KÜLTÜR TARİHİ

İngiliz Adam Smith (1723-1790), yüzyılın en önemli iktisat kuramcısıdır. Ulusların Zenginliği (1776) adlı çok önemli eseri ekonominin ve ekonomi politiğin bir disiplin olarak ortaya çıkmasını ve sistematikleşmesini sağlamıştır. Kitap yayınlandığında serbest ticaret anlayışı yani sermayeci bakış açısı yavaş yavaş yaygınlaşmaktadır. Smith, kitabında devletçi yatırımlara son vererek bireysel yatırımlara öncelik verilmesini savunur. Ona göre üretim gücünün artması iş bölümünün gelişimine bağlıdır. Doğru cevap C'dir.

Adam Smith (1723-1790), yüzyılın en önemli iktisat kuramcısıdır. Ulusların Zenginliği (1776) adlı çok önemli eseri ekonominin ve ekonomi politiğin bir disiplin olarak ortaya çıkmasını ve sistematikleşmesini sağlamıştır. Doğru cevap A'dır.

Rousseau “İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı” adlı kitabında, insanların toplumsallaşmayla eşitsizliğin doğduğunu, demirin kullanılması tarımın gelişimi ve toprakların bölüşülmesiyle mülkiyetin ortaya çıkarak zengin fakir ayrımını getirdiğini ve köleliğin yaygınlaştığını vurgular. Doğru cevap E'dir.

Fransız Devrimi yeni oluşan burjuva toplumunu ve ekonomik açıdan da liberal ekonomi anlayışları derinden etkilemiştir. Fransız Devrimi, çoğu tarihçilere göre insanlık tarihinde feodalizmden kapitalist liberalizme doğru bir geçişin önemli durağıdır. Bir bakıma, Fransız Devrimiyle liberal demokrasi anlayışına ve yönetim tarzına ulaşılmıştır. Bu da yeni modern bir Devlet anlayışının doğduğunun göstergesidir. Siyaset bilimciler açısından modern toplumların yapılanmasında devrimin katkıları önemlidir. Doğru cevap A'dır.

Dönemin baskın sanat eğilimi barok stildir. Barok anlatımda, varlıkların güzelliği karşısında duygulanmayla gelen etkileşimin ifadesi önemlidir: Barok anlatım bu etkileşimi ince ayrıntılarıyla, göz alıcı biçimde, tüm gösterişiyle ve görkemliliğiyle dile getirir ve haliyle, abartmalı bir biçimselliği de öne çıkarır. Barok anlatım müzik, mimari başta olmak üzere sanatın birçok dalında etkili olmuştur. Doğru cevap A'dır.

İtalya’da ise Barok müziğin önemli ismi Antonio Vivaldi’dir (1678-1741). Ünlü eseri “Mevsimler”, doğa olaylarının müzik diline tercümesidir ve sonuçta insan düşüncesine ve estetik dünyasına seslenir. Doğru cevap B'dir.

Almanya’da asıl güçlü olan felsefedir. Emmanuel Kant (1724-1804) idealist Alman felsefesinin babasıdır. Doğru cevap C'dir.

Krallık rejimleri güçlerini 18. yüzyılda da devam ettirir. Sömürgecilik hız kazanır, Hindistan ve Amerika dünya haritasına dahil olur. Fransa kraliyet sarayı Versailles büyüleyicidir ama 20 milyona yakın Fransız da savaş felaketini yaşamıştır; ülke krizler yığınıdır; tarımda hasat son derece kötüdür, ağır vergiler süregitmektedir ve haliyle kötü beslenme, salgın hastalıklar (1720 Akdeniz Veba Salgını), açlık ve erken ölümler yaygındır.

17. yüzyıldan beri süre gelen soylu- ların egemenliği (soylular Krallıkla iktidarı paylaşan yegâne sınıftır) burjuvazinin güçlenmesiyle tehlikededir artık. Çünkü ticaretin yavaş yavaş form değiştirmesiyle yükselen burjuvazi, krallıklar karşısında kendini güvende hissetmez. Bu yüzyılda halkın çoğunluğunun tarımdan geçindiği ve köylerde yaşadığı düşünülürse köyler de yavaş yavaş dağınıklıktan kurtularak birlik olmaya başlar. O halde hem burju- vazi sınıfı oluşmuş, hem de kırsal kesim çok dağınık değildir. Kadınlar ikinci sınıf cinsiyettir ve erkek tahakkümü altındadır.

