KÜLTÜR SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 4

Bilgi sosyolojisinin de kurucusu olarak kabul edilen, W.Jerusalem (1854-1923), E.Durkheim (1858-1917), L.Levy-Bruhl genel olarak bilginin toplumsallığından söz etmektedirler. Doğru yanıt C'dir.

Anorganik katman: Cansız nesnelerden oluşur. Bu katmanla fizik ilgilenir. Doğru yanıt C'dir.

Toplumsal simgeler, belli bir gerçeği, kısmen de olsa, ifade eden işaretlerdir. Doğru yanıt B'dir.

Dil: Demografik olarak kümeleşmiş insan grupları arasındaki temel iletişim formudur. Doğru yanıt E'dir.

Bilimsel bilgi: Belli bir amaca hizmet etmeyen, çıkar gütmeyen, yönteme ve deneye dayanan bilgi türüdür. Doğru yanıt D'dir.

Bilgi insanın tarafından üretilir ve koşullara uygun şekilde yaşam pratiklerine dönüştürmektedir.

Az çok standartlaştırlmış ve beklenen kolektif davranışlardır.

Bilimsel bilgi kapitalizmin gelişmesi ile ön plana çıkmıştır.

Sanatsal bilgi bilimsel bilgiden farklı olarak sanatsal güzelliği ön plana çıkartmaktadır.

Platon’un bilgi anlayışı onun varlık anlayışıyla iç içe geçmiştir. Her ikisi de Platon’un, Devlet isimli eserinin altıncı kitabında yer alan meşhur “bölünmüş çizgi” benzetmesiyle bir çizelgeyle ifade edilir (akt, Uslu: 2009: 97-98). Platon burada, ortasından iki eşit parçaya bölünmüş bir çizgi varsayar. Bu iki eşit parçanın biri değişken ve karanlık olan Görünüşler Dünya’sını, ötekiyse değişmez ve aydınlık olan kavranan dünyayı, yani; İdealar Dünya’sını temsil etmektedir. Platon, sonra bu iki eşit parçanın her birini yine ortasından ikiye ayırır ve böylece dört eşit parçadan oluşan bir çizgi ortaya çıkmış olur. Bu dört parça aşağıdan yukarıya doğru düşünüldüğünde, en üstte, değişmez ideaların alanı yer alır. Onun altındaysa sayıların ve geometrik şekillerin alanı bulunur. 

Platon’a göre yalnızca bu iki alan bize kesin bilgi (episteme) sağlar. 

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Ortaçağa gelindiğinde, bu bilgi tanımına teolojik yoldan ulaşılmaya çalışılmaktadır. İmanla aklı yani imanla bilgiyi uzlaştırma olarak tanımlanan Skolastik düşünce, belli sınırlar ve ilkeler içinde düşünmektedir. Kilisenin ileri sürdüğü dogmalar, felsefe ve bilgi açısından yorumlanarak dinsel-bilimsel bir sistem haline getirilmiştir (Hilav, 2009: 110). Bilenle bilinen arasındaki ilişki ortaçağda inanan ve inanılan arasındaki ilişkiye dönüşmüş, bilgi Aquino’lu Thomas’ın(1225-1274) “İnanayım diye biliyorum, kavrıyorum” (akt, Hilav, 2009:111) sözünde belirttiği gibi inancın hizmetinde ifade edilmiştir. 

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Yeniçağda ise René Descartes (1596-1650) ile birlikte, bilgi akıl sahibi varlık olarak insanla doğayı karşı karşıya koyan özne-nesne ilişkisine dayalı olarak tanımlanır (Özlem, 2008: 81). Bilen özne özellikle Imanuel Kant (1724-1804) ile birlikte salt akıl varlığı, duygularından, tarihinden, kültüründen kısacası bütünsel kimliğinden koparılmış olarak karşımıza çıkar. Yeniçağın bilgi anlayışı böylece doğa bilimiyle sınırlı kalmış, bilgiyi tarihsel, toplumsal, kültürel gerçeklikten soyutlayarak tanımlamıştır. 

