KÜLTÜR TARİHİ

Erken gelişmiş kültürler Mezopotamya’da (Dicle ve Fırat arası) görülmeye başlanır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Tunç çağlarında yazı keşfedilmiştir.

Yazılı belgeler içerisinde mitolojik anlatımlar, bilgelik içeren metinler ve özellikle Gılgamış Destanı Sümerlerin bize bıraktıkları kültürel eserlerdir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Arap bölgesinden gelen yeni bir halk olan Akadlar, Sümerlerin egemenliğine son
vermişler, ama Sümerlerden pek farklı bir kültür yaratmamışlardır. Doğru cevap A seçeneğidir.

M.Ö. 2000’li yıllarda İlk takvim Mısır’da düzenlenmiştir. Doğru cevap B seçeneğidir.

İbranice ve Fenike dilinin çözülmesiyle 22 işaretten oluşan Fenike yazısı keşfedilmiştir. Fenike Alfabesini Yunanlılar alıp geliştirecektir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Hititler Asur ticaret kolonilerine son vermişler; Mittani Krallığı ile birleşmişler; M.Ö. 1400-M.Ö.1200 yıllarında Yeni Hitit İmparatorluğunu kurmuşlardır. Daha sonra Suriye’yi egemenlik altına almışlar ve Mısırlılara karşı savaşmışlardır. M.Ö. 1274 Kadeş Antlaşması yukarıda andığımız gibi, tarihte belgelenmiş ilk yazılı anlaşmadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

M.Ö. 7. yüzyıldan itibaren kısa sürede Batı Anadolu’daki Helen kolonilerini egemenliği altına alan Lidyalıların adı duyulmaya başlamıştır. Batıda Ege Denizi, Doğuda Halys (Kızılırmak) arasında kalan Anadolu topraklarında güçlü bir devlet kurmuşlar, Mermnadlar adı verilen kraliyet sülalesi tarafından yönetilmişlerdir. Doğru cevap A seçeneğidir.

İnsanların ikinci önemli adımı Neolitik Devrim (Yeni Taş Devri) diye adlandırılan hareketidir. Bu dönemde insanlar artık doğada asalak olarak yaşamaya son verirler ve tarıma başlarlar. Tarıma bağlı olarak da yerleşik hayata geçmek zorunda kalırlar. Böylece ilk köylerini kurarlar. Doğru cevap D’dir.

Sümerler, Mezopotamya’ya kuzeyden gelmişlerdir. Sümerlerde şehrin merkezini tapınak oluşturmaktaydı. Sümerlerin yüksek kültürü iki nehir arasında (Fırat - Dicle) kalmıştır. Sümerler çivi yazısını kullanmışlardır. Dillerinin paralellerini bulmak mümkün değildir. Yazılı belgeler genelde ekonomik konuları içermektedir. Aynı zamanda dini bilgiler de edinilebilmektedir. Yazılı belgeler içerisinde mitolojik anlatımlar, bilgelik içeren metinler ve özellikle Gılgamış Destanı Sümerlerin bize bıraktıkları kültürel eserlerdir. Doğru cevap C’dir.

M.Ö. 2000-M.Ö. 1800 yılları arasında, Asurlular, Eski Asur krallığı döneminde Anadolu’da ticaret kolonileri kurmuşlardır. Doğal kaynakları Anadolu’da satın almışlar ve işleyerek tekrar ticari meta olarak Anadolu halklarına satmışlardır. Fenikeliler, Akdeniz ticaretine hâkim olmayı başarmışlar ve koloniler kurarak yayılım politikası izlemişlerdir. Hatta Kuzey Afrika’daki Kartaca kolonisi çok kısa bir sürede Batı Akdeniz ticaretini ele geçirmiştir. Arap bölgesinden gelen yeni bir halk olan Akadlar, Sümerlerin egemenliğine son vermişler, ama Sümerlerden pek farklı bir kültür yaratmamışlardır. Orta Anadolu’da M.Ö. 2000 yıllarında Hint-Avrupa dil grubundan gelen Hitit halkı varlığını göstermeye başlar. Hititler Asur ticaret kolonilerine son vermişler; Mittani Krallığı ile birleşmişler.  Babiller küçük krallıkları yeniden bir araya getirerek Mezopotamya’da yeni bir birlik oluşturmuşlardır. Doğru cevap E’dir.

