KULLANICI DENEYİMİ TASARIMI

Kullanıcı özelliklerini tanımlamada demografik (yas, cinsiyet, eğitim durumu, gelir, meslek, coğrafi yerleşim v.b.), psikolojik (öğrenme, güdülenme, algılama, kişilik, tutum v.b.), toplumsal-kültürel (toplumsal gruplar, aile, sosyal sınıf, kültür, alt kültür, kişisel etkiler) ve durumsal (zaman, fiziksel ortam, duygusal ve finansal durum v.b.) değişkenler kullanıl-maktadır.

Motivasyon, bir insanı belirli bir amaç için harekete geçiren güç olarak tanımlanır. Psikolojide kavramın özünü “güdü” oluşturmaktadır. Güdü ise organizmayı harekete geçiren, yönlendiren ve organizmanın hareketini devam ettiren güç olarak ifade edilmektedir.

Ibn Haldun, yaptığı ihtiyaçlar sınıflamasında zarurî, hâcî ve kemalî ihtiyaçlar seklinde üç çeşit gereksinimden söz etmektedir. İlk olarak yasamak için gerekli olan beslenme ve güvenlikle ilgili ihtiyaçları zarurî ihtiyaçlar seklinde tanımlamıştır. Bu temel gereksinimlerin ardından hâcî ihtiyaçlar olarak zaruri olmayan ama mevcudiyetiyle insanı rahatlatan unsurlara duyulan ihtiyaçları belirtmiştir. Son olarak temel ve asli ihtiyaçların ötesinde insanların düşünce kaygılarını ve estetik beklentilerini karşılayan kemalî ihtiyaçlardan söz etmektedir.

Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi piramidine göre:

Sosyo-Psikolojik Gereksinimler

Kendini gerçekleştirme gereksinimi

Saygınlık gereksinimi

Ait olma ve sevgi gereksinimi

Temel Gereksinimler

Güvenlik gereksinimleri

Fizyolojik gereksinimleri

Saha Çalışması: Kullanıcı gereksinimlerini belirlemeye yönelik olarak, kullanıcının tasarımla etkileştiği anda ve etkileşimin gerçekleştiği ortamda verinin toplanması yöntemidir.

Sav Analizi: Arayüz Tasarımın bileşenlerinin kullanılabilirlik bağlamında analiz edilmesidir. Genellikle tasarımın estetik yönüne bakan farklı kısımlarına ait değerlendirmelerin birer cümle olarak ifade edilmesi sav olarak tanımlanır.

Etnografi: Kullanıcı gereksinimlerin tespiti, kişi kartlarının (persona) oluşturulması, senaryoların hazırlanması, hikâye tahtası oluşturulması ve görev analizleri için faydalanılan teknik ve yöntemlerdir.

Kullanıcı özellikleri ve gereksinimi belirlemede kullanılan yöntem ve teknikler:

Kullanıcı Mülakatları/Röportajlar

Kullanıcı Anketleri

Odak Grup Çalışmaları

Katılımcı Gözlemi

Paydaş Analizi

Saha Çalışması

Gölge Çalışması

Günlük Çalışması

Kullanım Senaryosu

Kişilik Kartları (Persona)

Bağlamsal Araştırma

Kullanım Bağlama Analizi

İlişkiler Haritası

Etnografi

Netnografi

Kültürel Sonda

Sav Analizi

Bilişsel Modeller

Ancak Demografik bunlardan biri değildir.

İlişkiler Haritası: Tasarıma yönelik olarak belli konularda çeşitli teknik ve yöntemlerle elde edilen çok sayıda verinin kâğıtlar üzerine yazılarak, birbirleri ile ilişkili görülenlerin bir araya gelecek şekilde yerleştirilmesiyle, aralarındaki ilişkinin ve sorunların tespit edildiği bir yöntemdir. Kullanıcı deneyimi tasarımı açısından, kullanıcı özelliklerine ve gereksinimlerine göre tasarım amacına yönelik sınıflamaların yapılması ve sorunların gruplandırılmasın önemli rol oynar.

Tüketici bir mal ya da hizmeti, ticari ve mesleki olmayan amaçlarla edinen, kullanan ya da yararlanan gerçek ya da tüzel kişidir. Müşteri, ürün veya hizmet‑ satın alma veya kullanma kararını veren kimsedir. Kullanıcı ise bir ürün veya hizmetten yararlanan ve yararlanma olasılığı bulunan kişidir.

Zaman, fiziksel ortam gibi değişkenler durumsal değişken; öğrenme, algılama, tutum, motivasyon, kişilik gibi değişkenler psikolojik değişken; yaş, cinsiyet, eğitim durumu, meslek, gelir gibi değişkenler demografik değişkendir.

İbn Haldun, yaptığı ihtiyaçlar sınıflamasında zarurî, hâcî ve kemalî ihtiyaçlar seklinde üç çeşit gereksinimden söz etmektedir. İlk olarak yaşamak için gerekli olan beslenme ve güvenlikle ilgili ihtiyaçları zarurî ihtiyaçlar seklinde tanımlamıştır. Bu temel gereksinimlerin ardından hâcî ihtiyaçlar olarak zarurî olmayan ama mevcudiyetiyle insanı rahatlatan unsurlara duyulan ihtiyaçları belirtmiştir. Son olarak temel ve asli ihtiyaçların ötesinde insanların düşünce kaygılarını ve estetik beklentilerini karşılayan kemalî ihtiyaçlardan söz etmektedir.

Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi; fizyolojik gereksinimler (nefes, besin, su, cinsellik, uyku, denge, boşaltım), güvenlik gereksinimleri (vücut, iş, kaynak, etik, aile, sağlık, mülkiyet güvenliği), ait olma ve sevgi gereksinimi (arkadaşlık, aile, cinsel yakınlık), saygınlık gereksinimi (kendine saygı, güven, başarı, diğerlerinin saygısı, başkalarına saygı) ve kendini gerçekleştirme gereksinimi (erdem, yaratıcılık, doğallık, problem çözme, önyargısız olma, gerçeklerin kabulü) olarak ardışık beş temel kategori seklindedir.

Fizyolojik gereksinimler en temel başlangıç gereksinimleridir. Sonra Güvenlik gereksinimleri gelir. Güvenlik gereksinimlerinin bir üstünde "Ait olma ve Sevgi" gereksinimi gelir.

Saha çalışması kullanıcı gereksinimlerini belirlemeye yönelik olarak, kullanıcının tasarımla etkileştiği anda ve etkileşimin gerçekleştiği ortamda verinin toplanması yöntemidir. Kişilik kartları doğrudan kullanıcı ile çalışmak yerine, tasarım amacına yönelik olarak, hedef kullanıcı kitlesi tanımlarına uyan tanımlayan temsili bir kişilik tanımlanarak yürütülen çalışmalardır. Kullanıcı anketi, tasarımın olası kullanıcıları tarafından nasıl kullanılacağını anlamaya yönelik olarak kullanılan bir yöntemdir. Katılımcı gözlemi tasarımın olası kullanıcılarının sosyal gruplarına girerek gözlemlerde bulunma ve bu gözlemleri kayıt altına alma yöntemidir.

İçten ve dıştan gelen uyarıcıların duyumlar aracılığıyla anlamlı hale getirilmesine algı; bir insanı belirli bir amaç için harekete geçiren güce motivasyon; bireyin bir durum, olay veya olgu karşısında ortaya koyması beklenen olası davranış biçimine tutum; organizmayı harekete geçiren, yönlendiren ve organizmanın hareketinin devam ettiren güce güdü ve uyarıcıların duyu organlarımız tarafından alınıp beyne iletilmesine duyum denir

Kullanım bağlamı analizi hedef kullanıcıların bilgilerinin yanında, bağlamsal araştırmada elde edilen bilgilerin toplanan çevresel ve teknik verilerle birlikte analiz edildiği çalışmalardır. Paydaş analizi tasarımın amacına yönelik olarak, kullanıcı özellikleri ve gereksinimlerinin belirlenmesi adına katkı sağlayacağı düşünülen tüm paydaşların görüş ve önerilerinin analiz edilmesidir. İlişkiler haritası tasarıma yönelik olarak belli konularda çeşitli teknik ve yöntemlerle elde edilen çok sayıda verinin kâğıtlar üzerine yazılarak, birbirleri ile ilişkili görülenlerin bir araya gelecek şekilde yerleştirilmesiyle, aralarındaki ilişkinin ve sorunların tespit edildiği bir yöntemdir. İçerik analizi sözel, yazılı ve diğer materyallerin içerdiği mesajın; anlam ve/veya dilbilgisi açısından nesnel ve sistematik olarak sınıflandırma, sayılara dönüştürme ve çıkarımda bulunma yoluyla analiz edilmesidir.

Etnografide kullanıcıların gerçek ve doğal yaşam ortamları incelenirken netnografide kullanıcıların sanal dünyadaki hayatları incelenir.

GOMS (Goal, Operator, Method, Selection Rule) yöntemi amaç, işlemci, yöntem ve seçim kuralın oluşur.

Gölge çalışması, kullanıcı memnuniyeti adına kullanıcının doğal yasam akısı içinde tasarımla etkileşimde bulunduğu esnada ondan habersiz olarak anlık tutum ve davranışlarının gözlemlenmesi yöntemidir. Günlük çalışması, kullanıcının bizzat kendisi ya da onu gözlemleyen tasarımcı tarafından, tasarımla girdiği etkileşimdeki tüm sürecinin kayıt altına alınarak veri toplanması yöntemidir. Odak grup çalışmaları, tasarımın amacına göre katkı sağlayacağı düşünülen belli sayıda katılımcının bir araya getirilerek, bir moderatör öncülüğünde tasarıma yönelik tartışmaların yapılarak uzlaşma sonucunda bazı kararların alındığı yöntemdir. Saha çalışması ise kullanıcı gereksinimlerini belirlemeye yönelik olarak, kullanıcının tasarımla etkileştiği anda ve etkileşimin gerçekleştiği ortamda verinin toplanması yöntemidir. Kişilik kartkarı ise doğrudan kullanıcı ile çalışmak yerine, tasarım amacına yönelik olarak, hedef kullanıcı kitlesi tanımlarına uyan tanımlayan temsili bir kişilik tanımlanarak yürütülen çalışmalardır. Dolayısıyla doğru yanıt C seçeneğidir.

Kullanıcı kavramı, bir ürün ya da hizmetten yararlanan ve yararlanma olasılığı bulunan kişiyi ifade etmektedir.