KÜLTÜR TARİHİ

Neolitik dönemde insanlar artık doğada asalak olarak yaşamaya son vermiş ve  tarıma başlamışlardır.

Mezopotamya’ya kuzeyden gelmiş oldukları düşünülen ve  yaşadıkları şehrin mer­kezini tapınağın oluşturduğu topluluk Sümerlerdir.

Asurlar M.Ö. 2000-M.Ö. 1800 yılları arasında Anadolu’da ticaret kolonileri kurmuşlardır ve doğal kaynakları Anadolu’da satın al­mış ve işleyerek tekrar ticari meta olarak Anadolu halklarına satmışlardır.

II. Ramses Hitit İmparatoru Muvattali’ye karşı Kadeş’te savaşmış ve Kadeş antlaşmasını yapmıştır.

Mezopotamya bereketli hilal olarak da adlandırılan bölgedir.

Mittaniler Savaş sanatında süvari (atlı) ve at arabası kullanımını ilk kez dünya kültürüne kazandırmıştır.

En tanınmış siyasi kimliği Kral Midas olan topluluk Friglerdir.

Lidya kralı Kroisos (Karun) tarih­te en çok hazineleriyle tanınan kraldır.

Şıklarda verilenlerin  tamamı en önemli Miken kentlerindendir.

Attika yarımadasının başkenti niteliğinde olan Atina’da, demokrasinin ilk tohumları atılmıştır. Solon Yasalarına göre halk 4 tabakaya ayrılmaktadır. En üst tabakadakiler yüksek memur olabiliyordu. En alt tabaka seçilme hakkına sa­hip değildi, fakat memur seçimlerinde oy kullanabiliyorlardı. Halk Meclisi (Bo­ule) demokrasinin ilk basamağı olmuştur.

Tarım insanlara kısa sürede artı ürün elde etmelerini sağlamış ve insan, doğayı işleme çalışmalarına devam etmiştir. Tarıma bağlı olarak orak, tırpan, çapa, kürek, vb. aletler geliştirilirken, akabinde saban bulunmuştur.

Tarihöncesi dönemlerin en önemli keşiflerinden birisi de tekerleğin bulunmuş olmasıdır. İnsanlar önceleri kendileri, daha sonra eğittikleri hayvanları kullanarak bir yerden bir yere taşınabilmişlerdir. Tekerleği bulan toplumlar yük hayvanlarını arabalara koşarak daha fazla malzemeyi, daha az güçle ve daha uzun mesafelerde taşıyabilme olanağına sahip olmuşlardır.

Erken gelişmiş kültürler Mezopotamya’da (Dicle ve Fırat arası) görülmeye başlanır. Kentsel oluşum uzun zaman devam etmiş, şehircilik alanında ileri adımlar atılmaya başlanarak büyük şehirler kurulmuştur. Mimarlık gelişmiş, taş ve tuğla kullanılarak daha sağlam yapılar inşa edilmiştir. Kentler organize olmaya başlamışlar ve kent devletleri ortaya çıkmıştır. Zanaatkârlar çoğalmış, iş alanı çeşitlenmiş, döküm ve demircilik yaygınlaşmış, tüccarların ortaya çıkmasıyla ticaret gelişmiş ve farklı açılımlar gerçekleşmiştir. Böylece toplum değişim geçirmiş, sosyal farklı tabakalar oluşmuştur. Zengin-Yoksul gruplar belirmiş, rahat yaşam ve fakirlik iyice kendini göstermeye başlamıştır. Bütün bunlar büyük projelerin geliştirilmesine yüksek yapıların (zigguratlar) oluşturulmasına, yani mimarinin gelişmesine öncülük edecektir. Tunç çağlarında yazı keşfedilmiştir. Yazı büyük bir olasılıkla resimden geliştirilmiş olmalıdır. İlkyazılar halen okunamasalar da, Mezopotamya çivi yazısı ve Mısır Hiyeroglif yazısı günümüzde bu kültürleri anlamak için kullandığımız en iyi anahtardır.

Sümerler Mezopotamya’ya kuzeyden gelmiş olmaları mümkündür. Sümerlerde şehrin merkezini tapınak oluşturmaktaydı. Her şeyin sahibi tanrı ve onun adına kenti yöneten rahipti. Rahip, tanrı adına her şeyi tapınakta toplar, kentte yaşayanlar da tanrı için çalışırlardı.

Babiller küçük krallıkları yeniden bir araya getirerek Mezopotamya’da yeni bir birlik oluşturmuşlardır. Kral Hammurabi Kanunları yazılı olarak kayda alınmış ilk devlet yasalarıdır. Hammurabi, fatih, diplomat ve yasa koyucudur.

Mezopotamya kültürlerinde (Sümerler matematikte sayı ve hesaplama sistemlerini
geliştirmişlerdir) bir saat altmış dakika olarak hesaplanmış; ay takvimi kullanılarak
gün (gece-gündüz) ve ay kavramı (Akad dilindeki “subatu” (şubat) gibi) geliştirilmiştir.
M.Ö. 2000’li yıllarda İlk takvim Mısır’da düzenlenmiştir. Nil nehrinin taşmalarına
göre bir yılın dörder aylık üç mevsimden (Taşkın Ekin Hasat) ve 365 günden (artık
gün hariç) oluştuğu gözlemlenmiştir. Mısır takvimindeki artık yıl sorunu düzeltilerek,
M.Ö. 46 yılında, Jülyen Takvimi adıyla Roma İmparatoru Jül Sezar tarafından kabul
edilmiş ve 16.yy’a dek kullanılmıştır. Günümüzde kullandığımız takvim ise 16. yüzyılda Papa XII. Gregor zamanında tamamen düzeltilen Gregoryen Takvimdir.