M.Ö. 2000-M.Ö. 1800 yılları arasında, Asurlular, Eski Asur krallığı döneminde Anadolu’da ticaret kolonileri kurmuşlardır. Doğal kaynakları Anadolu’da satın almışlar ve işleyerek tekrar ticari meta olarak Anadolu halklarına satmışlardır. Yeni Asur döneminde, Mezopotamya ve Anadolu’nun doğu yarısında egemen olmuşlardır. Savaşçı bir millet olan Asurların bu dönemde dünya kültürüne en büyük katkıları savaşlarda kullanılan silahların geliştirilmesi ve ordu kurma düzenidir. Doğru cevap C’dir.

Mezopotamya kültürlerinde (Sümerler matematikte sayı ve hesaplama sistemlerini geliştirmişlerdir) bir saat altmış dakika olarak hesaplanmış; ay takvimi kullanılarak gün (gece-gündüz) ve ay kavramı (Akad dilindeki “subatu” (şubat) gibi) geliştirilmiştir. M.Ö. 2000’li yıllarda İlk takvim Mısır’da düzenlenmiştir. Nil nehrinin taşmalarına göre bir yılın dörder aylık üç mevsimden (Taşkın Ekin Hasat) ve 365 günden (artık gün hariç) oluştuğu gözlemlenmiştir. Mısır takvimindeki artık yıl sorunu düzeltilerek, M.Ö. 46 yılında, Jülyen Takvimi adıyla Roma İmparatoru Jül Sezar tarafından kabul edilmiş ve 16.yy’a dek kullanılmıştır. Günümüzde kullandığımız takvim ise 16. yüzyılda Papa XII. Gregor zamanında tamamen düzeltilen Gregoryen Takvimdir. Doğru cevap D’dir.

Hıristiyanlık Suriye-Filistin topraklarında başlamıştır. Eski dine karşı yeni bir din oluşumu olarak kabul edilse de Eski Ahit (Tevrat) ve Yeni Ahit (İncil) kutsal kitap olarak kabul edilmektedir. Kudüs’te yeni bir din oluşturulurken kutsal dil olmuştur. Eski İbranicenin alfabesi de çivi yazısından geliştirilmiştir. Günümüzde kullanılan Yeni İbranice, Rusya’dan İsrail’e göç eden Shalom Jakop Abraham tarafından geliştirilmiştir. Doğru cevap E’dir.

M.Ö. 3000’den itibaren Güneybatı İran’da yeni bir halk topluğu bölgede egemen olmaya başlamıştır. Elam, Sümer kültürünün devamıdır, çivi yazısı kullanmışlardır. Erken dönem gelişmiş kültürlerdendir. M.Ö. 2000’de kuzeyden gelen Medler, İran’ın kuzeyine egemen olurken, güneyde Elamlar egemenliklerini sürdürmüşlerdir. Elam Devleti İskender’in Doğu Seferiyle son bulmuştur. Doğru cevap C’dir.

Hititler döneminde demir kullanımı artmış ve haliyle demir ticareti gelişmiştir. Kraliyet Aristokrasisi önem kazanmış ve kral tek güç olmasına rağmen, oldukça ılımlı bir politika izlemiştir. Başkent yakınında “Yazılıkaya” isminde bir açıkhava tapınağı bulunmaktadır. Hititler tanrılarına çok bağlıydılar. Yazılıkaya’da kayalar üzerine tanrıların betimleri kazılmıştır. Tanrı ve tanrıçalar hayvan figürlerinin üzerinde betimlenmiştir. Özellikle Teşhup (baş tanrı - gök tanrı) Anadolu’daki tapınmanın başlangıcını oluşturur ve uzun yıllar egemen olmuştur. Fenikelilerle kurulan ticari ilişkilerle Anadolu, Mezopotamya ve Suriye-Filistin kültürleri sentezler oluşturarak yeni sanat ve kültür anlayışları gelişmiştir. Yazıtlarda, hem Fenike Alfabesini, hem Fenike Hiyeroglif Yazısını kullanmışlardır. Savaş sanatında süvari (atlı) ve at arabası kullanımını ilk kez dünya kültürüne kazandıranlar Mittanilerdir. Doğru cevap A’dır.

