Kültür ve Gelenek

Gelenek, sosyal bilimlerde sık kullanılan, ama üzerinde sistemli inceleme yeterince
yapılmamış bir kavramdır. Gelenek üzerinde ayrıntılı ve titiz bir biçimde düşünme
ve tanımlama çabaları bile sınırlıdır. Gündelik hayattaysa gelenek, genellikle geçmişe ait pratik ve değerlere işaret eden bir sözcük olarak kullanılmaktadır. Glassie, gelenek sözcüğünün kafa karıştırıcı ve zengin bir kavram olduğunu belirterek,
onun sadece geçmişle değil, bugün ve gelecekle ilgili olduğuna dikkati çekmektedir (Glassie, 2002: 8,9). Başka bir ifadeyle gelenek, ilk başta geçmişi çağrıştırsa da
esas olarak bugünkü ve gelecekteki hayatımıza yöneliktir.

Organizmacılk ve organizmacı
yaklaşım: Toplumsal dünya ile
onun kurum ve işlevlerinin canlı
bir organizmaya benzetilmesi
yaklaşımı. Gerçekte organik
olmasalar da “şeyleri organik bir
bütün olarak” gören ve
değerlendiren bilim anlayışı ve
öğreti (Bilim ve Sanat Felsefe
Sözlüğü, 2003: 1064)

Birbirlerini tümüyle dışlayan terimler ya da kavramlar arasında bulunan, hiçbir şekilde ortadan kaldırılması olanaklı olmayan karşıtlık durumu.

Felsefeye Wittgenstein'ın getirdiği bu kavram, yeni anlam ve yorumlara olanak tanıyan, dolayısıyla sürekli olarak geliştirilebilir kavramlar için kullanılmaktadır. 

Antropolojiye Sir Edward Burnett Tylor tarafından kazandırılan bu kavram, günümüzde bizim için anlamsız görülen işlevlerini yitirmiş birtakım uygulamaların geçmişin kalıntıları olduğu görüşüne dayanmaktadır.

Traditio denildiğinde; birine verilen, armağanı alan kişinin verene karşı yükümlülük olarak iyi muhafaza etmesi gereken, değerli olan bir şey anlaşılmaktadır. 

En az üç kuşak boyunca sürüyor/tekrar ediyor olması, açık bir biçimde olmasa da bir değer yargısını taşıması, yani yaptırımcı/kural koyucu olması ve geçmişle şimdiki zaman arasında devamlılık duygusunu vermesi gerekiyor.

Yirminci
yüzyılın ortalarında öne
çıkan bu görüşe göre,
Türkiye ve benzeri
toplumların birtakım
sorunlarıve çelişkileri
yaşamaları, onların hem
geleneksel hem modern
unsurlarıbir arada
taşımalarından
kaynaklanmaktadır. Bu
görüşe göre, geçici olan bu
durum, onların tam
anlamıyla modern
toplumlara dönüşmeleriyle
sona erecektir.

Sosyolojide ve genel olarak sosyal bilimlerde, “geleneksel toplum” olarak adlandırılan toplumlar, ekonomik etkinliğin tarıma dayandığı, yüz yüze ilişkilerin ve “geleneksel düşünce ve değerlerin” ön planda olduğu, uzmanlaşmanın daha düşük
düzeyde görüldüğü, iş bölümünün esas olarak cinsiyet ve yafla dayandığı kentleşmemiş toplumlar olarak görülmektedir.

