KÜLTÜREL MİRAS MEVZUATI - Deneme Sınavı - 8

Orta Çağda en çok gelişen askeri mimaridir, surlar ve kaleler ustalıkla yapılmıştır.

12. yüzyılda hazırlanmış ‘Mirabilia Urbis Romae’ (Roma Şehri Harikaları) adlı eser turistik rehber niteliğindedir. 1143 yılında Roma Bağımsız Cumhuriyeti’nin ilanı ile önlem alınmadan onarımlar yapılmaya başlanmış ve Roma herkese açık bir mermer ocağı gibi işlem görmüştür. Taşınabilir eserler ise, zafer hatırası olarak saklandığından devamlı yer ve el değiştirmiştir.

Rönesans, Orta Çağ ile Yeni Çağ arasında 17. yüzyıla kadar yaşanmış olan bir dönemdir. Daha kesin bir ifade ile bir geçiş dönemidir. ‘Yeniden uyanış’, ‘yeniden doğuş’ anlamında kullanılan isimlendirme bu dönem için çok uygundur. Çünkü Rönesans her bakımdan yepyeni düşünce ve yaklaşımların, anlayış ve uygulamaların ortaya konduğu ve yepyeni bir insan olgusunun tarih sahnesine çıktığı çağdır.

Rönesans hareketleri İtalya’da başlamıştır.

Petrark ile Cola di Rienzo, Roma’nın tarihsel bir incelemesini yapmış, anıtları şehrin haritasına işlemişlerdir. Anıtlardaki kitabeleri toplayıp okumuşlar ve Antik Devrin incelenmesi için gerekli temelleri atmışlardır. 1375’de Padua’lı teknisyen Giovanni Dordini, Roma’ya gelerek tapınak ve zafer anıtlarındaki kitabeleri kopya etmiştir. Trajan Sütununun, Colosseum’un, Panteon’un, Vatikan Obeliskleriyle, St. Peter ve St. Paul Bazilikalarının ölçülerini alıp çizmiştir.

Floransalı sanatçı, İtalyan rönesans temsilcilerinden Brunelleschi’nin (1377-1446) çağın gereksinimlerini ifade eden kale şeklinde sarayları ve manastır motifi olarak belirlenen revaklı yapılarla çevrili meydanlarına bu dönemde pek çok şehirde rastlanmaktadır. Rönesans sanat anlayışını asıl dile getiren mimar Leone Battista Alberti (1404-1472) olmuştur. Ressam, şair, dilbilimci, filozof, müzisyen ve mimar olan Alberti Rönesans hareketinin öncülerindendir.

III. Paulus zamanında, 1542’de ‘Vitruvius Akademisi’ kurulmuştur. Bu okul; M.Ö. 1. yüzyılda yaşamış olan ünlü mimarlık tarihçisi Vitruvius’un eserlerini yeniden düzenlemiş; Roma’daki bütün anıt, heykel vb eserleri toplayarak belgelemiş ve yayınlamış; ayrıca kent planlamasındaki temel uygulamalara örnek olacak çalışmalar yapmıştır.

1931 yılında İtalya’da Eski Eserler ve Güzel Sanatlar Yüksek Kurulu tarafından hazırlanan “Carta del Restauro” (Restorasyon Tüzüğü) bu alandaki ilk yasal belge olarak değerlendirilebilir.

1931 yılında İtalya’da Eski Eserler ve Güzel Sanatlar Yüksek Kurulu tarafından hazırlanan “Carta del Restauro” (Restorasyon Tüzüğü) bu alandaki ilk yasal belge olarak değerlendirilebilir.

Bütün insanlığın ortak mirası olarak kabul edilen evrensel değerlere sahip kültürel ve doğal sitleri dünyaya tanıtmak, toplumda söz konusu evrensel mirasa sahip çıkacak bilinci oluşturmak ve çeşitli sebeplerle bozulan, yok olan kültürel ve doğal değerlerin yaşatılması için gerekli işbirliğini sağlamak amacıyla UNESCO’nun 17 Ekim – 21 Kasım 1972 tarihleri arasında Paris’te toplanan 16. Genel Konferansında sorunun uluslararası bir sözleşme konusu yapılmasına karar verilmiş ve 16 Kasım 1972’de Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme kabul edilmiştir.

