KÜLTÜR TARİHİ

Protestan ve Katolik Reform Hareketlerinin etkisiyle başlayan Otuz Yıl Savaş­ları (1618-1648) Katolik Protestan dini savaşı olarak düşünülse de, temelde siyasi amaçlı bir savaştır. Kutsal Roma İmparatorluğu’na bağlı prensler arasında başla­yan bu savaş bir iç savaş gibi de görülebilir. 1618’de Bohemya’da Protestanlar tara­fından başlatılan ayaklanma savaşın çıkmasında ilk adımı oluşturur.

Alman rahibi ve Wittenberg Üniversitesi’nde felsefe ve ilahiyat (teoloji) pro­fesörü Martin Luther (1483-1546) Protestan Reform Hareketini başlatan kişidir. 1517’de yayınladığı Disputatio pro declaratione virtutis indulgentiarum adlı Dok­san Beş Maddeden oluşan tezinde, Katolik dininde bireyin cezalandırılması ve günahlarından arınması ilkesine bağlı konular önemli eleştiri konusudur. Özel­likle, bireyin para ödeyerek günahlarından arınması ilkesi ve uygulaması, dindar ve teoloji okumuş bireylerin karşı çıkmasıyla Reform Hareketi başlar ve bu süreç Luther’in tezinin haklılığını gösterir

İlk kez Adam Smith (1723-1790) tarafından adlandırılan Merkantilizm kavramı 16. yüz­yıldan itibaren 19.yüzyıla dek sürecek olan bir dönemin başlangıcını oluşturur. Merkantilizm, “ticari sistem” ya da “sınırlayıcı sistem” olarak literatüre geçmiş olsa da, sadece ticaretle sınırlı kalacak şekilde tanımlanmamalıdır, çünkü Avrupa’da 18.yüzyılın sonunda liberal düşüncenin de egemen olduğu evrede, ulus-devletle­rin kurulmasına etkileri olmuştur

İtalyan Rönesansının etkileri önce Flemenk bölgesinde görülür. Jan Van Eyck (1389- 1441) kuzey resim sanatında gerçekçiliğin uygulayıcısıdır. Arnolfini’nin Evlenmesi adlı eserinde gerçekliği detaylarda vererek yağlıboya tekniğini geliştirdiği gözlemlenir. Eserde tüccar Alnolfini ve karısının evlenmelerinin temsili dışında odada bulunan her detay tuvale yansıtılmıştır. Sanatçı duvara Latince olarak “Johannes de Eyck fuit hic” yazmış ve tablodaki anı ölümsüzleştirmek istemiştir. Ayrıca çağın yeni iç mekân akse­suarı olan aynadan tüm sahne ters bir biçimde gözlenir. Tabloda yer alan köpek, bağlı­lığı ve ev yaşantısını, takunyalar ise kutsal anı sembolize eden elemanlardır.

Venedikli sanatçı Gentile Bellini (1429-1507) İstanbul’a, 1479’da, Osmanlılarla diplomatik ilişkilerin güçlendirildiği dönemde gelir ve Fatih Sultan Mehmet’in portresini yapar.

İnsan bedeninin fiziksel gerçekçiliğinde çağın dünyeviye dönüşü gözlemlenir. Çıplak betimlenen insan bedeninin kemik ve kasdan yapılma
formu gerçekçi tarzda işlenir.Bu değişimi gördüğümüz öncü heykeltıraşlardan biri de Donatello’dur (1386?-1446). Ortaçağdan sonra ilk kez çıplak olarak yaptığı Davut Heykeli’nde çağın yeniliği olan realizm, naturalizm ve hareketlilik gözlenir. Eser her açıdan görülebilecek tarzdatasarlanmıştır. Davut Toskana tipi çoban şapkası, bacaklarında işlenmiş askeri donanımıyla Golyat’ı öldürürken tasvir edilmiştir

Siyaset felsefesi, toplum yönetimi konusunda ilkleri ortaya atan Floransa’da, aynı zamanda yönetici, diplomat, oyun yazarı olan Machiavelli (1469-1527) siyasetbilim alanında önemli bir isimdir. Medicis ailesinin Floransa’da yönetimde olmadığı 1498-1512’de görevde bulunan Machiavelli, siyasi ve politik gücün temellerini irdelediği kitabı Prens (Il Principe)’i yazar.