Yunanistan’a M.Ö. 1600-M.Ö. 1100 yılları arasında Mikenler (Akha) egemen olmaya başlar. Daha önce buralarda Hint-Avrupa kökenli olmayan halklar yaşamaktaydı. Mikenler, M.Ö. 1600’de Minos’a son vermişlerdir. Truva Savaşı da bu dönemde yapılmıştır. Destanlara konu olan Truva Savaşı, Spartalı Helena’yla Truvalı Paris arasındaki aşk yüzünden çıktığı düşüncesi yaygındır. Aslında savaşın, Ege Denizi’nden Karadeniz’e geçişin kontrol edildiği noktada bulunan kentin hem yok edilmesi, hem de zenginliklerine el konulması için yapılmış olması mantığa daha uygundur. Truva Savaşı, daha sonraki Doğu-Batı Savaşlarının sembolü olmuştur. Doğru cevap B’dir.

İlkçağ felsefesi, doğa felsefesidir, dünyayı ve onun yaradılışını sorgulamayı amaçlar. Miletli Thales, güneş tutulmasını hesaplamış, dünyanın tanrılar tarafından değil fiziksel oluşumlar sonucu meydana geldiğini öne sürmüştür. Sokrates, özellikle ahlak felsefesinin öncüsüdür. Tanrılara inanmamakla ve düşünceleriyle gençleri zehirlemekle suçlanarak ölüme mahkûm edilir. Platon, bilgi, idea, ruhun ölümsüzlüğü, evrenin oluşumu konularındaki düşünceleriyle Hıristiyanlık üzerinde etkili olmuş ve düşünceleri bugün bile tartışılmaktadır. Sistematik felsefenin kurucusu kabul edilen Aristoteles ise, ilk kez felsefi düşünceyi belli ilkelere dayandırmış, ayrıca mantık biliminin öncülüğünü yapmıştır. Doğru cevap A’dir.

İlk insanlar paleolitik (eski taş) dönemde avcı ve toplayıcı olarak yaşamışlardır. Belki asalak bir yaşam süren insanlar sığınmak için mağaraları veya kaya sığınaklarını kullanmışlardır. Avlanmak ve yaşamlarını kolaylaştırmak için aletler üretmeye başlamışlardır. Vahşi bir yaşam sürseler de, klanlar halinde yaşamışlar, ölülerini düzenli şekilde gömmüşler, hatta ölülerinin üzerlerine yaşamı simgeleyen kırmızı boya serperek, belki ikinci bir yaşamı düşünmekte olduklarını anlatmaya çalışmışlardır. Bu dönemdeki önemli keşiflerden birisi ateşi bulmaları olarak değerlendirilmektedir.

İnsanların ikinci önemli adımı Neolitik Devrim (Yeni Taş Devri) diye adlandırılan hareketidir. Bu dönemde insanlar artık doğada asalak olarak yaşamaya son verirler ve tarıma başlarlar. Tarıma bağlı olarak da yerleşik hayata geçmek zorunda kalırlar. Böylece ilk köylerini kurarlar. Mağaralar ilk terk edildiğinde inşa edilen evler planlıdır. Evin ortasına yerleştirilen bir direk, çatıyı taşımakta, evin duvarları çalılarla örülüp üzerleri çamurla kaplanmaktaydı. Daha sonraları dörtgen planlı evler inşa edilmeye başlanmış, ahşap yerine güneşte kurutulmuş kerpiç tuğlalardan duvarlar örülmüştür. Doğru cevap b'dir.