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Dilthey için, “Bizim gerçeklik hakkındaki tasarım ve bilgimizin en önemli yapıtaşları, kişisel yaşamın birliği, dış dünya, dışımızdaki bireyler, onların zaman içindeki yaşamları ve bu yaşamların birbirlerine karşı etkileridir ve tüm bunlar, ancak insanın bütüncül oluşumundan yola çıkılarak açıklanabilir” (Akt, Özlem,2008: 82). Görülüyor ki Dilthey, ne ilkçağın varlıksal bilgi anlayışı, ne ortaçağın imana dayalı bilgi anlayışı ne de Yeniçağın doğa bilimci ve mutlak akılcı bilgi anlayışını kabul etmiştir. Onun ortaya koyduğu başka bir bilgi kuramıdır. Bilgi sadece doğa ile sınırlı kalmayıp, tinsel-tarihsel-kültürel temelde ele alınmalıdır. İşte bu nedenle doğa bilimlerinin yanı sıra tin bilimlerinden söz eder. 

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Hartmann’a göre gerçek dünya birlikli bir oluş değil, ayrışık, bir cinsten olmayan, katmanlardan kurulmuş bir yapıdır. Hartmann bu yapıyı dört katmana ayırır. 

1. Anorganik katman: Cansız nesnelerden oluşur. Bu katmanla fizik ilgilenir. 

2. Organik katman: Canlı varlıklardan oluşur. Bu katmanla biyoloji ilgilenir. 

3. Ruhlu varlıkların oluşturduğu katman: Bu katmanla ruhbilimi ilgilenir. 

4. Bilinçli varlıkların oluşturduğu tinsel katman: Bu katmanla kültür felsefesi ilgilenir. 

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Kültürün daha ayrıntılı katmanlara ayrılması ve bilginin kültürün ürünü olarak ortaya çıkması, G.Gurvitch’in düşüncesinde daha açık bir şekilde karışımıza çıkmaktadır. Gurvitch birbirlerinden farklı olsalar da birbirleriyle karşılıklı etki halinde olan on ayrı katmandan bahseder. Bunlar temelde toplumsal gerçeğin tabakalarıdır. 

Toplumsal Örnekler: Bunlar az çok standartlaşmış ve beklenen kolektif davranışlardır. Örneğin; giyim tarzı, terbiye kuralları, yemek tarzı, eğitim vb.

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Bilgi türleri aşağıdaki şekilde gruplanabilir:

1-Dış dünyanın algısal birliği

2. Toplum, Grup, Biz, Başkası Bilgisi

3. Sağduyu bilgisi

4. Gündelik bilgi

5. Teknik bilgi

6. Politik bilgi

7. Bilimsel bilgi

8. Felsefi bilgi

9. Sanatsal bilgi

10. Dinsel bilgi

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Bilgi Şekilleri: 

a. Mistik bilgi- Rasyonel bilgi

b. Ampirik bilgi-Kavramsal bilgi 

c. Pozitif bilgi-Spekülatif bilgi 

d. Simgesel Bilgi-Gerçek Bilgi 

e. Bireysel Bilgi- Kollektif Bilgi

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

2.dereceden bilgi: Birinci dereceden bilgimizi oluşturan dış hissin sınırlı olduğunu ve bu sınırlılığın da tikelin bütünlüğünü veremediği için olduğunu söylemiştik. İşte bu bütünlüğü sağlayan başka bir bilgi aracı olan iç his vardır ki bu yukarıda belirttiğimiz sağduyu bilgisini oluşturur. Sağduyu bilgisi farklı algılarımızı bir bütünlük ve tutarlılık içerisinde tutmaya yarar. İç hisse örnek olarak hafıza ve tahayyül verilebilir. Hafıza algılarımızı korur, tutar ve hatırlatır. Dış dünyanın algısı bize sadece şimdiyi verirken hafıza geçmişi, tahayyülse geleceği verir. Böylece sağduyu bilgisi dış dünyanın algısal bilgisinden sonra geldiği için ikincil bir bilgi olup, diğer bilgi türleri için de zorunludur.

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Teolojik-Karizmatik Bünyeli toplumlarda bilgi sistemi: Bu toplumlar devlet-kilise otoritesinin egemen olduğu toplumlardır. Devlet ve din görevlisinin yetkileri iç içe geçmiştir ve bu yetkilerin toplandığı karizmatik bir lider vardır. Bu tip toplumlarının en belirgin örneklerine Eski Mısır’da rastlanmaktadır. Babilliler, Asurlular, Persler, Çinliler bu tipte toplumlar olarak kabul edilebilirler. 

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.