KÜLTÜR TARİHİ

Sovyet Rusya’da ise devrimin ilk y›llar›ndan itibaren Anna Akhmatova, Pasternak, Nabukov, Soljenitzin gibi yazarlar, Shostokovich gibi kompozitörler, Tarkovski, Paradjanov gibi film yönetmenleri ve genifl bir ayd›nlar toplulu¤u eserleri yüzünden yarg›lanm›fllar, yasaklanm›fllar ya da sürgüne gönderilmifllerdir.

Televizyon teknolojisi durmak bilmez teknolojisiyle ülkelerin kültürel manzarasını değiştiren; dilsel birliği sağlayan, “küresel kasabanın” ilk örneğidir.

Ülkemizde Milli Mücadele öncesi de aktif olan ‹stanbul bas›n›, Kurtuluş Savaşının başlamas›yla iki farkl› düşünsel kutupta (Tanin, Tevhidi Efkar, Osmanl› imparatorluğu yanl›s›; Akşam, İkdam ve İleri gibi gazeteler Milli Mücadele yanl›s›d›r) yerini belirler.

1961’de Youri Gagarin ve arkadaşları uzayda beyaz bayrakla yürürler.

Edmund Husserl’›n öncülük ettiği fenomonolojinin amac›, bilginin temeline ulaşabilmek için kesin olan›, gerekli olan› ve mutlak olan› sorgulamaya dayan›r.

Operan›n ünlü divalar› aras›nda dünya sahnelerinde yorumlad›ğ› La Traviata ve Madam Butterfly yorumlar›yla Leyla Gencer de bulunmaktad›r.

1917 Ekim Devriminin kuramcısı ve lideri Lenin, yeni politikalar üretecek ve bunda da başarılı olacaktır.

Bu yüzyılın buluşları ve icatları çarpıcıdır: İlk yapay ipek (1903), elektrokardiografi (1903), otomatik şişe yapım makinesi (1907); İngiltere’de tank yapımı (1916); Verem Aşısı (1921), ilk Televizyon aygıtları (1923); ilk renkli fotoğraf denemeleri (1925-1935); Sentetik kauçuk (1927); ilk antibiyotikler (1928); Naylon (1930); Yapay Radyoaktivite, Frederic ve Irene Jolie-Curie tarafından, (1934); ilk tükenmez kalem (1938, ama seri üretimi 1958’de); ilk bilgisayar çalışmaları, (1941); ilk mikro dalga fırın (1946); ilk elektronik alet, transistor, (1947); ilk uydunun uzaya gönderilmesi (Sovyetler) (1957); ilk enformatik uzak bağlantı, (1965); Hepatit B aşısı (1975); ilk hızlı tren, (1981).

Tezat: Karşıtlık, karşıt olma, zıtlık, çelişki, kontrast, antagonizma anlamına gelmektedir ve savaşlar ile yenilikleri (buluşları anlatmak için kullanılabilinir.

İlk macerası 1926’da İngiltere’de John Logie Baird’le başlayan ve başta Fransa ve ABD’de kısa aralıklarla hızla gelişen televizyon, İkinci Savaş sonrasında evlerdedir. 1960’lı yıllarda kullanım doruk noktaya ulaşarak radyonun elinden hem prestijini hem de reklam gelirini alacaktır. Daha sonra da sinemanın tahtına göz dikecektir. Televizyon teknolojisi durmak bilmez teknolojisiyle ülkelerin kültürel manzarasını değiştirir; dilsel birliği sağlar, “küresel kasabanın” ilk örneğidir. Ama bazı bilim adamlarına göre de “iletişimin doğasını temelden değiştirdiği gibi, sözün ve görüntünün gücünü kanıtlamıştır. Bu nedenle televizyon 70’li yıllardan itibaren basit bir iletişim aracı olmanın ötesinde, eğlence kültürünü de içererek popüler kültürün taşıyıcısı olmuştur.

Hasan Pulur (1932-2015) Cumhuriyet dönemi yazarlarındandır.

Elektroniğin kullanım alanı kısa zamanda televizyon, radar, uydu ve mobil haberleşme sistemlerinden bilgisayarlara, elektronik optik sistemlerden tıp elektroniğine ve mikrodalga sistemlerine kadar yansır ve kara, hava deniz ve uzay araçlarında olağanüstü bir gelişim sağlanır.

Felsefe alanında analitik felsefe gitgide bilimsel bir düşünme yöntemi olarak gelişir. Edmund Husserl’ın öncülük ettiği fenomonolojinin amacı, bilginin temeline ulaşabilmek için kesin olanı, gerekli olanı ve mutlak olanı sorgulamaya dayanır.

Walter Benjamin ve Erich Fromm Frankfurt okulu temsilcileridir.