Litografi yani taşbaskı ilk kez bu yüzyılda denenir, yeni bir sanat türü daha doğmuş olur. Kitaba olan ilgi artmaya başlar. Kütüphaneler devletin-sarayın himayesindedir ama halk kütüphaneleri de açılır. Gazeteler gitgide bazı alanlarda da uzmanlaşarak (bilim, sanat, vb) önemli bir iletişimsel kurum kimliği kazanır. Devrim yıllarına doğru gazete sayısı inanılmaz derecede artacaktır.

Isaac Newton (1643-1727) evrensel çekim yasası, astronomi bilimi alanın- da çağının ve sonraki yüzyılın düşüncesini derin boyutta etkileyecektir. Yerçekimi yasa- sıyla ağır cisimlerin yeryüzüne doğru çekili- şini, deniz sularının aya doğru çekilişini, gezegenlerin güneşe doğru çekilişini açıklaması dünya düşünce tarihinde önemli bir aşamadır. Bunun yanında hareket yasaları ve ışığın prizmadan geçirilmesi konusunda, optik çalışmalarıyla ve matematikte türev ve entegral kâşifi olarak bilim dünyasına damgasını vurmuştur.

John Locke (1632-1704) ise, insanın sistemli düşünme sisteminin sezgisel olarak değil, dünyevi deneyimlere ve yaşantılara bağlı olarak oluştuğunu; aklın insan hayatına kılavuzluk edebileceğini; krallıkların mutlak otoriter olamayacağını ve halk ile kral arasında karşılıklı güven duygusu olması gerektiğini vurgulayarak önce İngiltere, sonra Fransa Devrimlerine yön vermiştir. Liberalizmin öncü filozoflarındandır.

Fransa’da Descartes’la oluşan felsefe geleneği, sözünü ettiğimiz İngiliz düşünürle- rin etkisi, XIV. Louis’den beri süregelen elit kültür, Devrim öncesi ilginç bir dü- şünürler topluluğunun doğuşunu hazırlayacaktır. Bunlar arasında Montesquieu (1699-1755) “Kanunların Ruhu” adlı eseriyle siyaset ve hukuk alanında pozitif bir hukuk biliminin temellerini atması açısından çok önemlidir. Filozof, kuvvetler ayrımı esasını ortaya atarak, üç temel yönetim biçimini analiz eder.

Voltaire belirli bir öğretisi olmayan, bununla birlikte etkili ve zeki, maceracı, rahatına düşkün, ticaretle de uğraşmayı seven bir düşünürdür. Aydınlanmacı düşünürler içinde, bilgiye olan güveni, temeli olmayan inançların insanın içinden sökülüp atılması gerektiğine inanması, hoşgörü sorununu toplumsal düzeyde önemli bir kurumsallaşma olarak değerlendirmesiyle öne çıkar.

Siyasetten estetiğe, edebiyattan ansiklopediye birçok türde önemli kitaplar ya- zan ve özellikle eleştiri mantığıyla dikkat çeken Diderot (1713-1784) maddeci ve ateist olmasıyla ünlüdür. Ama o her şeyden önce Ansiklopedinin kurucusu ve gerçekleştiricisidir. Ansiklopedi başlı başına bir serüvendir. Diderot, matematikçi ve düşünür dostu d’Alembert’le birlikte olağanüstü bir çabayla bilgiler belgeler toplayarak 1751’de Ansiklopedinin ilk cildini yayınlar.

Almanya özellikle edebiyat ve müzikte Avrupa’ya yol gösterici özelliktedir: Goethe ve Schiller’in öncülük ettiği “Sturm und Drang” (Duygu ve Coşku) adlı edebiyat hareketi, duygu yoğunluğunu ve coşkuyu yüksek ifade gücü olarak benimseyerek derin anlatımı amaçlar.

İtalya’da ise Barok müziğin önemli ismi Antonio Vivaldi’dir (1678-1741). Ünlü eseri “Mevsimler”, doğa olaylarının müzik diline tercümesidir ve sonuçta insan düşüncesine ve estetik dünyasına seslenir. Yine İtalya’da, yaylı çalgı yapımıyla dünyada benzersiz bir ekol yaratan Antonio Giacomo Stradivari, (1644-1737) kısaca Stradivarius bu dönemde yaşamıştır. Özellikle bugün paha biçilemeyen kemanları ve viyolonselleriyle ünlü olan Stradivarius, yaylı çalgı yapımında gerek yapım tekniği gerekse boya tekniğiyle erişilemeyen bir mükemmelliğin yaratıcı- dır.