KÜLTÜR TARİHİ - Deneme Sınavı - 21

Tanrı krallar, kendileri için Nil’in batısına büyük mezarlar inşa ettirmişler ve piramitlerin inşası için her türlü güç ve olanakları kullanmışlardır. Ölümden sonraki hayatı simgeleyen bu yapıtlar, mumyalanan Firavunun gücünü de sergiler.

Dareos Yunanistan’a sefer düzenlemiş ve M.Ö. 490’da ünlü Marathon Savaşını başlatmıştır. Ancak bu ve sonraki savaşlarda yenilmeleri Perslilerin Yunanistan’ı işgal etme düşüncesine son vermiştir.

Mittaniler Kuzeyden gelerek Kuzey Mezopotamya’ya hâkim olurlar. Dilleri HintAvrupa dil gurubuna girmektedir. Hitit ve Asurluların egemenliğinde yaşamışlardır. Savaş sanatında süvari (atlı) ve at arabası kullanımını ilk kez dünya kültürüne
kazandırmışlardır.

Attika yarımadasının başkenti niteliğinde olan Atina’da, demokrasinin ilk tohumları atılmıştır. Solon Yasalarına göre halk 4 tabakaya ayrılmaktadır. En üst tabakadakiler yüksek memur olabiliyordu. En alt tabaka seçilme hakkına sahip değildi, fakat memur seçimlerinde oy kullanabiliyorlardı. Halk Meclisi (Boule) demokrasinin ilk basamağı olmuştur.

Kavimler Göçü nün ilk göç dalgasının sonunda, göçebe kavimler Avrupa’nın muhtelif bölgelerine yerleşerek, eski Roma şehirlerinin yerinde kırsal nitelikli küçük devletçikler kurmuşlardır; örneğin Anglo-Saksonlar bugünkü İngiltere’de, Ostrogotlar İtalya’da, Vizigotlar İspanya’da, Franklar Almanya çevrelerinde yerleşik hale gelirler.

Doğru cevap E.

Gotların Tarihi adlı çalışmasıyla erken dönemin ilk kapsamlı tarih metnini yazan Romalı bir devlet adamı ve yazar olan Cassiodorus (yaklaşık M.S. 490-580), bir yandan da eski Yunanca ve Latince metinlerin toplanarak kopyalanmasına ve çeviriler yoluyla yayılmasına öncülük  etmiştir; antik metinlerin sonraki yüzyıllara aktarılması fikriyle başlayan bu hareketin, zaman içinde okullar ve kitaplar ekseninde gelişen Avrupa’nın entelektüel geleneğine kaynaklık ettiği söylenebilir.

Doğru cevap A.

Anglo-Sakson dünyasının ilk tarih yazarı olan Bede’dir. (672-735)

Hıristiyanlığı yaymak amacındaki bu manastırların başlıca üretimi, el yazması İncil kopyaları ve diğer dinsel metinlerdir; kutsal konuları görsel zenginlikle bütünleştirerek aktaran bu yazmalar, Hıristiyanlaşan kavimlerin ürettiği ilk sanat formlarıdır

Doğru cevap B.

Gerek ritüel unsuru, gerekse savaş aracı olarak gemi, Viking kültüründe güç simgesi olarak algılanmıştır.

Doğru cevap D.

Ortaçağ'da el yazması kitapların üretildiği ve kopyalandığı atölyelere scriptorium denir.

Şarlman’ın döneminde yaptırılan Aachen Saray Kilisesi için ilham kaynağı olan yapı Ravenna San Vitale Kilisesi'dir.

Doğru cevap A.

Ortaçağ'da Kudüs'e alternatif hac mekanı Roma'dır.

Doğru cevap C.

