KÜLTÜR TARİHİ - Deneme Sınavı - 29

Mittaniler Kuzeyden gelerek Kuzey Mezopotamya’ya hâkim olurlar. Dilleri Hint-Avrupa dil gurubuna girmektedir. Hitit ve Asurluların egemenliğinde yaşamışlardır. Savaş sanatında süvari (atlı) ve at arabası kullanımını ilk kez dünya kültürüne kazandırmışlardır.

Urartular, M.Ö. 13. yüzyılla M.Ö. 9. yüzyıl arasında Doğu Anadolu’da beylik ve aşiretler halinde yaşamaktaydılar. Demir çağlarında demir metalini kullanmaya başlayarak silahların yapımında ve askerî alanda hızla başarı gösterirler. M.Ö. 9. yüzyılda başkenti Tuşba (Van) olan bir devlet kurmuşlar ve Asurlularla sık sık savaşmışlardır. Urartular savaşçı halk olmaları ve Doğu Anadolu coğrafyası nedeniyle kentlerini sarp kayalıklar üzerinde yapılandırmışlardır. Bir başka özellikleri su setleri oluşturarak suyu depolamayı ve kullanmayı planlamalarıdır. Bu şekilde kentlerin büyük ihtiyacı olan su sorununu teknik açıdan çözmeleri önemli bir adımdır.

M.Ö. 1200’lerde deniz kavimleri göçü sonunda Makedonya ve Trakya’dan Kuzey İçbatı Anadolu’ ya geldikleri düşünülen topluluktur. M.Ö. 9. yüzyıldan itibaren siyasi bir güç olarak ortaya çıkarlar. Efsanevi kralları ‘Gordios’, ünlü Gordios düğümünü yapan kişidir. Kehanete göre kördüğümü kim bir hamlede çözerse dünya hâkimi olacaktır. Büyük İskender bir kılıç darbesiyle Gordios Düğümünü çözmüştür. Frigler, kısa sürede Batı Anadolu’ya egemen olmuşlar; Asurlularla ittifak kurarak siyasi olarak güçlenmişler; özellikle Batı Anadolu Helen kolonileriyle kurduğu ilişkiler sonucu Yunanistan’la ticareti geliştirmişlerdir. Frigya Fibulası olarak anılan iğnelerin bu bölgelerde yayılım göstermesi bunun kanıtıdır.

M.Ö. 7. yüzyıldan itibaren kısa sürede Batı Anadolu’daki Helen kolonilerini egemenliği altına alan Lidyalıların adı duyulmaya başlamıştır. Batıda Ege Denizi, Doğuda Halys (Kızılırmak) arasında kalan Anadolu topraklarında güçlü bir devlet kurmuşlar, Mermnadlar adı verilen kraliyet sülalesi tarafından yönetilmişlerdir.
Helen kolonilerinin deniz gücünü ve ticari filolarını kullanarak Karadeniz’de de etkili olmuşlar; ticaretin bu kadar gelişmesi sonucunda alışverişi kolaylaştırmak için elektron sikkeyi üretmişlerdir. Başkentleri Sardes (bugünkü Salihli) yakınında bulunan Paktalos Çayı’ndan (Sart Çayı) çıkarılan elektronu (gümüş-altın alaşımı) kullanarak kraliyet tarafından ağırlığı ve değeri garanti altına alınmış ilk parayı kullanmaya başlamışlardır.

İlk insanlar paleolitik (eski taş) dönemde avcı ve toplayıcı olarak yaşamışlardır. Belki asalak bir yaşam süren insanlar sığınmak için mağaraları veya kaya sığınaklarını kullanmışlardır.  Bu dönemdeki önemli keşiflerden birisi ateşi bulmaları olarak değerlendirilmektedir. Aslında, ateş, bildikleri ve korktukları bir olaydır. Yıldırım düşmesi, şimşek çakması ve farklı birçok doğa olayı sonunda ateş oluşmakta ve küçük veya büyük yangınlara tanık olmaktaydılar. Bu nedenle insanlar sadece ateşi bulmamışlar, onu kontrol altına almayı da başarmışlardır. 

Bu sebeple doğru yanıt E'dir.

Mezopotamya olarak adlandırılan bölge Dicle ve Fırat nehirleri arsında kalan bölgedir. Erken gelişmiş kültürler burada (Dicle ve Fırat arası) görülmeye başlanır.

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Gılgamış Destanı Sümerlerin bize bıraktığı kültürel eserdir. M.Ö.3000’li yıllarda ilk devlet arşivleri Mezopotamya’da çivi yazılı tabletlerle kurulmuştur. Gılgamış Destanı bu arşivlerde ele geçmiştir.

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Babiller küçük krallıkları yeniden bir araya getirerek Mezopotamya’da yeni bir birlik oluşturmuşlardır. Kral Hammurabi Kanunları yazılı olarak kayda alınmış ilk devlet yasalarıdır. Hammurabi, fatih, diplomat ve yasa koyucudur. Kanunlar, 2 m. yüksekliğindeki diorit taşı üzerine yazılmış olup Elam başkenti Susa’da 1902’de ele geçmiştir. 