Yazarlar, sanatçılar ve aydınlar, çağdaş Türk kültürü üzerinde her zaman etkili olmuştur. 1960’lardan itibaren toplumcu eğilimli edebiyat ve sanat görüşü güç kazanır. Ama aynı zamanda idealist Doğu Batı sentezini amaçlayan (Başta Yahya Kemal olmak üzere Tarık Buğra Küçük Ağa, Ahmet Hamdi Tanpınar, Huzur) gibi önemli yazarlarımız da vardır. Nurullah Ataç’la temelleri atılan deneme ve eleştiri türleri Fethi Naci, Adnan Benk, Tahsin Yücel’in eserleriyle eleştirel inceleme özelliği kazanır ve önemli eleştiri kitapları yayınlanır.

Bu yüzyılın buluşları ve icadları çarpıcıdır: İlk yapay ipek (1903), elektrokardiografi (1903), otomatik şişe yap›m makinesi (1907); İngiltere’de tank yap›m› (1916); Verem Aşısı (1921), ilk Televizyon aygıtlar› (1923); ilk renkli foto¤raf denemeleri (1925- 1935); Sentetik kauçuk (1927); ilk antibiyotikler (1928); Naylon (1930); Yapay Radyoaktivite, Frederic ve Irene Jolie-Curie tarafından, (1934); ilk tükenmez kalem (1938, ama seri üretimi 1958’de); ilk bilgisayar çalışmaları, (1941); ilk mikro dalga fırın (1946); ilk elektronik alet, transistor, (1947); ilk uydunun uzaya gönderilmesi (Sovyetler) (1957); ilk enformatik uzak bağlantı, (1965); Hepatit B aşısı (1975); İlk hızlı tren, (1981).

Ardı ardına gelen yenilikler ise yeni bir Türkiye kimli¤inin do¤aca¤›n›n kesin göstergeleridir: Medeni Kanun kabul edilir, Arap alfabesinden Latin alfabesine geçilir; eğitim-öğretim kurumlar› birleştirilir. Kültürel alanda 1932’de açılan Halkevleri (Halkodalar›) kısa zamanda ülke çapında yaygınlaşır. Ülkenin evlatlar› ilk sanatsal etkinlikleri, ilk mesleki beceri kurslarını buralarda izlerler. İstanbul Üniversitesi’nde yeni reformlar yapılarak özellikle Hitler rejiminden kaçan yüz elli dolayında yabancı öğretim üyesine kucak açılır. Yeni bilim kürsüleri kurulur. Sosyal hayat kökten bir değişime girmenin, bir bakıma laik, açık bir toplum olmaya yönelmenin hem mutluluğunu hem sancılarını yaşamaktadır. Tek parti rejiminin uzun süre devam etmesi de demokraside gecikmeyi getirmiştir.

1948’de İsrail devletinin kurulmasıyla Orta Doğu tekrar kaynamaya başlar. Kutsal toprak Kudüs özel bir statü kazanır. Arap devletleri artık silahları ellerindedir. 1956 Sina Savaşından sonra bölgede Arap Milliyetçiliği gelişir. 1969’da Yaser Arafat’ın Filistin Kurtuluş Örgütünü (FKÖ) kurmasıyla bağımsızlık mücadelesi hız kazanır ve hatta dünya ilk kez bu örgütle uluslararası terörizmi tanır. 1973 savaşından sonra on Arap ülkesi (OPEC) birleşerek petrolün fiyatını iki kat artırır ve dünya ciddi bir ekonomik krizle yüzleşir.

Ülkemizde Milli Mücadele öncesi de aktif olan İstanbul basını, Kurtuluş Savaşının başlamasıyla iki farklı düşünsel kutupta yerini belirler. Bu gazetelerin ünlü yazarları arasında Hüseyin Cahit Yalçın, Ahmet Emin Yalman, Falih Rıfkı Atay, Yakup Kadri sayılabilir.

Kültür endüstrisinin yaygınlaşmasıyla, kitle iletişim araçlarının güçlenmesi ve televizyon kanallarının çoğalmasıyla kitle kültürü önemli bir seyir izler. Buna paralel olarak da büyük prodüksiyonlar (sinema ve sahne sanatlarında), büyük çaplı sanatsal etkinlikler, sanat eserlerinin seri üretimi ve röprodüksiyon hızla gelişir. Doğal olarak kentlerin kültürel hayatı da değişir; modern yaşam tarzlarının, ekollerin, modanın, yeni stillerin merkezi metropol kentler doğar. Endüstri tasarımının gelişmesiyle, sanayi ürünü nesneler estetik bir metadır artık. Satışa sunulan meta, tasarımıyla yani görünüşüyle, biçimiyle ve işlevsel yapısıyla, estetik hoşlanma ve haz nesnesi olur. Metanın bu estetik görünüşü tüketim kültürünün hızını artıracaktır. Talep yoğunluğu, kaçınılmaz biçimde ekonomik amaca hizmet eder ve yeni trendleri ve çeşitliliği beraberinde getirir.