Yıkılan Roma İmparatorluğu’nun mirası üzerinde şekillenen ortaçağ Avrupası, başta dil olmak üzere Roma kültürünün pek çok unsurunu benimsemişti. Bu anlamda, Roma’dan miras kalan ve Roma Katolik Kilisesi’nin de resmi dili olan Latincenin, tüm Batı ve Orta Avrupa için en azından 10. yüzyıla kadar lingua franca olduğu söylenebilir. Ortaçağın sonlarına doğru yerel dillerin kullanımı yaygınlaşmış; buna rağmen özellikle teoloji ve bilim literatüründe, bir üst dil olarak Latince kullanılmaya devam etmiştir.  

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Göçlerle birlikte eski Roma şehirlerinin dağılması, buralarda kökleşen eğitim kurumlarının da sonunu getirmiş ve eğitim faaliyetleri, sadece Hıristiyanlığın yayılmasıyla birlikte yeni oluşmaya başlayan manastır çevreleriyle sınırlı kalmıştır. Dolayısıyla, erken ortaçağda Avrupa’nın okuma-yazma bilen “elit” tabakası, manastır çevrelerinde yetişen din adamlarından ibarettir. Bu da eğitimin neredeyse tümüyle İncil çalışmaları ekseninde yürütülmesi sonucunu doğurmuştur; dolayısıyla dönemin düşünsel iklimi, teolojik düşünceye ve yegâne mutlak gerçeklik olarak Tanrı kavramına dayanır.

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Göçler çağı toplumlarının sanatlarını belirleyen ana eksen, hayvan üslubu olarak adlandırılan bezeme türüdür. Asya steplerinin göçebe halkları arasında yaygın olan bu üslupta hayvan tasvirleri, birbiri içine geçen soyutlaştırılmış formlar halinde ele alınır; insan tasvirlerine ise nadiren yer verilir. İran, Orta Asya ve özellikle İskit kültür çevrelerinde yaygın olan hayvan üslubu, zaman içinde Çin’den Kuzey Avrupa’ya kadar uzanan engin coğrafyanın göçebe halklarının ortak bezeme dili haline gelmiş ve göçlerle Avrupa’ya ulaşan Kelt ve Cermen halkları aracılığıyla, erken ortaçağ sanatının da temel bileşeni olmuştur.

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Avrupa’nın kargaşadan nispeten uzak kalan bölgelerinden olan Northumbria (Ortaçağda, bugünkü İngiltere’nin kuzeyi ile İskoçya’nın bir bölümünü kapsayan bölgeye hükmeden Anglo-Sakson krallığı) ve İrlanda çevrelerinde, Hıristiyanlaşma süreci daha hızlı gerçekleşmiştir. Misyonerlik faaliyetlerinin etkisiyle 5-6. yüzyıllardan itibaren yayılmaya başlayan Hıristiyanlık, şehir kültürüne tamamen yabancı olan bu izole kültür çevresinde, ideal bir gelişme ortamı bulmuştur. Roma kültürünün etki alanının dışında kalan İrlanda çevresinde Hıristiyanlık, Roma kültürü yerine lokal geleneklerin üzerinde şekillenmiştir. Şehir kültürünün olmayışına bağlı olarak güç kazanan manastır çevreleri, zamanla her türlü yönetimsel erk ve kültürel faaliyet için tek ve mutlak otorite haline gelir. Dolayısıyla Hıristiyanlık, bu bölgede yaklaşık 200 yıllık bir “altın çağ” yaşamıştır. 

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

11. yüzyıla kadar tüm kıtayı kasıp kavuran Viking akınları ile birlikte manastırlar yok olur. Olaya tanıklık eden ve hayatta kalarak Avrupa’nın çeşitli bölgelerine dağılan keşişlerin dramatik ve trajik anlatımları, yüzyıllarca sürecek bir Viking korkusu ve düşmanlığı yaratmıştır. Vikingleri kaba, ilkel, medeniyetten uzak bir kavim olarak betimleyen bu anlatımların etkisiyle, Avrupalıların Viking kültürüne uzun süre kayıtsız kaldıkları anlaşılmaktadır. Göçebe ve savaşçı bir kavim olan Vikinglerin yazılı geleneğinin olmayışı, kültür izlerinin sürülmesini güçleştirmektedir. Yazılı kaynakların zayıflığına ve Batılı kaynaklardaki olumsuz Viking imajına karşılık, arkeolojik veriler, incelikli bir Viking maddi kültürünün varlığına işaret etmektedir. 

