesi ise 10 yıl olup geri ödemeler aylık sabit taksitler halinde tahsil edilecektir.

Özellikle doğal değerlerin korunması ve çevresel kirliliğin önlenmesine ilişkin düzenlemeler getiren bu yasanın amaçları arasında, “...ülkenin doğal ve tarihsel zenginliklerinin korunarak, bugünkü ve gelecek kuşakların sağlık, uygarlık ve yaşam düzeyinin geliştirilmesi ve güvence altına alınması...” yer almaktadır. Koruma konusunun gelecek kuşaklarla ilgili bu boyutu, yasal düzenlemelerimizde ilk kez yer almaktadır. Bu husus, 1975 Avrupa Mimari Miras Yılı’ndan bu yana vurgulanan ve görevimizin “doğal ve kültürel değerleri koruyarak bizden sonraki nesillere iletmek” olduğu ilkesinin, yasalarımızda da yer alması bakımından önem taşır.

Ülkemizde taşınır kültür varlıklarına dair kanuni düzenlemelerin dayandığı yasa 2863 sayılı yasadır. Doğrular cevap C'dir.

Ana hatlarıyla bakacak olursak; 2863 sayılı yasa yedi bölümden oluşmaktadır.Doğru cevap D'dir.

2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu 21.7.1983 yılında kabul edilmiş ve 23.7.1983 tarih ve 18113 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır. Doğru cevap C'dir.

Bir nesnenin korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlığı olarak kabul edilebilmesi için jeolojik,tarih öncesi ve tarihi devirlere ait olması, jeoloji, antropoloji, prehistorya, arkeoloji ve sanat tarihi açısından belge değeri taşıması ve ait olduğu dönemin sosyal, kültürel, teknik ve ilmi özellikleri ile seviyesini yansıtması gerekmektedir. Doğru cevap E'dir.

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu'nun 4. Maddesinde, konuyla ilgili hemen hemen tüm yasal düzenlemelerimizde yer alan ve bu alandaki temel prensiplerden olan "haber verme zorunluluğu" düzenlenmiştir. Buna göre taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarını bulanlara, malik oldukları veya kullandıkları arazinin içinde kültür ve tabiat varlığı bulunduğunu bilenler veya yeni haberdar olan malik ve zilyetlere haber verme zorunluluğu getirilmiştir. Bu kişiler bu durumu en geç üç gün içinde, en yakın müze müdürlüğüne veya köyde muhtara veya diğer yerlerde mülki idare amirlerine bildireceklerdir. Doğru cevap B'dir.

Tescil; korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıklarından, müzelere alınanların müze envanter defterine kaydı ile müzelere alınmayanların belge ve envanter listelerinin birer nüshasının müze dosyalarında muhafaza edilmesidir. Doğru cevap A'dır.