Burada bir mücadele alanı olarak gelenekten durumlar kastedilmektedir.
1. Geleneğin verili bir durum olmadığı, dolayısıyla özcü bir anlayışa dayandırılamayacağı;
2. Geleneğin yaratıcılarının insanlar olduğu ve bu nedenle geleneğin kendi başına özne sayılamayacağı;
3. Geleneğin belli bir yerde ortaya çıkan, değişmeyen bir olgu ve durum olmadığı, geleneklerin sürekli olarak dönüştürüldükleri ve yeniden yaratıldıkları;
4. Geleneğin toplumu oluflturan farklı kesimlere eşit mesafede ve tarafsız olmadığı;
5. Tek bir geleneğin değil, pek çok geleneğin olduğu ve bunların da birbiriyle her zaman tutarlıolmadığı;
6. Geleneğin sadece geçmişe ait olmadığı, daha çok bugüne ve geleceğe ilişkin düşünce ve uygulamalar olduğu;
7. Farklı kesimlerin ve sınıfarın belli gelenekleri sahiplenme, benimseme ve yaratma mücadelesi içinde oldukları;
8. Geleneklerin, belli bir zamanda toplumsal ilişkiler içinde oluşturuldukları ve
bu nedenle de tarihsel oldukları.

Geleneğin
meşrulaştırıcı yönüne baktığımızda “gerek değer yargısıyla yüklü yaptırımcı yönü
gerekse geçmişle kurduğu ilişki ona, yetkesel bir rol yüklemekte onu, alıcı kuşağın davranışlarını“meşrulaştırıcı” kılmaktadır. Meşrulaştırıcı olmasının önemli bir
nedeni kolektif yani ortak bir kimliğe göndermede bulunmasıdır.

Uzun bir zaman boyunca tekrar edilen, kurumsallaşmış toplumsal alışkanlıklar olarak tanımlanabilir.

Toplumsal norm olarak tanımlanabilir.

Oryantalizm: Şarkiyatçılık ya da Doğubilimi olarak da
adlandırılan Oryantalizm, Doğu toplumlarının ve
kültürlerinin incelendiği Batı kökenli ve merkezli
araştırma alanlarına verilen ortak isimdir. Oryantalizm,
Doğu’ya ilişkin önyargıların ve ideolojik bakış açısının
hâkim olduğu düşünce ve araştırma alanları aracılığıyla değer yüklü bir Doğu imajı oluşturur.

Küreselleşmenin tarihi:
Çeşitli kaynaklar, dünyanın
pek çok yerinde “iktisadi ve
siyasal bakımdan Batı
Avrupa merkezli bir yeniden
örgütleniş” olarak
küreselleşme sürecinin
kökenlerinin sömürgeciliğin
başlangıcına, yani 16.
yüzyıla dayandırılabileceğini
ileri sürmektedir (Ritzer,
2010: 37-44). Dolayısıyla
günümüzdeki biçimiyle
küreselleşmenin ayırt edici
özelliklerine karşın,
küreselleşmeyi 20. yüzyılın
sonlarında ortaya çıkan yeni
bir görüngü olarak
değerlendiremeyiz (Özbudun,
2033:538).

Küresel ölçekte bir kültürel sistemin ortaya çıkışıdır.

Küreselleşmenin tanımlanmasındaki tartışmaların ve güçlüklerin bir kısmı iktisadi ve kültürel küreselleşme arasındaki bağlantıların kurulmasında ortaya çıkmaktadır.

Hobsbawm, toplumların, uzun bir geçmişe dayandıklarını sandıkları pek çok geleneğin, aslında
yakın dönemlere ait “icatlar” olduğuna işaret etmektedir.

Özbudun; geleneğin âdetten, yaptırımcıve kural koyucu özellikleriyle ayırt edilebileceğini, (Aktaran Özbudun, 2003: 331, Bkz. Radin, 1967, Gross 1992), âdetin daha az müdahale edici olduğunu belirtmektedir. Ona göre âdet, uzun bir zaman boyunca tekrar edilen, kurumsallaşmış toplumsal alışkanlıklar olarak tanımlanabilir.
Âdetin tam olarak hangi toplumsal gereksinimleri karşıladığı bilinmemektedir.

Gelenek, Latince tradere sözcüğünden gelmektedir (Özbudun, 2003: 331 ve Williams, 1988: 318) ve “aktarmak, vazgeçmek ya da devretmek anlamlarını taşımaktadır.