Hümanizm, 14.yüzyılın sonu ve 15. yüzyılın başında Ortaçağın skolastik eğitimine tepki olarak Floransa ve Napoli’de ortaya çıkan, bireyin eğitimini ön planda tutan, özellikle kendisini güzel ifade etme becerilerini geliştiren studia humanitas olarak özetlenen gramer, retorik, tarih, felsefe, ahlak felsefesi konularında eğitim ve öğretimle bilinçli birey ve vatandaş yetiştirmenin hedeflendiği bir düşüncedir.

15. yüzyılda İtalya’da ticaretin de etkisiyle gelişen kent devletleri (Floransa, Venedik, Milano, Napoli, Roma; Papalık Eyaletleri) farklı yönetim ve üretim güçlerine sahiptir.

Her ne kadar 1492’de Cenovalı Kristof Kolomb İspanyol bayrağıyla bilmeden Amerika’yı keşfetse de, keşiflerin asıl nedenleri;

hem Doğu hem Amerika uygarlıklarına ve zenginliklerine ulaşma ; Hıristiyanlığı yayma, bilme ve öğrenme arzusudur. 

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Rönesans sözcüğü Fransızca renaissance kökenli olup “yeniden doğuş” anlamına gelir ve İtalya’da 14.yüzyılın sonunda ortaya çıkan bir yenilenme sürecidir. Bu çağ Yunan ve Roma dönemi kültür ve sanatının öğelerine geri dönüşle hem eğitim alanında, hem de bireyin yaşamını irdeleyen konularla Hümanizmin ortaya çıkmasını sağlar.

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

İtalya’da yeniden doğuşun yaşandığı ilk kent Floransa’dır. Floransa, 15. yüzyılda Ortaçağda sanatı destekleyen ve çoğu kiliseye hizmet veren belli alanda uzmanlaşmış kişilerden oluşan zanaatkârların korunduğu lonca sistemini ticari loncalar (arti) olarak sürdüren bir kenttir. Ekonomik gücünü Ortaçağdan beri elinde tuttuğu yün loncasıyla sağlar. 15.yüzyılla birlikte bankacılık sistemiyle güçlenen kentte, yönetimde de etkin olan zengin Floransalı aileleler (Strozzi, Bardi, Tornabuoni, Pazzi ve Medici aileleri) önemli katkılarda bulunurlar.

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Italyan hümanizminde yazar Dante Alighieri (1265-1321) bir başlangıçtır. Bu nedenle Ortaçağdan çok Rönesans düşüncesine yakındır. İnsanın tutkularını, çelişkilerini, toplumdaki sıkıntılarını eserlerinde işlemiş ve skolastik eğitime ve ruhban sınıfının liderlerine eleştirel bakış açısıyla bazı çevrelerden tepki almıştır. Toskana dilinde yazan Dante’nin İtalyan diline katkısı büyüktür. 

Dante’nin İlahi Komedya (Divina Commedia) adlı eseri dünya edebiyatının başyapıtlarındandır. Eser bir komedi değil, bireyin evrendeki konumu üzerine Dante’nin bakış açısıdır.

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Dönemin sanatına bakıldığında çağın ilklerini icra eden sanatçılardan biri Masaccio’dur (1401- 1428). Eserlerinde gerçekliği perspektif ve chiaroscuro tekniğini kullanarak verir. Rönesans sanatında koyu ve açık renklerin ışık-gölge oyunlarıyla verildiği chiaroscuro tekniği, aynı zamanda insan bedeninde hacimsel olarak üç boyutluluk yaratmak için ışığın kontrast renk ve tonlarla verilmesidir. Masaccio, Floransa, Santa Maria Novella Kilisesi’ndeki fresko tekniğinde yaptığı duvar resminde (1426-1428) ünlü eseri Kutsal Üçlü (baba-oğul-kutsal ruh)’de çağın derin perspektif anlayışını mimari kompozisyon içinde verir. 