M.Ö. 3000’den itibaren Güneybatı İran’da yeni bir halk topluğu bölgede egemen olmaya başlamıştır. Elam, Sümer kültürünün devamıdır, çivi yazısı kullanmışlardır. Erken dönem gelişmiş kültürlerdendir. M.Ö. 2000’de kuzeyden gelen Medler, İran’ın kuzeyine egemen olurken, güneyde Elamlar egemenliklerini sürdürmüşlerdir. M.Ö. 6. yüzyıldan itibaren de Persler, İran’ın egemen ulusu olmuşlardır.

Orta Anadolu’da M.Ö. 2000 yıllarında Hint-Avrupa dil grubundan gelen Hitit halkı varlığını göstermeye başlar. Mezopotamya’dan çivi yazısını almışlar, fakat hiyeroglif yazıyı da benimsemişlerdir. Kendileri Hitit (Hatti) ismini kullanmışlardır. Hititler Asur ticaret kolonilerine son vermişler; Mittani Krallığı ile birleşmişler; M.Ö. 1400-M.Ö.1200 yıllarında Yeni Hitit İmparatorluğunu kurmuşlardır. Daha sonra Suriye’yi egemenlik altına almışlar ve Mısırlılara karşı savaşmışlardır. M.Ö. 1274 Kadeş Antlaşması yukarıda andığımız gibi, tarihte belgelenmiş ilk yazılı anlaşmadır. M.Ö.1200 yıllarında deniz kavimlerinin göçleri sonunda İmparatorluk son bulmuştur.

Orta Anadolu’da M.Ö. 2000 yıllarında Hint-Avrupa dil grubundan gelen Hitit halkı varlığını göstermeye başlar. Hititler döneminde demir kullanımı artmış ve haliyle demir ticareti gelişmiştir. Kraliyet Aristokrasisi önem kazanmış ve kral tek güç olmasına rağmen, oldukça ılımlı bir politika izlemiştir. Hititlerde Mezopotamya ve Mittani ortak kültürü egemendir. Mittanilerden edindikleri alt kültürlerin etkisi önemlidir. Tahkimli kentler kurmuşlardır. Başkent Hattuşaş iç kale ve dış kale olmak üzere iki ayrı bölümden oluşurken, kraliyet sarayı sivil kentten ayrılmış ve dini binalar kentin belli bir kesiminde sivil yaşamdan ayrı planlanmıştır.

Mittaniler Kuzeyden gelerek Kuzey Mezopotamya’ya hâkim olurlar. Dilleri Hint-Avrupa dil gurubuna girmektedir. Hitit ve Asurluların egemenliğinde yaşamışlardır. Savaş sanatında süvari (atlı) ve at arabası kullanımını ilk kez dünya kültürüne kazandırmışlardır.

M.Ö. 1200’lerde deniz kavimleri göçü sonunda Makedonya ve Trakya’dan Kuzey İçbatı Anadolu’ ya geldikleri düşünülen topluluktur. M.Ö. 9. yüzyıldan itibaren siyasi bir güç olarak ortaya çıkarlar. Efsanevi kralları ‘Gordios’, ünlü Gordios düğümünü yapan kişidir. Kehanete göre kördüğümü kim bir hamlede çözerse dünya hâkimi olacaktır. Büyük İskender bir kılıç darbesiyle Gordios Düğümünü çözmüştür. Frigler, kısa sürede Batı Anadolu’ya egemen olmuşlar; Asurlularla ittifak kurarak siyasi olarak güçlenmişler; özellikle Batı Anadolu Helen kolonileriyle kurduğu ilişkiler sonucu Yunanistan’la ticareti geliştirmişlerdir. Frigya Fibulası olarak anılan iğnelerin bu bölgelerde yayılım göstermesi bunun kanıtıdır.

M.Ö. 7. yüzyıldan itibaren kısa sürede Batı Anadolu’daki Helen kolonilerini egemenliği altına alan Lidyalıların adı duyulmaya başlamıştır. Batıda Ege Denizi, Doğuda Halys (Kızılırmak) arasında kalan Anadolu topraklarında güçlü bir devlet kurmuşlar, Mermnadlar adı verilen kraliyet sülalesi tarafından yönetilmişlerdir.
Helen kolonilerinin deniz gücünü ve ticari filolarını kullanarak Karadeniz’de de etkili olmuşlar; ticaretin bu kadar gelişmesi sonucunda alışverişi kolaylaştırmak için elektron sikkeyi üretmişlerdir. Başkentleri Sardes (bugünkü Salihli) yakınında bulunan Paktalos Çayı’ndan (Sart Çayı) çıkarılan elektronu (gümüş-altın alaşımı) kullanarak kraliyet tarafından ağırlığı ve değeri garanti altına alınmış ilk parayı kullanmaya başlamışlardır.

İlk insanlar paleolitik (eski taş) dönemde avcı ve toplayıcı olarak yaşamışlardır. Belki asalak bir yaşam süren insanlar sığınmak için mağaraları veya kaya sığınaklarını kullanmışlardır.  Bu dönemdeki önemli keşiflerden birisi ateşi bulmaları olarak değerlendirilmektedir. Aslında, ateş, bildikleri ve korktukları bir olaydır. Yıldırım düşmesi, şimşek çakması ve farklı birçok doğa olayı sonunda ateş oluşmakta ve küçük veya büyük yangınlara tanık olmaktaydılar. Bu nedenle insanlar sadece ateşi bulmamışlar, onu kontrol altına almayı da başarmışlardır. 

Bu sebeple doğru yanıt E'dir.