KÜLTÜR SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 7

1970’lerde

toplumsal kimliği

Eğitim hakları

Kültür sözcüğü, (culture) biçimiyle Batı dillerinde 15. yüzyıldan beri süregelmiş bir kavramdır.

'Kültür, bir insan topluluğunun paylaştığı maddi, manevi değerlerin bütününe verilen addır' tanımı Franz Boas'a aittir.

Claude Lévi- Strauss’un bize öğrettiğine göre, insan türünün, dünyanın neresinde olursa olsun inşa ettiği kültürlerin istisnasız hepsi temel bir özellik gösteriyor: Bütün kültürler “ikili karşıtlıkların” (binary oppositions) oluşturduğu dokular üretiyorlar.

Kimlik özsel değil, ilişkisel bir olgudur ve kimlikler daima Öteki ile ilişkiye bağlı olarak kurulur.

1970’lerle birlikte Batı toplumlarında “yeni bireycilik” diye adlandırılan rüzgâr esmeye başla- dı (bu rüzgârın etkisiyle biçimlenen zihinsel topografyaya zaman zaman post- modernizm denilecekti) ve iki bloklu dünyanın taraflarından biri çöktü, işte o zaman el ele veren bazı gelişmeler sosyal bilimleri kimlik kategorisini irdelemeye mecbur kıldı.

Üçüncü kuşak haklar, çevre hakları, kültürel haklar, insanlığın ortak varlığından faydalanma ve uluslararası barış ortamında yaşama gibi haklardır. Bu üçüncü kuşak hakların birinci ve ikinci kuşak haklardan farklı olarak “kolektif ” nitelikte oldukları görülüyor.

Kolektif yanı ağır basan bu hakların kimliklerle en fazla ilgili olanı kültürel haklardır.

Çokkültürcülük, çoklu kültürlerin kabulü ve ilerletilmesi olarak tarif edilmektedir.

Farklı etnik unsurların birbirleriyle fazla temas etmeden dikey yapılanmalar içinde varlıklarını sürdürmelerine sütun modeli denir.

Özal’ın Türkiye siyasına etkisi siyasi tercihler düzleminden çok, siyasal kültür düzleminde yaşandı.

Emperyalist aşamada, dünyanın tamamı, kapitalist ekonomi için bir pazar olarak
görülmeye başlanmıştır. Rudolf Hilferding (1877-1941) ve Rosa Luxemburg (1871-1919) gibi düşünürler, kapitalizmin doğasında bir dönüşüm olduğunu fark etmişler ve bu dönüşümü çözümlemeye çalışmışlardır. Burada söz konusu olan,kapitalizme dönemsel krizlerinden çıkma olanağı veren yaşamsal bir özellik olan esnekliktir. Finans kapitalizmi olarak da adlandırılan bu yeni ekonomide, artık üretilen metânın doğası değişmiştir.Ekonominin artı değerini oluşturan üretimin nesnesi, sanayi kapitalizminde olduğu gibi somut metâ üretimi olmaktan çok, esnek pazarın koşullarına uyum sağlayan varsayımsal bir üretimdir.

Taylorist model (Taylorizm):Bilimsel, rasyonel bir çalışma yöntemi bulmak için yola çıkan Frederick Winslow Taylor’ın (1856-1915) geliştirdiği bir iş organizasyonu biçimidir.Bu model sayesinde  standartlaşma meydana gelir ve bu da işçiler dâhil herkesin aynı ürünü satın alabilmesine olanak verdiğinden, demokratik bir tutumun göstergesidir.Ayrıca  bu kitle üretimi, kitle tüketimini teşvik etmesinin yanında, üretimin standartlaşmasından dolayı, ürününde standartlaşması demektir.Fakat bu üretim biçiminin en önemli kusuru, yeteri kadar esnek olmamasıydı.

Kültür ürününün mümkün olduğunca en geniş kitleye ulaşması hedeşendiğinden, önceden tasarlanır ve bir yönlendirme içerir. Gündelik olanın, kültür endüstrisi tarafından işlenip pazarlanması durumu, bildik olanın bize sunulmasıdır. Theodor W. Adorno’ya göre kültür endüstrisi, ürünlerinin regresif (geriye giden) özelliğini ortaya çıkarır; kültür ürünleri standartlaştıkça, bunların birey üzerindeki etkisi artar. Buna göre, popülerleşen kültür ürünlerinin bize, bildik olanı tekrarlamasını arzularız. Zira bildik olan, bizim güvenli sığınağımızdır.

Popüler kültür ürünü olan pop müziğin de temel özelliği, dinleyiciye bildik olanı tekrarlıyor olmasıdır. Örneğin; bir pop müzik ürününü dinlediğimizde sürekli tekrarlayan ritmin, müziğin ana hatlarını oluşturduğunu kolaylıkla fark edebiliriz. Bu anlamda, tıpkı bir çocuğun ezbere bildiği bir masalın yeniden ve yeniden anlatılmasını arzulaması gibi, dinleyici de kendisine tanıdık olan temponun tekrarlanmasını arzu eder; çünkü, bildik olanın tekrarlanması bize güven verir. Popüler müzikte belirli seslerin belirli aralıklarla tekrarlanması, aynı zamanda müziğin basitleşmesi, fakat daha da önemlisi standartlaşması anlamına gelir. Bu standartlaşma piyasa açısından üretilecek olan pop müzik ürününün öngörülmesi ve bu sebeple kolay pazarlanması demektir. Çünkü; böyle bir standartlaşma, hangi tür müziğin dinleyicinin kulağına daha hoş geldiğine dair bir ölçüt sunar.

Hipergerçeklik: Bu kavram, günümüzde gerçekliğin dayanağının fizik gerçekliği aşarak inşa edilebilir bir şey olabileceğini vurgular. Fizik gerçekliğin herhangi bir düzeydeki temsili, gerçekten daha gerçek olarak algılanabilir.Gerçekliğin yeniden inşa edilmesi, bir anlamda gerçekliğin yeniden kurgulanması sayesinde olur. Bu noktada kurgu, gündelik yaşamın gerçekliğini, onu bir açıklama çerçevesi olarak kullanma eğilimi gösteren izleyici için, gerçekten daha gerçek hipergerçek alana taşır.

Dünya üzerinde yaşanan, hatta yaşanmakta olan her olayı takip etmemiz, farklı ülkelerden insanlarla iletişim halinde olmamız mümkün hale gelmiştir. Bu durum, bireysel etkileşimleri artırdığı gibi, toplumların küresel düzenle bütünleşip dünyaya açılmasına, toplumsal hareketlerin örgütlenebilmesine, farklı kimliklerin seslerini duyurabilmelerine ve yeni kültürel bileşimlerin ortaya çıkmasına olanak tanımaktadır.

Yeni toplumsal alanlar ve yeni toplumsallıklar bireyi, içinde yaşamaktan hoşnut olmadığı, içinde yaşamayı eleştirdiği ya da içinde olmanın onu tatmin etmediği fizik gerçekliğin dışında, bir sanal gerçeklik ortamına taşımaktadır. Ralph Schroeder’e göre sanal gerçeklik, bilgisayar aracılığıyla tasarlanan ortamlarda, insanların birbirleriyle etkileşim kurabilmeleri sayesinde, toplumsal gerçekliği dönüştürme kapasitesine sahiptir.