KÜLTÜR TARİHİ - Deneme Sınavı - 10

Bölge ve dönemlere göre farklı adlarla anılsa da, yaygın adıyla künbet; üstü koni veya piramit örtüyle kapatılan türbeler için kullanılan bir addır. Bu yapıların planları, kare, daire veya çokgen olabilmektedir. Örtü ile gövde arasında kasnak ya da tanbur adı verilen bir geçiş unsuru bulunabilir. Plan ne olursa olsun, koni ya da piramidal örtülü mezar anıtlarına künbet adı verilir. Her künbet, bir türbedir, fakat sanat tarihi terminolojisinde türbe’nin kubbe ile örtülü olma şartı aranır. Çoğu kez çadır formundan geliştiği ileri sürülen künbetlerin, bir yapıya bağlı, bitişik inşa edilmiş örnekleri olduğu gibi, duvarsız, sadece desteklere oturtulmuş bir örtü ile, yarı açık planlanmış örneklerine de rastlanır.

Mimari alanındaki süreklilik ve tutarlılık ile süsleme konularındaki ivme farkı ilk bakışta dikkati çeken bir yol ayırımıdır. Selçuklu ikonografisinin anlatım tarzı, ne İran ne de Osmanlı kültür çevresindekiler kadar yerleşik ve tekdüze olmadığından, motif, figür ve her türden şekil kategorilerinin daha hareketli bir alt yapıdan geldiğini söyleyebiliriz. Daha açık bir deyişle, bu süreci, Selçuklu toplumunun İslam öncesine giden Asyalı göçebe etnik hafızası, İslamiyet’le kazandığı ruh ve düşünce dünyası, başta İran olmak üzere ve zamanla diğer kültür çevreleriyle olan siyasal bağlantılarını etkileşimleriyle birlikte ele almak gerekiyor.

İslam Ortaçağ’ında ve Anadolu Selçuklu ortamında, tasvir, suret ya da figür dediğimiz şekillerden kaçınıldığı açıktır. İnsan ve hayvanların resim ya da heykellerinin yapılmasına karşı duyulan soğukluk, sanatçıyı, diğer sanat formlarına daha fazla yöneltmiş, bu arada bitkisel formlar da genişçe ortama katılmışlardır.

Hacı Bektaş Dergahı geleneğinde yer alan Taptuk Emre dergahında derviş geleneğine uygun olarak yetişen Türk Halk Edebiyatı ve Tasavvuf Edebiyatının deha ismi olan Yunus Emre de Anadolu’nun Moğol akınlarına uğradığı, iç kavgaların hüküm sürdüğü, kıtlık ve kuraklığın egemen olduğu, mezhep çatışmalarının yoğunlaştığı 13. yüzyıl sonlarında yaşamıştır. O nedenle şiirlerinde doğrudan insan sevgisi, kardeşlik temaları işlemiş, fakir, zengin, Hıristiyan ve Müslüman ayrımı yapmadan insan sevgisini yüceltmiş; aşk ve ölüm gibi evrensel konuları yalın v etkileyici bir dille anlatmıştır. Yunus Emre bu düşünceleriyle insanlığa bir Sevgi dersi vermiştir: “Sevelim, Sevilelim” sözleri Türk kültüründe atasözü niteliği kazanmıştır.

Bizans ya da Doğu Roma imparatorluğu 395 yılında kurulmuştur.

I. Haçlı Seferi 1096 yılında gerçekleşir.

Yollar üzerinde kervanların dinlenmesi ve gecelemesi için inşa edilmiş büyük hanlara Kervansaray adı verilir.

Kervansaraylar, köken olarak Ribat adı verilen bir yapıya dayandığı kabul edilir.

Bitkisel bir form olan Rumî formu, bir etki alanı yaratmış ve birçok ressam ve heykeltraşa esin kaynağı olmuştur.

Doğu Roma İmparatorluğu adıyla da anılan ve 395 yılında kurulmuş olan imparatorlu Bizans İmparatorluğu'dur.

Selçuklu veziri Nizamimülk'ün yazmış olduğu, hükümdarların sahip olması gereken niteliklerin, saltanatın koşuları ve kurallarının anlatıldığı önemli eserinin adı Siyasetnamedir.

Merkezi devlet işlerinin görüşüldüğü ve karara bağlandığı ve vezirin başkanlık ettiği kurulun adı Divan-ı Ali (Büyük Divan)'dır.

Kapalı avlulu tipler için, Konya’daki Karatay Medresesi (1250) ve İnce Minareli Medrese (1265) ilk akla gelen örneklerdir. Açık avlulu örnekler, Sivas Çifte Minareli (1271), Erzurum Yakutiyeı(13. yüzyıl sonu) medreseleri yanında sayısı daha artırılabilecek örneklerdir.

Selçuklu yapılarında yırtıcı bir kuş, belki bir kartal, çoğu kez çift başlı olmak üzere en üstte yer alan simge hakimiyet kavramını vurgulamaktadır.

Bizans İmparatorluğu güçlü olmasına rağmen Malazgirt savaşı ile gücü sarsılmıştır.

Tarih geleneği Anadolu’daki Türk varlığını Selçuklularla başlatır. Malazgirt Savaşı Anadolu'daki Türk varlığının simgesel başlangıcı olarak kabul edilir.

Ortaçağ Anadolu'sunun inanç sistemi İslami olsa da Asya ve Kuzey Afrikadaki inanç sistemlerinden farklıdır.

Doğru cevap a şıkkıdır.

Cevap b şıkkıdır çünkü insan ve tanrı özdeşse insandan yola çıkarak tanrıya ulaşılabileceği söylenebilir.

Yukarıdaki bilgiyle varılabilecek çıkarım C şıkkıdır.