KÜLTÜR TARİHİ

Selçuklu veziri Nizamimülk’ün yazdığı Siyasetname adlı eserde, hükümdarların sahip olması gerektiği nitelikler, saltanatın koşulları ve kuralları anlatılır.

Selçuklu camileri, şehirlerin odak yapıları olarak, yönetim binaları hatta saraylardan daha önemli konumdadırlar. Ulu Cami (Cami-i Kebir) her şehrin başlıca toplanma yeri olduğundan toplumsal ve siyasal merkez niteliğindedir.

Dış görünüşteki benzerliklere karşılık, medrese yapıları planları bakımından iki farklı ilkeye göre şekillenmiştir. Kısaca, kapalı avlulu ve açık avlulu olarak ayırabileceğimiz iki farklı tipi belirleyen unsur, yapının ortasındaki büyük hacmin örtülmesi ya da açık bırakılmasıyla ilgilidir. Kapalı avlulu tipler için, Konya’daki Karatay Medresesi (1250), açık avlulu medreseler için, Sivas Çifte Minareli Medrese (1271), örnekler arasındadır.

Yollar üzerinde kervanların dinlenmesi ve gecelemesi için inşa edilmiş büyük hanlara “kervansaray” adı verilir. Bu yapılar, yolcuları ve ticari eşyayı korumak üzere müstahkem yapılmış binalardır.

Kurgan ve kümbet anlam boyutu bakımından birbirine yakın uygulamalardı. Çünkü, Selçuklu kümbetlerinin hemen hepsinde “mumyalık” adı verilen bir toprak altı katı mevcuttu.

13. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak, mimari yüzeylerde figürlü konuların azaldığı, giderek objelerin de, insan, hayvan ve mitolojik varlıklardan arındırıldığı dikkati çekiyor.

Rumî adı verilen form, tombulca bir virgüle benzer, yay biçiminde kıvrılmış bir damla formuna da benzetebiliriz. Bu form, bir şeridin ortasında yer aldığında veya ucuna eklendiğinde bitkisel bir form, bir yaprak izlenimi vermektedir. Bazı rumî formlarının hayvan figürlerine (kanat veya kuyruk sonuna) eklenebildiği görülür. Ayrıca bazı uygulamalarda rumî motifinin kendisi de hayvansı kıvrımlar taşıdığından, bir kısım rumîlerin zoomorfik kökene bağlanabileceği de düşünülebilir.

Mevlâna Celaleddin Rûmi: Bu yüzyılın en önemli kültür figürlerinden biri Mevlâna Celaleddin Rûmi’dir. (1207 Afganistan Belh-1273 Konya). Horasan topraklarından 1222 yılında ailesiyle önce Karaman’a sonra Konya’ya gelen Mevlana, hayatını “Hamdım, piştim, yandım” sözleriyle özetler.

Hacı Bektaş-ı Veli (Horasan, Nişapur 1210-Nevşehir 1271) “Makalat” adlı eserinde şeriat, tarikat, hakikat ve marifet adlarını verdiği dört kapı ve bu kapılara bağlı kırk makamdan söz eder. Tanrısal gerçeğe ancak sevgi yoluyla varılacağı, bütün insanların kardeş oldukları, kişi ile Tanrının özdeşliği görüşlerini savunmuştur.

Bizans ya da Doğu Roma İmparatorluğu 395 yılında kurulmuştur.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.

Tarih geleneği Anadolu’daki Türk varlığını Selçuklularla başlatır.Doğru cevap ''B'' şıkkıdır.

Selçuklu ilgisi, Erzurum, Sivas, Kayseri ve Konya şehirlerine bağlı olarak yarımadanın karasal omurgasına yöneldi.Doğru cevap ''D'' şıkkıdır.

Araplar, Küçük Asya’da daha çok Romalılarla karşılaştıklarından bu ülke için kullandıkları “Diyar-ı Rum” “Memalik-i Rum” deyimleriyle, Anadolu’nun eski Roma ülkesi olduğunu kabul etmişlerdi.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.

Selçuklu kültürünün mimarlık ve plastik sanatlara ilişkin göstergeleri 11. yüzyıl
ortalarından başlayıp, yaklaşık 13. yüzyıl sonuna kadar süren bir üslup devresi
halinde kendini belli eder.Doğru cevap ''E'' şıkkıdır.

Selçuklu camileri, şehirlerin odak yapıları olarak, yönetim binaları hatta saraylardan daha önemli konumdadırlar. Ulu Cami (Cami-i Kebir) her şehrin başlıca toplanma yeri olduğundan toplumsal ve siyasal merkez niteliğindedir.Doğru cevap ''B'' şıkkıdır.

Kapalı avlulu tipler için, Konya’daki Karatay Medresesi (1250) ve İnce Minareli Medrese (1265) ilk akla gelen örneklerdir.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.

Yollar üzerinde kervanların dinlenmesi ve gecelemesi için inşa edilmiş büyük hanlara “kervansaray” adı verilir.Doğru cevap ''D'' şıkkıdır.

Plan ne olursa olsun, koni ya da piramidal örtülü mezar anıtlarına kümbet adı verilir.Doğru cevap ''C'' şıkkıdır.

Dönemin belirleyici felsefesi tasavvuf felsefesidir.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.

Papa Innocentius Avrupa’yı sefere çağırmış, ancak ordudaki kozmopolit yapı karışıklığa neden olmuş ve Kudüs’e gitmek yerine Konstantinopolis işgal edilmiş; şehir talan edilmiş ve fazla yaşamayan Katolik Latin İmparatorluğu kurulmuştur. IV. Sefer, Batı ile Doğu Hıristiyanları arasında net bir kopuştur ve Katolik ve Ortodoks Kiliselerinin birleşemeyeceğinin göstergesidir. Bundan böyle, Doğulu Hıristiyanların Batılılara olan düşmanlığı artacak ve net bir güvensizlik başlayacaktır.