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

M.Ö. 13. yüzyılda II. Ramses döneminde Mısır yeni bir gelişim içindedir. II. Ramses, Önasya’daki bir diğer güç olan Hitit İmparatoru Muvattali’ye karşı Kadeş’te savaşır ve Kadeş antlaşmasını yapar. Anlaşma metni Karnak Tapınağında duvara kazınmış, Hitit metni ise Hattuşa’da pişmiş toprak levhalar üzerinde ele geçmiştir. Her iki kral da birbirini kardeş olarak tanıyacak, saldırı anlarında birbirlerine yardımcı olacak ve ülkelerinde barış egemen olacaktır. Taht varisleri de bunu kabul edeceklerdir. 

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Fenikeliler Akdeniz ticaretine hâkim olmayı başarmışlar ve koloniler kurarak yayılım politikası izlemişlerdir. Hatta Kuzey Afrika’daki Kartaca kolonisi çok kısa bir sürede Batı Akdeniz ticaretini ele geçirmiştir. 

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

M.Ö. 2000’de kuzeyden gelen Medler, İran’ın kuzeyine egemen olurken, güneyde Elamlar egemenliklerini sürdürmüşlerdir. M.Ö. 6. yüzyıldan itibaren de Persler, İran’ın egemen ulusu olmuşlardır. Kyros (M.Ö. 559-M.Ö. 530), Pers İmparatorluğunun kurucusu olmuş ve İran ulusunun Güneybatı Asya, Mezopotamya, Mısır ve Anadolu topraklarında söz sahibi olmasını sağlamıştır. Yerel kralları, beyleri veya yönetimleri iç işlerinde serbest bırakmış, yalnızca bölge veya eyalet olarak belirlenen toprak parçalarına ‘Satrap’ adı verilen Pers Valileri yerleştirilmiştir.

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Mittaniler Kuzeyden gelerek Kuzey Mezopotamya’ya hâkim olurlar. Dilleri HintAvrupa dil gurubuna girmektedir. Hitit ve Asurluların egemenliğinde yaşamışlardır. Savaş sanatında süvari (atlı) ve at arabası kullanımını ilk kez dünya kültürüne kazandırmışlardır.
Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

M.Ö. 7. yüzyıldan itibaren kısa sürede Batı Anadolu’daki Helen kolonilerini egemenliği altına alan Lidyalıların adı duyulmaya başlamıştır. Başkentleri Sardes (bugünkü Salihli) yakınında bulunan Paktalos Çayı’ndan (Sart Çayı) çıkarılan elektronu (gümüş-altın alaşımı) kullanarak kraliyet tarafından ağırlığı ve değeri garanti altına alınmış ilk parayı kullanmaya başlamışlardır.Lidya Kralı Kroisos (Karun) tarihte en çok hazineleriyle tanınan güçlü krallardan biridir. 

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Erken gelişmiş kültürler Mezopotamya’da (Dicle ve Fırat arası) görülmeye başlanır. Kentsel oluşum uzun zaman devam etmiş, şehircilik alanında ileri adımlar atılmaya başlanarak büyük şehirler kurulmuştur. Mimarlık gelişmiş, taş ve tuğla kullanılarak daha sağlam yapılar inşa edilmiştir. Kentler organize olmaya başlamışlar ve kent devletleri ortaya çıkmıştır. Zanaatkârlar çoğalmış, iş alanı çeşitlenmiş, döküm ve demir-cilik yaygınlaşmış, tüccarların ortaya çıkmasıyla ticaret gelişmiş ve farklı açılımlar gerçekleşmiştir. Böylece toplum değişim geçirmiş, sosyal farklı tabakalar oluşmuştur. Zengin-Yoksul gruplar belirmiş, rahat yaşam ve fakirlik iyice kendini göstermeye başlamıştır. Bütün bunlar büyük projelerin geliştirilmesine yüksek yapıların (zigguratlar) oluşturulmasına, yani mimarinin gelişmesine öncülük edecektir.

Babiller küçük krallıkları yeniden bir araya getirerek Mezopotamya’da yeni bir
birlik oluşturmuşlardır. Kral Hammurabi Kanunları yazılı olarak kayda alınmış
ilk devlet yasalarıdır.

Savaşçı bir millet olan Asurların bu dönemde dünya kültürüne en büyük katkıları savaşlarda kullanılan silahların geliştirilmesi ve ordu kurma düzenidir. Ayrıca, savaşlarda acımasız olmaları, ele geçirilen kentlerin surlarını bile temellerine kadar sökmeleri dikkat çeken unsurlar olmuştur.

Mısır için, M.Ö. 5500-M.Ö. 3500 Neolitik devrimdir. M.Ö. 3500 yıllarında altın-bakır işçiliği geliştirilir.

Mittaniler Kuzeyden gelerek Kuzey Mezopotamya’ya hâkim olurlar. Dilleri Hint- Avrupa dil gurubuna girmektedir. Hitit ve Asurluların egemenliğinde yaşamışlardır. Savaş sanatında süvari (atlı) ve at arabası kullanımını ilk kez dünya kültürüne kazandırmışlardır.