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Cermen kökenli bir kavim olan Franklar, 8. yüzyıldan itibaren güçlenerek, büyük bir Hıristiyan imparatorluğu kurarlar. O çağın karmaşık ortamında, bütünleşmiş ve tek parça halindeki bir Avrupa hayal eden Frank kralı Şarlman’ın (yaklaşık 742-814) bu girişimi, aslında, Bizans İmparatorluğu’nun başkenti ve Doğu’da Ortodoks Hıristiyanlığın merkezi olan Konstantinopolis’e karşılık, Batı’da Roma İmparatorluğu’nun mirasını sahiplenerek, en azından sembolik düzlemde onu yeniden canlandırma çabası olarak yorumlanabilir.

Sembolik düzlemde Roma İmparatorluğu’nu yeniden canlandırma fikriyle ilişkili olarak tasarlanan Batı’nın yeni büyük imparatorluğunun başkenti Aachen, Bizans’ın başkenti Konstantinopolis’in karşısında yeni dünya başkenti olma misyonunu yüklenir.

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Dönemin en yaygın sanat formu olan yazma kitapların üretildiği manastır atölyeleri, doğrudan doğruya yöneticilerden sipariş alarak çalışmıştır; dolayısıyla, manastır scriptorium’larında üretilen, genellikle dinsel konuların ele alındığı yazmalar, dönemin estetik eğilimlerini yansıtmanın ötesinde, dinsel ve siyasî yaklaşımlar hakkında da önemli bilgiler içerir. Farklı atölyelerin kendilerine özgü anlatım biçimleri hissedilmekle birlikte, insan figürünün ön plana çıkması ve figürlü tasvirlerde bakış ve ifadelerin vurgulanması gibi özellikler hepsinde ortaktır. Dönemin scriptorium’ları arasında en tanınmışı olan Reichenau Manastırı, Otto resim sanatının başlıca örneklerini vermiştir. Kelt-Cermen gelenekleri ve Karolenj üslubu ile Bizans etkisinin harmanlandığı bu yazmalarda, ana eksen Hıristiyan ikonografisi olmakla birlikte, dönemin siyasî ortamı da yönetici portreleri aracılığıyla kutsal konulara monte edilir. 

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Roma modellerini andıran klasik düzenlerin tercih edildiği erken ortaçağ yapılarından sonra, bu dönemde ilk kez kendine özgü yeni bir üslup belirmiştir; kiliselerin portallerinde olduğu gibi, sütun başlıklarında da konulu figüratif anlatımlar görülmeye başlanır. Tercih edilen başlıca konular, İncil ve Tevrat’tan sahneler ile azizlerin yaşamlarından kesitlerdir; bununla birlikte, doğrudan doğruya Hıristiyan inancı ile bağdaşmayan, grotesk canavar tasvirleri de görülür. Hıristiyanlığa dair konuların tasvirinde kullanılan üslup, antik gelenekten ziyade, göçler çağı ve erken ortaçağ sanatının hareketli, güçlü ifadeli anlatımı ile benzeşir; gerçekçilik yerine stilizasyon, soyutlama ve hayal gücü ön plana çıkar. Bu bağlamda, Roma etkisinden ve pagan geleneklerinden beslenmekle birlikte, her ikisinden de bağımsızlaşan, Hıristiyan dünyasına has ilk özgün stilin, 11. yüzyıldan itibaren Romanesk sanat ile birlikte başladığı söylenebilir. 

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.