KÜLTÜR TARİHİ

Osmanlı toplumu sınıflı bir toplumdur. Dinsel ayrılıkların oluşturduğu farklılıklar kadar, yönetici sınıf ve halk arasında yaşama biçimi açısından büyük farklılıklar vardır. Toprağa bağlanmaya çalışılan göçebeler, topra-ğa bağlı yaşayan köylüler, köleler, şehirli tüccarlar, askerler, ulema, gayr-i müslimler ve saraya bağlı yöneticiler ve saraylıların bilgi birikimi, yaşama biçimi ve dünyayı algılama biçimleri arasında büyük farklılıklar vardır.

Osmanlının diğer Beyliklerle beraber 1299’da bağımsızlığını ilan etmesiyle Osmanlı tarihi ile ilgili kurgular başlar.

Toplumların en özgün kültürel göstergelerinden biri olan ölü gömme adetleri bunlardan biridir. O nedenle 14. yüzyıl Anadolu türbe tiplerindeki çeşitlilik, özellikle Azerbaycan üzerinden gelen Türk topluluklarının mezar tiplerinde görülür. Osmanlılar Sel-çuklularda yaygın olan çift katlı türbe geleneğini bırakmışlardır. Alt katta ölünün gömüldüğü, üst katın ziyaret amacıyla kullanıldığı bu tip, Osmanlı döneminde Bursa Yeşil Camide (15. yy) anıtsal boyutta, Orta Anadolu’da ise daha küçük bo-yutlarda yer yer kısa süreli uygulanan ve devam etmeyen bir adet olarak görülür.

Osmanlı kentlerinin oluşumu Külliyeler sayesinde biçimlenir. Sosyal yardım, imaret: medrese öğrencilerine ve yolculara bedava yemek dağıtılan yer; tabhane: misafirhane; darüşşifa: hastane; hamam; kervansaray: kervanların ve yolcuların konakladığı yer; eğitim medrese; darülkurra: Kuran’ın incelendiği okul; darülha-dis: peygamberin sözleri olan hadislerin öğretildiği okul; sıbyan mektebi: ilkokul

Fatih Sultan Mehmet Akdeniz dünyasında elde ettiği hâkimiyet ve gücü görsel olarak ifade etmek için ise İtalyan sanatçıları kullanmıştır. Osmanlı padişahları kendilerini imzaları olan ve resmi evrak üzerine yazılan tuğraları ile temsil eder-lerdi. Oysa Fatih buna ek olarak Akdeniz dünyasının alışık olduğu görsel bir dil kullanmak istemiş ve imgesinin Akdeniz bölgesinde dolaşmasını sağlamak için portresinin olduğu madalyonlar döktürmüştür.

Maveraünnehir doğumlu ve Bağdat’ta eğitim gören düşünür Farabi (870-950) ise bu düşünürü İslam felsefesi ile birleştirmeye çalışmıştır. Farabi’nin düşüncesi Aristo felsefesine dayanan akılcı bir felsefedir. Aristo’ nun aklı temel alan akıl yürütme (usavurma) yöntemini kullanarak felsefe ile İslam dinini uzlaştırmaya çalışmıştır.

Elyazması kitaplara minyatürler yapan, onları tezhiple bezeyen, ayrıca yapıların duvar nakışlarını yapan kişilere nakkaş denirdi

Surnameler Divan edebiyatında padişahın çocuklarının doğumu, sünneti, kızlarının, kız kardeşlerinin evlenmesi gibi nedenlerle düzenlenen halka açık eğlencelerin anlatıldığı manzum eserlerdir.

Selçuklu Devletinin dağılmasıyla diğer Anadolu Beylikleri gibi Osmanlılar da 1299 olarak kabul edilen bir tarihte bağımsızlıklarını elde ettiler.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.

Erken Osmanlı Dönemi olarak da tanımlayabileceğimiz dönem, 15. yüzyıl ortasına, İstanbul’un alınmasına kadar devam eder.Doğru cevap ''E'' şıkkıdır.

Osmanlı dünyasının diğer önemli bir bilgini ise Kâtip Çelebi’dir. Onun tarih ve coğrafya kitapları, Cihannuma adlı eseri döneminin önemli yayınları arasındadır.

Sultan III. Ahmet Dönemiyle beraber Avrupa ülkelerine büyükelçiler gönderilerek bu ülkelerin bir Osmanlı tarafından görülüp incelenmesi istendi. Öte yandan Damat İbrahim Paşa önderliğinde girişilen kimi reform hareketleri kapsamında ilk kez matbaanın kurulması gerçekleşti.

16. yüzyılda en geniş sınırlarına ulaşan Osmanlı coğrafyası, imparatorluklara özgü çok dilli, çok etnik yapılı ve çok kültürlü bir toplum yapısı oluştu.

Osmanlı kültür tarihi geniş bir coğrafyaya ve farklılıklara dayanmaktadır. Tek bir millete dayanan bir kültür söz konusu değildir.

Osmanlı Beyleri akınlar sırasında nereye yerleşileceğine karar verirler. Örneğin Osman Gazi Yenişehir’i alınca gazilere burada ev kurup yerleşmelerini söyler. Orhan Gazi var olan Gebze kasabasının yanında yeni bir Osmanlı yerleşimi kurar.  İznik ve Bursa alındıktan sonra kente Osmanlı kurumlarını yansıtan yapılar inşa edilir. Balkanlarda Evre­nosoğulları gibi akıncı beyleri aldıkları yerlerde yerleşir ve bulundukları yerden yeniden akınlara başlarlar. Böylece kentlerin kurulması ve var olan kentlerin de­ğişimiyle adım adım bu ilerlemeler takip edilebilir.

Osmanlı kentlerinin oluşumu Külliyeler sayesinde biçimlenir. Osmanlı Beyliği döneminde külliyelerin Bursa’da olduğu gibi sistemli bir bi­çimde Beyler tarafından yaptırıldığını görmekteyiz. Bu Külliyeler hem kentte yeni yerleşeceklerin ihtiyacı olan sosyal, kültürel ve ekonomik alt yapıyı oluşturmakta, hem de kentlerin Ortaçağ yapısını oluşturan kalelerin dışına çıkarak gelişmesini sağlamaktadır.

Osmanlı Beyliği döneminde yerleşim ve genişleme politikalarında askeri gücün yanında şeyhlerin ve müritlerinin de katkıları bulunmaktadır. Bu şeyh ve mürit­ler 14. yy ile 16. yy arasında kurulmuş ve özellikle Hıristiyan ahalinin bulunduğu yerlerde inşa edilmiş zaviyeleri veya Semavi Eyice’nin tanımlamasıyla zaviyeli ca­mileri kullanmaktaydı. Zaviyeli camiler seyyahların da kaldıkları yerlerdi. Amasya Baye­zıd Paşa İmaretinde olduğu gibi bazılarında mutfak da bulunurdu. 14. yüzyılda Anadolu’da seyahat eden Ibn Batuta bu tür zaviyelerde konuk edilmiştir.

Marketler Osmanlı dönemine ait bir yapı olarak değerlendirilemez. Daha çok Cumhuriyet dönemine ait yapılardır.

Sözü edilen kişi Evliya Çelebidir.

Bale Avrupa’da görülen sanatsal bir faaliyet olsa da Osmanlı’da böyle bir faaliyet olmamıştır.