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Her iki sanatçı da ortak olan özellik, Rönesans insanı kavramının ölçüsü olabilecek her sanat kolunda uzman, felsefe, edebiyat konularında da yetkin olmalarıdır.Her iki sanatçıda da gözlenen insan bedeninin detaylarını keşfetme isteği ve desende mükemmeliyet arzusu resim ve heykel sanatında bir yeniliğe imza atmıştır. 

Dolayısıyla doğru yanıt E'dir.

İlk matbaa, ağaç oyma tekniği kullanılarak, M.S. 593’te Çin’de kurulmuştu: 1450’de Gutenberg, kurşun alaşımından yapılan dökme harfleri hazırlayarak, (baskıdan sonra başka bir yazıda kullanılmak üzere bunlar saklanacaktır) bir basım yöntemi icad eder. Bu tipo baskı metal harflerle yapılır; uzun ve zahmetli bir baskı süreci gerektirir. Metal harflerin tek tek sayfa oluşturacak bir biçimde düzenlenmesi yöntemi kullanılır. 

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Fransa’da edebiyat alanında Montaigne (1533-1592) Fransız Rönesansına Denemeler’iyle katkıda bulunmuştur. Kitaplarının konusu kendisi yani insandır. Yazar, dünyayı algılama ve değerlendirme biçiminin insanın kendisiyle kısıtlı ve değişken olduğunu vurgular. Bunu Que sais-je? (Ne biliyorum?) sorusuyla ifade eder. Denemeler’de, “Ben kitabımı nasıl inşa ettiysem kitabım da beni inşa etti” diye yazar. Septik (şüpheci) düşünceyi benimseyen Montaigne, akıl gerçeğe erişse bile, kesin bilgiye sahip olamayacağını ifade eder. Montaigne, Fransız filozoflarını ve modern çağı etkileyen ve deneme türünü yaratan bir yazardır.

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Alman rahibi ve Wittenberg Üniversitesi’nde felsefe ve ilahiyat (teoloji) profesörü Martin Luther (1483-1546) Protestan Reform Hareketini başlatan kişidir. 1517’de yayınladığı Disputatio pro declaratione virtutis indulgentiarum adlı Doksan Beş Maddeden oluşan tezinde, Katolik dininde bireyin cezalandırılması ve günahlarından arınması ilkesine bağlı konular önemli eleştiri konusudur. Özellikle, bireyin para ödeyerek günahlarından arınması ilkesi ve uygulaması, dindar ve teoloji okumuş bireylerin karşı çıkmasıyla Reform Hareketi başlar ve bu süreç Luther’in tezinin haklılığını gösterir.

15. yüzyılda Avrupa’nın Osmanlı İmparatorluğuyla olan politik ve ticari ilişkileri belli bir diplomasi çerçevesinde sürmüştür. Venedikli sanatçı Gentile Bellini (1429-1507) İstanbul’a, 1479’da, Osmanlılarla diplomatik ilişkilerin güçlendirildiği dönemde gelir ve Fatih Sultan Mehmet’in portresini yapar.

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Portekizli Vasco da Goma 1487 yılında İspanyol bayrağıyla Hindistan’ı keşfeder. Venedikli Marco Polo (1254-1324) Batı'nın çok az bildiği Asya'ya yolculuk yapar ve Avrupa’da bir Doğu efsanesi yaratır; 1488’de Portekizli Bartolomeu Dias Ümit Burnu’nu; 1492’de Cenovalı Kristof Kolomb İspanyol bayrağıyla bilmeden Amerika’yı keşfeder; 1521’de Portekizli Macellan yine İspanyol bayrağıyla dünya turu yapar. Doğru cevap A'dır.