Bütün insanlığın ortak mirası olarak kabul edilen evrensel değerlere sahip kültürel ve doğal sitleri dünyaya tanıtmak, toplumda söz konusu evrensel mirasa sahip çıkacak bilinci oluşturmak ve çeşitli sebeplerle bozulan, yok olan kültürel ve doğal değerlerin yaşatılması için gerekli işbirliğini sağlamak amacıyla UNESCO’nun 17 Ekim – 21 Kasım 1972 tarihleri arasında Paris’te toplanan 16. Genel Konferansında sorunun uluslararası bir sözleşme konusu yapılmasına karar verilmiş ve 16 Kasım 1972’de Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme kabul edilmiştir. Bu sözleşme Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 14.4.1982 gün ve 2658 sayılı kanunla kabul edilmiş ve bir iç hukuk belgesi haline gelmiştir.

Sözleşme şu önemli hususları içermektedir:

• Sözleşmeye taraf olan devletler, topraklarında bulunan kültürel ve doğal mirasın saptanması, korunması, sergilenmesi ve gelecek kuşaklara iletilmesinin sağlanması görevini üstlenmiştir. Bunun için kaynaklarını sonuna kadar kullanarak ve uygun olduğunda özellikle parasal, sanatsal, bilimsel ve teknik alanlarda her türlü uluslararası yardım ve işbirliğini sağlayacaktır.

• Devletler doğal ve kültürel mirasın korunması için şu çabaları gösterecektir:

o Kültürel ve doğal mirasa, toplumsal amaçlı bir işlev vermek ve bu mirasın korunmasını kapsamlı planlamalarla gerçekleştirmek,

o Bilimsel ve teknik çalışma ve araştırmaları geliştirmek,

o Bu mirasın saptanması, korunması, sergilenmesi ve yenilenmesi için gerekli yasal, bilimsel, teknik, yönetsel ve parasal önlemleri almak,

o Bu konularda eğitim yapan ulusal ya da bölgesel merkezler kurmak.

Gerek tahribat gerekse onarımla ilgili çeşitli davranışlar, Osmanlının yapıya bir “kültür varlığı” olarak değil, bir “obje” olarak baktığını doğrular. Buna göre doğru Cevap E'dir.

Onarım etkinliklerini yönlendiren en önemli öğe “Vakıf” kurumudur. Kişilerin vakıflar kurarak toplumun gereksinmelerini bu vakıflardan elde edilen gelirle karşılamalarının nedenleri arasında istekler ve gereksinmeler, geleneklere bağlılık, sosyal baskı ve otorite sağlama yer almaktadır. Buna göre doğru Cevap D'dir.

Kültür varlıkları ve bu varlıkların korunmasına yönelik yaklaşım ve programların kurallara bağlanması ilk kez 19. yüzyılın ortalarında Tanzimat sonrasında izlenmektedir. Buna göre doğru Cevap D'dir.

İmparatorluğun doğrudan eski eserle ilgili ilk yasa düzenlemesi olan 13 Kasım 1869 tarihli Asarı Atika Nizamnamesi 8 maddeden oluşmaktadır. Buna göre doğru Cevap A'dır.

1846 yılında, Tophane Müşiri Fethi Ahmet Paşa’nın Aya İrini’de uzun yıllardır toplanan eserlerin düzenlenmesi için görevlendirilmiş olması müzeciliğin ilk adımı sayılır. Buna göre doğru Cevap B'dir.

Osman Hamdi Bey döneminde gerçekleştirilen son yasal düzenleme ise 1906 tarihli Asar-ı Atika Nizamnamesi'dir. Buna göre doğru Cevap D'dir.

Osman Hamdi Bey'in en önemli arkeolojik çalışması 1877-1878 yılları arasında yapılan, 21 lahtin ortaya çıkarıldığı Sayda (Sidon, Lübnan) kral mezarlığı kazılarıdır. Bu lahitlerin arasında İskender Lahdi olduğu söylenen ünlü Lahtin de bulunması Osman Hamdi Bey’e uluslararası ün kazandırmış; bu kazılarla ilgili olarak bir Fransız araştırmacı ile
beraber yazdığı kitap “Sayda Kral Mezarlığı” adıyla Fransızca olarak 1892’de Paris’te yayınlanmıştır. Buna göre doğru Cevap B'dir.

23 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisinin oluşumundan sonra kurulan Milli Eğitim Bakanlığına bağlı olarak Türk Asar-ı Atikası Müdürlüğü (Türk Eski Eserler Müdürlüğü) kurulmuştur. Buna göre doğru Cevap A'dır.