Kültür, Bilgi ve Toplum

Epistemoloji, bilgi felsefesi anlamına gelip, bilginin ne olduğu, kaynağı,
mümkünlüğü sorusuyla ilgilenirken bilgi sosyolojisi, bilginin sosyal yorumuyla
meşgul olur.

İnsanın herşeyin ölçüsü olduğu, yani bilginin insandan yola çıkılarak açıklanmaya çalışıldığı bir bilgi anlayışı hâkimdir. İnsan-merkezcilik olarak nitelediğimiz bu anlayış Sofistler’in sadece bilgi değil, varlık görüşünü de belirtir.

Platon’un bilgi anlayışı, Sofistler’in aksine zaten önceden var olan bilgiye dayanır. Ancak bu bilgi ruhta saklı bulunduğu için hatırlanması gerekir. Bu bilgi anlayışı “Bilgi, zaten önceden bilinen bir şeyin anımsanmasıdır” (Platon, Menon: 81c-d)

Ortaçağa gelindiğinde, bu bilgi tanımına teolojik yoldan ulaşılmaya çalışılmaktadır. imanla aklı yani imanla bilgiyi uzlaştırma olarak tanımlanan Skolastik düşünce, belli sınırlar ve ilkeler içinde düşünmektedir. Kilisenin ileri sürdüğü dogmalar, felsefe ve bilgi açısından yorumlanarak dinsel-bilimsel bir sistem haline getirilmiştir (Hilav, 2009: 110)

Yeniçağın bilgi anlayışı doğa bilimiyle sınırlı kalmış, bilgiyi tarihsel, toplumsal, kültürel gerçeklikten soyutlayarak tanımlamıştır.

Onsekizinci yüzyılda G.Vico ile başlamıştır. On dokuzuncu ve yirminci yüzyılda D.G. Herder ve Alman Tarih okuluyla devam etmiştir. W.Dilthey ile doruk noktasına ulaşmıştır.

Tin kavramı, bilinç yaşantılarının ya da durumlarının, kişinin benliğini oluşturduğunu varsayan düşünsel, duyumsal ve etik yetilerin bütününe verilen ad için kullanılmaktadır.

Hartmann’a göre gerçek dünya birlikli bir oluş değil, ayrışık, bir cinsten olmayan, katmanlardan kurulmuş bir yapıdır. Hartmann bu yapıyı dört katmana ayırır.
1. Anorganik katman: Cansız nesnelerden oluşur. Bu katmanla fizik ilgilenir.
2. Organik katman: Canlı varlıklardan oluşur. Bu katmanla biyoloji ilgilenir.
3. Ruhlu varlıkların oluşturduğu katman: Bu katmanla ruhbilimi ilgilenir.
4. Bilinçli varlıkların oluşturduğu tinsel katman: Bu katmanla kültür felsefesi ilgilenir

Bilgi Türleri
1. Dış Dünyanın algısal
bilgisi
2. Toplum, Grup,Biz,
Başkası Bilgisi
3. Sağduyu bilgisi
4. Gündelik bilgi
5. Teknik bilgi
6. Politik bilgi
7. Bilimsel bilgi
8. Felsefi Bilgi
9. Sanatsal bilgi
10.Dinsel Bilgi

Mistik bilgiyle rasyonel bilgi arasındaki ayrım onların doğrulanma olanaklarıyla ilgilidir. Mistik bilgi doğrulama olanağından yoksunken akla dayanan rasyonel bilgi, doğrulanabilir ya da yanlışlanabilir. Mistik bilgi daha çok ilkel toplumlarda ağır basarken toplumların gelişmesi ve do¤aya egemen olmasıyla rasyonel bilgi ağır basmaya başlamıştır.

Kronolojik derecelendirme, bilgilerin oluşumunun zamansal olarak önceliği ve
sonralığı, yani birbirlerine temel olup olmamalarıyla ilgilidir.

Dış  dünyanın algısal bilgisi birincil bilgidir, temel ve zorunlu olarak karşmıza çıkar.

Sağduyu bilgisi dış dünyanın algısal bilgisinden sonra geldiği için ikincil bir bilgi olup, diğer bilgi türleri için de zorunludur.

Bir üst bilgi derecesiyse tecrübeye dayanan gündelik bilgidir. Aslında ampirik bilgi olarak da düşünülebilir. Ampirik bilgi olan gündelik bilgi aslında yaşamsal bir bilgi türüdür. Zira insanın şimdiki varlığı için çok güçlü bir kanıt oluşturur. Bu anlamda da en insani, en ortak, en kolay ulaşılabilir bilgi olarak karşımıza çıkar.

Comte (1798-1857)’a göre, toplumsal yap› tipleriyle bilgi arasında sıkı
bir ilişki bulunmaktadır. Dinbilimsel toplumda dini bilgi daha önemli yerdeyken,
pozitif toplumdaysa pozitif bilgi ön plana çıkmaktadır.

Sorokin bize üç tane kültür üst sisteminden sözeder (Sorokin, 1997: 244-
245). Birincisi duyumsal üst sistem, ikincisi duyum-üstü ve akıl-üstü bir Tanrı, üçüncüsü ülkücü üst sistemdir. Sorokin bu sistemleri toplumlara göre sınıflandırmıştır.

Bu toplumlar devlet-kilise otoritesinin egemen olduğu toplumlardır. Devlet ve din görevlisinin yetkileri iç içe geçmiştir ve bu yetkilerin toplandığı karizmatik bir lider vardır. Bu tip toplumlarının en belirgin örneklerine Eski Mısır’da rastlanmaktadır. Babilliler, Asurlular, Persler, Çinliler bu tipte toplumlar olarak kabul edilebilirler.

Gurvitch’e göre bu toplum tipi kapitalizmin egemen olduğu çağdaş toplumların en önemlileri olan Birleşik Amerika, Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya ve
Japonya’dır. Başka bir deyişle endüstrileşmiş toplum tipini tarif eder bu tanım.

Teknik bilgi bu toplumda  bilgi hiyerarşisinin en üstünde yer alır.Tanrı-krallar bu bilgiyi karizmatik niteliklerini güçlendirmek için kullanırlar.

Politik bilgi, her ne kadar teknik bilginin etkisinde kalsa da politik bilgi
aynı zamanda teknik bilgiye yön vermesi açısından büyük bir önem taşımaktadır.